پرده نقره‌ای در قاب شیشه‌ای

به همان اندازه که خود سینما برای تماشاگرانش جذابیت داشته، به همان اندازه و حتی شاید خیلی بیشتر از آن، پشت صحنه‌های سینما و رویدادهای متنوع و پیچیده منجر به تولید آثار سینمایی هم از اهمیت و جذابیت برخوردار بوده است.

در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب که التهابات سیاسی و شروع جنگ تحمیلی، کشور را در تنگناهای متفاوتی از جمله تنگناهای اقتصادی و رسانه‌ای قرار داده بود و سیما برای تأمین همان چند ساعت برنامه دو شبکه محدود خود تحت فشار بود، یکی از گونه برنامه‌هایی که به کمک تلویزیون آمد و تحمل آن روزهای سخت را برای مخاطبان قاب شیشه‌ای آسان‌تر کرد برنامه‌های سینمایی‌ای بود که نه به خود آثار سینمایی بلکه به پشت صحنه‌های همیشه جذاب آنها اختصاص داشت.

زنده‌یاد استاد اکبر عالمی که به‌تازگی از دست‌شان داده‌ایم حدود سال ۶۲ برنامه‌ای با عنوان « آن روی سکه » را برای شبکه دوی سیما ساخت که بعد از قریب به ۴۰سال هنوز هم از نوستالژی‌های بسیاری از سینمادوستان محسوب می‌شود.

روی دیگر سینما

آن روی سکه برنامه‌ای حدود یک‌ساعته بود که به شکل هفتگی در جدول پخش احتمالا چهارشنبه شب‌های شبکه دوی سیما روی آنتن می‌رفت.

استاد عالمی که البته در آن سال‌ها جوان و سالم و قبراق بودند هم تهیه‌کننده برنامه بودند و هم اجرای آن را به عهده داشتند.

با صرف‌نظر از برنامه‌های سینمایی تلویزیون در مقطع زمانی پیش از انقلاب که دسترسی چندانی به مشخصات آنها نداریم می‌توان گفت آن روی سکه، اولین برنامه‌ای بود که مشتاقان سینما، از عامه مخاطبان تا علاقه‌مندان جدی‌تر هنر هفتم را یکجا مقابل قاب شیشه‌ای میخکوب کرد.

زنده‌یاد عالمی با اجرای آرام و باطمأنینه خود و پشتوانه دانش گسترده سینمایی‌شان از آثار مطرح سینمای جهان به‌خصوص آثار کلاسیک و شناخته شده تاریخ سینما، نمونه‌هایی را انتخاب کرده و در خصوص چگونگی اجرای ترفندها و حقه‌های سینمایی که بعدها زیر چتر جلوه‌های ویژه رسته‌بندی شدند توضیحات جامع و کاملی ارائه می‌کردند.

نمونه‌های جالبی نظیر چگونگی اجرای صحنه معروف «دو نیم شدن رود نیل» در فیلم سینمایی «ده فرمان» ساخته «سیسیل ب. دومیل» که طبق توضیحات برنامه، در یک استودیوی بسیار بزرگ و با بهره‌گیری از صدها شیرپرفشار آب انجام گرفته بود تا استفاده از ماکت کوچک و در ابعاد اسباب‌بازی هواپیما برای نمایش بمباران هوایی یک شهر از جمله نمونه‌هایی هستند که پس از گذشت حدود۴۰سال هنوز در ذهن نگارنده باقی مانده‌اند.

خنده در دوران جنگ

نوروز سال۶۷ که کشور زیر موشکباران ناجوانمردانه رژیم بعث عراق، شرایط دشواری را سپری می‌کرد و امکان تولید برنامه‌های تلویزیونی به حداقل ممکن رسیده بود، جمشید گرگین دومین برنامه سینمایی شاخص تلویزیون یعنی « سینمای کمدی» را تولید و روانه آنتن کرد.

برنامه‌ای فکر شده که دانش سینمایی سازندگان‌شان را می‌شد به‌راحتی در پس آن رصد کرد. در این برنامه، گرگین که در آن سال‌ها به عنوان بازیگر آثار تلویزیونی هم شناخته می‌شد در مقام مجری روبه‌روی دوربین می‌ایستاد و مطابق تاریخچه سینما، آثار مطرح سینمای کمدی و کمدین‌های معروف سینمای جهان را معرفی می‌کرد، از کمدین‌های اولیه مربوط به دوران سینمای صامت تا همان مقطع زمانی ساخت برنامه که با اواخر دهه۸۰ میلادی مقارن بود. این برنامه تک فصلی نبود و دو سری بعدی آن در نوروزهای ۶۸ و ۶۹ ساخته و پخش شدند که البته طراوت و تازگی فصل اول را نداشتند.

یکی از انتقادات وارده به برنامه در آن زمان، اجرای خشک و رسمی و حتی عاری از یک لبخند کمرنگ گرگین بود که به دلیل عدم تناسب با محتوای کمدی برنامه، ایراد بجا و واردی به نظر می‌رسید.

همیشه استاد

سومین برنامه سینمایی شاخص تلویزیون «هنر هفتم» نام داشت که باز هم نام زنده‌یاد اکبر عالمی به عنوان سازنده و مجری پشت آن دیده می‌شد.

این برنامه از ابتدای دهه۷۰ برای چندین سال متوالی در جدول پخش پنجشنبه شب‌های شبکه یک سیما بعد از مسابقه خاطره‌انگیز «هفته» پخش می‌شد.

برای مخاطبان عام‌تر تلویزیون، تماشای آثار مطرح و متفاوت سینمای جهان جذاب و پرکشش بود و حرفه‌ای‌ترها هم توامان هم از تماشای فیلم و هم از نقد و تحلیل‌های جامع بعد از فیلم که با حضور منتقدان بنام آن بازه زمانی و اجرای عالمی انجام می‌شد، لذت می‌بردند؛ البته در مقطعی هم مسعود اوحدی به جای عالمی اجرای برنامه را به عهده گرفت ولی هنر هفتم برای عموم بینندگان قدیمی‌تر تلویزیون با نام و اجراهای عالمانه و آرامش‌بخش اکبر عالمی پیوند خورده است.

آخرین برنامه سینمایی شاخص تلویزیون که در این مجال به آن می‌پردازیم برنامه «برداشت دو» بود که در مهر سال۸۱ به مناسبت فرا رسیدن هفته دفاع‌مقدس، هر شب روی آنتن می‌رفت.

در این برنامه که به سبک تاک شوهای امروزی برگزار می‌شد در هر قسمت اکبر نبوی -که دانش سینمایی و توان اجرای قابل قبولی داشت- میزبان یکی از فیلمسازان شاخص سینمای ایران بود و در کنار او کارنامه سینمایی آن فیلمساز و بخش‌هایی از کلیت تاریخ سینمای ایران را مرور می‌کرد.

اتمسفر صمیمانه این برنامه که خاطره‌بازی و تحلیل و بررسی را به اندازه در کنار هم داشت، باعث شد این برنامه هنوز که هنوز است و بیشتر از ۱۸سال از پخش آن گذشته در خاطرات بسیاری از علاقه‌مندان پرده نقره‌ای سینما و قاب شیشه‌ای تلویزیون به عنوان یک خاطره ماندگار و دلنشین ثبت شده باشد.

مازیار معاونی - روزنامه نگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم