ایران، پیشگام پیوند هوش مصنوعی با علوم شناختی

با توجه به اهمیت استفاده مناسب از کلان‌داده‌ها در جهت بهبود جنبه‌های مختلف زندگی بشر و نقش علوم‌شناختی در بهبود آینده داده‌کاوی با کمک هوش مصنوعی، ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بخش خصوصی اقدام به برگزاری چالشی فناورانه با عنوان «داده کاوی هوشمند به توان شناختی» کرده است. در این رویداد قرار است نخبگان و متخصصان حوزه مدیریت داده، هوش مصنوعی و علوم شناختی در کنار یکدیگر برای حل مشکلات کشور با بهره‌گیری از کلان داده‌ها تلاش کنند.
تمایل به درک رفتار سامانه‌های پیچیده مانند آنچه در مغز انسان رخ می‌دهد سال‌ها با بشر همراه بوده است. ایده شکل‌گیری الگوریتم‌های ریاضی بر مبنای فعالیت‌های سلول‌های مغزی، ساخت ربات‌ها، شکل‌گیری هوش مصنوعی، همه و همه در جهت پاسخ به این اشتیاق بوده است. با ورود هوش مصنوعی و الگوریتم «خود توسعه‌دهنده یادگیری ماشین» بسیاری از فرآیندهایی که تا چند سال پیش کاملا فراتر از تصورمان بود، با یارانه‌ها انجام می‌شود. ظهور مترجم‌های نوشتاری آنلاین، شکل‌گیری دستیاران هوشمند، نرم‌افزار تبدیل گفتار به نوشتار، بهینه شدن موتورهای جست‌وجو بر مبنای داده‌کاوی هوشمند کلان‌داده‌ها از جمله دستاوردهایی است که این روزها به خوبی جای خود را در زندگی ما باز کرده است.
نقش هوش مصنوعی در تحلیل کلان‌داده‌ها
دکتر مجید نیلی احمدآبادی، دبیر ستاد توسعه علوم‌شناختی در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به توانایی‌های کاربردی هوش مصنوعی توضیح می‌دهد: «در حال حاضر دنیای فناوری به نحوی پیشرفت کرده که داده‌های بسیار کلانی از تعامل انسان‌ها با یکدیگر، رایانه و گوشی‌های هوشمند، حضور در شبکه‌های اجتماعی، تاریخچه استفاده از وبگاه‌ها و حتی سامانه‌های اداری تولید شده و به‌جا می‌ماند. یکی از مهم‌ترین مسائلی که این روزها توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده، کاربردها و روش‌های استخراج اطلاعات از این داده‌های کلان برای بهبود زندگی است که البته باید در کنار اصل «محرمانه‌ماندن اطلاعات شخصی» و «اخلاق داده» مورد بررسی قرار بگیرد. با توسعه هوش مصنوعی مشخص شد تا زمانی که بخواهد داده‌های ساده مربوط به سیستم‌های مصنوعی را داده‌کاوی کند که قواعد حاکم بر آنها کاملا مشخص است مانند داده‌های عملکرد پالایشگاه‌ها، میزان فروش فروشگاه‌ها و... به صورت موفق و دقیقی آنها را درک، تفسیر و پیش‌بینی خواهد کرد. اما زمانی که داده‌های ورودی کمی پیچیده‌تر باشد و پای تحلیل اطلاعات رفتاری و فرآیندهای مغزی به میان باز شود، هوش مصنوعی با محدودیت جدی روبه‌رو خواهد بود.»
عصر پساعلوم داده و یادگیری ماشین
دکتر نیلی در ادامه می‌افزاید: «اگر قرار باشد الگوهای رفتاری، گفتاری، نوشتاری، مسائل اجتماعی و تعاملی انسان‌ها به درستی تحلیل شود، معنایابی شده و در موارد مشابه بعدی به‌درستی پیش‌بینی شود به توسعه الگوهای جدید بر مبنای الگوهای ذهنی نیاز خواهیم داشت.» وی با اشاره به این که امروزه در دوره «پسا علوم داده و یادگیری ماشین» قرار داریم، می‌افزاید: «با توجه به تغییر جهت مورد نیاز برای بهینه‌شدن فرآیندهای هوش مصنوعی نیاز به ایجاد یک حلقه ارتباطی میان الگوریتم‌های موجود برای هوش مصنوعی و داده‌کاوی با دانشی است که در سال‌های اخیر با نام علوم شناختی در حال شکل‌گیری است. علوم شناحتی در حقیقت به دنبال به‌دست‌آوردن ابزارهایی است که بتواند با کمک داده‌های رفتاری افراد، به سازوکارهای ذهنی و فرآیندی پی ببرد که برای پردازش داده‌ها در مغز رخ می‌دهد. همچنین بتواند داده‌هایی برای اثر بخشی بر مدل‌های ذهنی افراد به دست بیاورد. بنابراین با همگرایی این دو دانش، این امکان را خواهیم داشت که کلان‌داده‌های پیچیده رفتاری را نیز مانند داده‌های ساده به آسانی تفسیر کرده و از آن بهره‌برداری کنیم.»
دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی با تأکید بر آینده روشن ترکیب علوم شناختی و بحث داده‌کاوی به جام‌جم می‌گوید: «اکنون کشورهای پیشرو با هدف رفع محدودیت‌های هوش مصنوعی به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند، اما هنوز نتوانسته‌اند این هم‌افزایی را به جریانی پیشرو تبدیل کنند. به همین جهت برای اولین‌بار در دنیا جریانی را برای ترکیب علوم شناختی و علوم داده به راه انداخته‌ایم و با برگزاری چالشی فناورانه تلاش می‌کنیم از ظرفیت‌های بسیار قوی موجود در کشور در حوزه‌های هوش مصنوعی، علوم داده و علوم شناختی در جهت توسعه این فناوری نوین گام برداریم.»
وی درخصوص نامگذاری این چالش می‌افزاید: «ما از عنوان داده‌کاوی هوشمند به توان شناختی برای این رویداد استفاده کردیم تا تأثیرگذاری علوم شناختی را برای تحول علوم داده به خاصیت نمایی توان ریاضی تشبیه کنیم. زیرا معتقدیم با اضافه شدن دانش شناختی به داده‌کاوی هوشمند و پیداکردن معنا از کلان‌داده‌های رفتاری قدرت این فناوری با الگوی نمایی (پیشرفت سریع) افزایش خواهد یافت.»

چطور در «داده‌کاوی هوشمند به‌توان‌شناختی» شرکت کنیم؟

در این چالش از شرکت‌های دانش بنیان، استادان و پژوهشگران دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، مخترعان و گروه‌های دانشجویی مسلط به حوزه علوم داده و داده‌کاوی هوشمند و آشنا با علوم شناختی دعوت شده با تشکیل تیم‌های مشترک مسائلی را مطرح و حل کنند که برای مشکلات راهبردی و اقتصادی کشور کاربردی باشد. در حقیقت هدف اصلی از شکل‌گیری این رویداد ایجاد همبستگی و پیوند میان نخبگان هر دو گروه است تا با همسویی دانش تخصصی‌شان بتوانند این شاخه جدید فناوری را توسعه دهند. علاقه‌مندان تا 28 مهر فرصت دارند برای شرکت در این رویداد فناورانه با مراجعه به نشانی اینترنتی cogchallenge.ir ثبت‌نام کنند. همچنین در اول آبان پیش‌رویداد این چالش برگزار می‌شود تا شرکت‌کنندگان با روند برگزاری رویداد بیشتر آشنا شوند. در نهایت رویداد در اسفند امسال با اعلام تیم‌های برتر که بهترین مساله و بهترین راه‌حل را با کمک داده‌کاوی هوشمند به همراه علوم شناختی ارائه کرده‌اند، به کار خود خاتمه خواهد داد.

عسل اخویان طهرانی

دانش