اهمیت سلامت غده تیروئید برای بدن

به گزارش جام جم آنلاین، دکتر حسین دلشاد - فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتگو با ایسنا با اشاره به اهمیت سلامت و کارکرد غده تیروئید در بدن انسان، در رابطه با میزان شیوع بیماری‌های غدد تیروئید در کشور، گفت: شیوع کم کاری تیروئید در بزرگسالان ۲ تا ۳ درصد، شیوع پرکاری تیروئید در بالغین کمتر از یک درصد و در کل شیوع بیماری‌های تیروئید در بانوان هشت برابر مردان است.

وی ضمن اشاره به تاریخچه برگزاری هفته تیروئید و اهمیت آن، اظهار کرد: طی برگزاری کنگره تیروئید اروپا در سال ۲۰۰۷، شرکت‌کنندگان و صاحبنظران با تاکید بر اهمیت اطلاع رسانی و آگاه سازی در رابطه با غده تیروئید، روز ۲۵ می هر سال را با عنوان «روز جهانی تیروئید» نامگذاری کردند.

فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اهداف برگزاری روز جهانی تیروئید، اظهار کرد: افزایش آگاهی و سواد عمومی جامعه نسبت به سلامت و کارکرد غده تیروئید، اطلاع رسانی عمومی در ارتباط با پیشرفت‌ها در زمینه تشخیص و درمان بیماری های تیروئید، بررسی شیوع بیماری‌های تیروئید در جوامع مختلف و ارایه برنامه‌ها و کارگاه‌های آموزشی و پیشگیری در این زمینه از مهم‌ترین اهداف پیش‌بینی شده برای بزرگداشت روز جهانی تیروئید است.

دلشاد با تاکید بر اهمیت غده تیروئید، تصریح کرد: غده تیروئید از مهم‌ترین غدد درون ریز بدن، در ناحیه جلوی گردن قرار دارد و کار اصلی آن تولید هورمون‌های تیروئید است که وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد فیزیکی، مغزی و روانی بخصوص در دوران زندگی جنینی، نوزادی و اوایل کودکی را در بدن برعهده دارند.

وی با اشاره به «ید» به عنوان یکی از مواد اساسی تولیدکننده هورمون‌های تیروئید، اظهار کرد: «ید» لازم برای بدن تنها از طریق آب و مواد غذایی تامین می‌شود و بدن به خودی خود «ید» تولید نمی‌کند و از آنجاکه مواد غذایی تولید شده در مناطق کم ارتفاع، «ید» کافی ندارند، مردم این مناطق غالبا با کمبود «ید» روبرو می‌شوند و به همین دلیل از چندین سال قبل مصرف نمک ید دار به عنوان مکمل تامین «ید» توصیه شده است.

وی با بیان اینکه بیماری‌های تیروئید از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون ریز بدن محسوب می‌شوند، اظهار کرد: ‌شیوع بیماری‌ های تیروئید در زنان بیشتر و در حدود هشت برابر مردان است. البته اکثر بیماری‌های تیروئید در مراحل اولیه بدون علامت بوده و به همین دلیل ۵۰ تا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به تیروئید از بیماری خود اطلاعی ندارند و یا به طور اتفاقی از وجود آن آگاه شده و یا با پیشرفت بیماری و ظهور علائم بالینی به پزشک مراجعه می‌کنند و پزشک معالج با انجام معاینه بالینی یا انجام تست‌های تیروئید متوجه وجودبیماری در غده تیروئیدیت می‌شود.

دلشاد با اشاره به «گواتر» به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تیروئید در سطح جهان، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین علل ایجاد گواتر کمبود ید است. در «گواتر» غده تیروئید از حد طبیعی بزرگتر شده و در ناحیه جلوی گردن قابل لمس و رؤیت است، بنابراین افراد درصورت مشاهده هرگونه تغییری در این ناحیه باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. گواتر همچنین می‌تواند با کم کاری یا پرکاری تیروئید و یا حتی عملکرد طبیعی تیروئید همراه باشد. گواتر همراه با عملکرد طبیعی تیروئید، گواتر ساده بوده که هیچ علامتی غیر از بزرگی تیروئید ندارد، ولی گاهی آن‌قدر بزرگ شده که در نسوج تحتانی این ناحیه اثر فشاری ایجاد شده و بیمار احساس تنگی نفس و یا اشکال در بلع خواهد داشت.

وی با اشاره به کمبود ید به عنوان یکی از مهم‌ترین علل ایجاد گواتر، ‌ تصریح کرد: کمبود ید یک مشکل بهداشت عمومی بوده و در حال حاضر بیش از ۵۴ کشور دنیا دچار کمبود ید هستند. در مجموع حدود ۲ میلیارد نفر از جمعیت جهان در معرض خطر کمبود ید قرار دارند.

وی با اشاره به آغاز مطالعات کمبود «ید» در ایران از اوایل دهه ۶۰، عنوان کرد: مطالعه‌ سال ۱۳۶۲ در ایران نشان داد که ۵۴ درصد مردان و ۶۶ درصد زنان دچار بیماری گواتر ناشی از کمبود ید بودند. همچنین مطالعه‌ای که در سال ۱۳۶۸ در دانش آموزان کل کشور صورت گرفت، نشان دهنده شیوع گواتر در ۳۰ تا ۷۰ درصد دانش آموزان بود. همین کمبودها باعث ممنوعیت تولید و توزیع نمک «غیر ید دار» از سال ۱۳۷۳ در کشور و به دنبال آن تولید، توزیع و مصرف همگانی نمک ید دار توسط خانوارهای ایرانی شد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه مصرف نمک یددار ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه برای پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید در کشور است، افزود: این اقدام هیچ‌گونه عارضه جانبی نیز ندارد. به طوریکه پس از ۳۰ سال تلاش همگانی در جهت تهیه و توزیع نمک یددار در کشور و تحت پوشش قرار گرفتن بیش از ۹۰ درصد خانوارهای ایرانی، در آخرین مطالعه سال۱۳۹۳ در دانش آموزان مدارس کشور، شیوع گواتر به عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه های کمبود ید به کمتر از پنج درصد رسیده بود. به عبارتی شیوع گواتر از ۷۰ درصد در اولین پایش و قبل از مصرف نمک ید دار در سال ۱۳۶۸، به پنج درصد در پنجمین مرحله از پایش ملی در سال ۱۳۹۳ کاهش یافته بود.

دلشاد با اشاره به آغاز ششمین مرحله‌ طرح پایش ملی از مهر ماه ۹۸ در مدارس کل کشور، تصریح کرد: کمبود ید به راحتی قابل پیشگیری است و تمامی اقدامات برای پیشگیری از بروز بیماری‌های ناشی از این کمبود در کشور انجام می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت سنجش کمبود ید در خانم‌های باردار، خاطرنشان کرد: کمبود ید در مادران باردار باعث انتقال این کمبود به جنین خواهد شد و با توجه به اینکه کمبود ید به کمبود هورمون‌های تیروئیدی منجر شده و وجود این هورمون‌ها در رشد و نمو مغز و سیستم اعصاب مرکزی جنین بسیار با ارزش است، همین مساله اهمیت توجه به تامین ید مورد نیاز بدن در مادران باردار را دوچندان می‌کند.

وی با اشاره به عواقب جبران ناپذیر کمبود ید و کم کاری تیروئید در نوزادان، عنوان کرد: نوزادانی که با کمبود ید و کم کاری تیروئید متولد می‌شوند، دچار عقب ماندگی رشد فیزیکی و رشد ذهنی خواهند شد و در موارد شدید به بیماری «کرتینیسم» یا عقب افتادگی شدید ذهنی و رشد فیزیکی مبتلا می‌شوند.

این عضو هیات علمی دانشگاه تصریح کرد که بروز کم کاری تیروئید به عنوان یک بیماری مستقل، علل مختلفی دارد که شایع‌ترین علت آن کمبود ید بوده و در مواردی که کمبود ید مطرح نیست، شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید یک بیماری خودایمنی تیروئید به نام «هاشیماتو» است که شیوع نسبتا بالایی در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد داشته و در خانم‌های جوان نیز شیوع بیشتری دارد. خارج کردن غده تیروئید با عمل جراحی و یا مصرف ید رادیو اکتیو برای درمان پر کاری و یا سرطان‌های تیروئید از دیگر علل شایع کم کاری غده تیروئید هستند.

وی با اشاره به بیماری «کم کاری مادرزادی تیروئید» به عنوان یکی دیگر از بیماری‌های تیروئید، عنوان کرد: از آنجاکه هورمون‌های تیروئید برای رشد و نمو مغز و سیستم اعصاب مرکزی جنین از ۳ ماهه دوم بارداری تا ۲ الی ۳ سالگی نوزاد، ضرورت بالایی دارد، بنابراین تشخیص زودرس این بیماری و درمان به موقع آن در پیشگیری از بروز علائم و پیامدهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. انجام غربالگری کم کاری مادرزادی غده تیروئید که خوشبختانه در کشور ما نیز برای تمام نوزادان متولد شده صورت می‌گیرد، ساده‌ترین و مفیدترین روش تشخیص زودرس کم کاری مادر زادی تیروئید است.

دلشاد با بیان اینکه به طور معمول در دنیا از هر ۳۵۰۰ الی ۴۰۰۰ نوزادی که زنده متولد می‌شوند یک نفر فاقد غده تیروئید است، افزود: در این شرایط یا غده تیروئید تشکیل نشده و یا تشکیل شده ولی سیستم فیزیولوژیک آن کامل نشده است، به هرحال در هریک از این شرایط غده تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید به میزان مورد نیاز نیست.

وی با بیان اینکه تولید هورمون‌های تیروئید توسط غده تیروئید جنین از اوایل ۳ ماهه دوم بارداری به بعد آغاز می‌شود، اظهار کرد: در سه ماه اول بارداری، جنین نیازمند هورمون‌های تیروئید خود مادر است و بنابراین اگر مادری در ۳ ماه اول بارداری کم کاری تیروئید داشته باشد، جنین نیز دچار کمبود هورمون تیروئید شده و در رشد و نمو سیستم اعصاب مرکزی جنین تاخیر جدی و قابل توجهی ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد: بعد از ۳ ماهه اول، غده تیروئید جنین توانایی تولید هورمون تیروئید را پیدا می‌کند، ولی باز هم نیازمند ید است که باید از طریق مادر به جنین منتقل شود. بنابراین مادرانی که در مناطق دچار کمبود ید زندگی می‌کنند، غالبا نمی‌توانند ید مورد نیاز را به جنین خود برسانند و همین مساله رشد جسمی و ذهنی جنین را با مشکل مواجه می‌کند.

وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات صورت گرفته در ایران، یک در ۵۰۰ تا یک در ۱۰۰۰نوزاد زنده دچار کم کاری مادرزادی غده تیروئید هستند، ‌ ادامه داد: خوشبختانه از چندین سال قبل طرح غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید در اکثر کشورها از جمله ایران آغاز شده و طی چند روز اول تولد، از پاشنه پای کودک برای سنجش هورمون تیروتروپین یا TSH آزمایش خون گرفته می‌شود، درصورتیکه این میزان از حد معینی بالاتر باشد، مجددا نوزاد فراخوانده شده و آزمایش‌های تکمیلی برای وی انجام می‌شود تا در همان اوایل تولد مورد تشخیص و درمان قرار گیرند.

به گفته عضو کمیته کشوری پایش ید جامعه وزارت بهداشت، اگر در این مرحله درمان انجام شود، خوشبختانه نوزاد هیچ عارضه‌ای در آینده نخواهد داشت و رشد فیزیکی، جسمی، مغزی و یا روانی نوزاد دست‌خوش تغییر نخواهد شد. ولی اگر در این مرحله و به خصوص تا ۳ سال اول زندگی، این بیماری تشخیص داده نشود، متاسفانه تغییر و تاخیر غیر قابل برگشت قابل توجهی در رشد جسمی، ذهنی و روانی نوزاد ایجاد خواهد شد.