شب روشن سیاهان

احیای یک هنر رو به فراموشی
برگزاری این جشن در حوالی نوروز، حال تئاتر را خوب کرد و باعث شد اهالی هنر نمایش، با روحیه و انگیزه بیشتری به استقبال سال نو بروند. آن چیزی که بیش از پیش باعث شکوه این جشن شد، توجه و اهمیت دادن به هنر مهجور و رو به فراموشی سیاه‌بازی بود. حضور سیاهان سرخپوش، جلوه و شیرینی خاصی به این مراسم داد و آنها با حرکات تمرین شده و خواندن نغمه‌هایی فرحبخش و نوروزی و نمک‌پراکنی‌های مختلف، جمعیت حاضر را در تمام طول مراسم، سرگرم و شاد کردند. حتی پیش از شروع رسمی مراسم هم این حاجی‌فیروزهای بامزه، حضور موثر و تعیین‌کننده‌ای داشتند و به مهمانان خوشامد می‌گفتند. سلفی و عکس گرفتن با این موجودات مبارک هم شورحال خاصی را به وجود آورد و خاطرات خوشی را به‌ویژه برای بچه‌ها رقم زد. جواد انصافی، یکی از هنرمندانی که همچنان شعله کم‌سوی سیاه‌بازی را در ایران زنده نگاه داشته، سرپرستی این گروه حاجی فیروز را به عهده داشت و در کل مراسم هم می‌داندار این جماعت بود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مراسم، خواندن ترانه‌هایی درباره سین‌های هفت‌سین بود که به دلیل زبان تند‌و‌تیز حاجی‌فیروز و نیش و کنایه‌های نمکین او درباره مسائل و مشکلات جامعه، مورد استقبال مردم قرار گرفت و به نوعی دل آنها را خنک کرد. انصافی با جمع کردن این گروه و انتقال تجربیات گرانقیمتش به پسرانش و جوانان اهل فرهنگ و هنر و مشتاق به سیاه‌بازی، سهم مهمی در حفظ این هنر آیینی و سنتی دارد و لزوم حمایت از این حرکت، بیش از پیش توسط متولیان تئاتری احساس می‌شود. با درگذشت هنرمندان صاحب‌نام هنر سیاه‌بازی در سال‌های اخیر از جمله سعدی افشار یا عطا صفرپور، باید فکری به حال ادامه این هنر رو به فراموشی کرد که یکی از آنها همین کاری است که در جشن نوروزگان تئاتر و به همت خانه تئاتر و افرادی چون شهرام گیل‌آبادی و اصغر همت انجام شد.

وزن سنگین صحنه
یکی از بهترین بخش‌های مراسم هم به تجلیل از 12 چهره مو سپید کرده هنرهای نمایشی ایران اختصاص داشت؛ بخشی که باعث شد حاضران بارها ایستاده هنرمندان محبوب خود را تشویق کنند. داریوش اسدزاده، شهلا ریاحی، توران مهرزاد، آزیتا لاچینی، صدیقه کیانفر، شمسی فضل‌اللهی، پری صابری، اسماعیل خلج و سعید پورصمیمی هنرمندانی بودند که بسیاری از آنها به دلیل کهولت سن و کسالت، به‌سختی روی صحنه حاضر شدند و هدایای پاسداشت خود را دریافت کردند. ژاله علو، مهین میهن و پری امیر‌حمزه هم سه هنرمند پیشکسوتی بودند که در مراسم تجلیل از خود حضور نداشتند.
با این حال حضور همان 9 چهره حاضر، به دلیل اعتبار و کارنامه پربارشان، باعث سنگینی صحنه شده بود؛ مردم با هرکدام از این هنرمندان موسپید کرده، خاصرات تصویری دلنشینی در فیلم و سریال‌ها و نمایش‌های مختلف دارند. هنرمندانی که به قول اصغر همت، مجری مراسم، زمانی صحنه تئاتر را با شور و جوانی و انرژی در می‌نوردیدند، اما حالا روی صحنه رفتن، برای آنها کمی مشکل است.
نکته قابل اشاره دیگر این‌که این هنرمندان، پیش از این مراسم و در روز و برنامه دیگری، در فضای سبز محوطه مرکز آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کانون حاضر شده بودند و ۱۲ اصله نهال به نام خودشان کاشتند. حرکتی زیبا و نمادین درباره هنرمندانی ریشه‌دار و قدیمی که هر یک، درختی پربار در عرصه هنر این سرزمین هستند. نقالی و شاهنامه خوانی، پرده خوانی داود فتحعلی بیگی از هنرمندان قدیمی آیینی و سنتی، رباعی خوانی اسماعیل خلج و آواز صدیق تعریف، برخی دیگر از بخش‌های این جشن بود. پیروز حناچی، شهردار تهران و محمدجواد حق شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران هم از جمله سخنرانان این مراسم بودند. در این میان به‌ویژه حق شناس، به همان نکته مهمی اشاره کرد که ابتدای این مطلب هم آمد؛ این‌که «مدت‌هاست که در شهر ما حاجی‌فیروزی که نوید دهنده روزهای بهاری نوروز هستند، نماد تکدیگری شده است.» یکی از به‌یادماندنی‌ترین لحظات این جشن هم با اشاره اصغر همت شکل گرفت. او در بخشی از صحبت‌هایش گفت که امروز (20 اسفند)، تولد رضا بابک هم است و از او دعوت کرد که چند دقیقه‌ای روی صحنه بیاید. حضور بابک با تشویق پرشور حاضران مواجه شد. این وسط، جماعت حاجی فیروز هم بابک را دوره کردند و اینقدر «تولدت مبارک» را برای او خواندند که این بازیگر قدیمی، با طنازی خود شیرینی این لحظات را تشدید کرد. او وقتی داشت از روی صحنه پایین می‌رفت، به شوخی گفت «ما کاری نکردیم‌ها، فقط دست‌هام رو تکون دادم و بال بال زدم!»

علی رستگار

سینما