بازی سیاسی با مغزها در ماجرای بورسیه‌ها

ماجرای بورسیه‌ها سال 93 و زمانی آغاز شد که مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان کشور در یک نشست خبری از 3000 بورسیه غیرقانونی در دولت دهم خبر داد و تأکید کرد ردپای آقازاده‌ها در این بورسیه‌ها دیده می‌شود.
دیگر مسؤولان وزارت علوم نیز سعی کردند در مصاحبه‌هایشان تمامی 3000 نفر بورسیه دولت دهم را متخلف نشان داده و این پیام را انتقال دهند که هر کسی در دولت دهم بورسیه تحصیلی گرفته، به طور غیرقانونی و به خاطر رانت‌های مختلف موفق به این کار شده است.
پس از انتشار این اخبار، اعتراض‌ها و شکایت‌های بورسیه‌ها بالا گرفت تا حدی که وزارت علوم در یک بیانیه‌، عذرخواهی رسمی خود را اعلام کرد.
اما پس از گذشت حدود دو ماه دوباره بحث بورسیه‌های غیرقانونی مطرح ‌شد و حتی در منابع غیررسمی اسامی 3000‌بورسیه با عنوان بورسیه‌های غیرقانونی افشا شد.
پس از افشای اسامی بورسیه‌ها، دانشجویان بورسیه در نامه‌ای از مقامات قضایی و بازرسی خواستند اگر تخلفی در فرآیند بورس و اعزام دانشجویان بورسیه وجود دارد با موضوع بشدت برخورد کنند و در غیر این صورت خواستند ضمن عذرخواهی تهمت‌زنندگان، مطابق قانون اساسی حقوق و حیثیت تضییع‌شده آنها از طریق مجاری رسمی پیگیری شود.
با وجود اعتراض دانشجویان همچنان تعدادی از مسؤولان از 3000 بورسیه غیرقانونی گفتند و عرصه برای دانشجویان بورسیه تنگ و تنگ‌تر شد تا جایی که 26مرداد93 دانشجویان بورسیه از وزیر علوم وقت (فرجی‌دانا) به دلیل ادعای غیرقانونی بودن بورسیه‌ها شکایت کردند.
براساس این شکوائیه، دانشجویان خواستار اعاده حیثیت از خود و برخورد قضایی با ادعاهای مطرح شده درباره آنان توسط فرجی‌دانا وزیر علوم،‌ تحقیقات و فناوری وقت و همچنین مجتبی صدیقی رئیس سازمان امور دانشجویان شدند.
در این میان مسأله استیضاح وزیر علوم هم پیش آمد و ادامه بررسی کار بورسیه‌ها به بعد از استیضاح کشیده شد.
دولتی‌ها آنچه را که افشاگری‌های فرجی‌دانا در ماجرای بورسیه‌ها می‌خواندند دلیل اصلی استیضاح او عنوان می‌کردند و رئیس‌جمهور در 15 مهر 93 در آئین آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها بطور صریح «بورسیه‌ها» را علت اصلی استیضاح فرجی دانا عنوان کرد.
رئیس‌جمهور در این باره گفت: فرجی دانا که روی کار آمد موضوع بورسیه‌ها شروع شد؛ «بورسیه و ما ادراک مالبورسیه!»
سرانجام پس از کش و قوس فراوان و حتی دخالت رئیس‌جمهور در این قضیه، نتایج بررسی بورسیه‌ها توسط وزارت علوم اعلام شد که براساس آن از 3772 نفر بورسیه شده بین سال‌های 88 تا 92، بورسیه 508 نفر لغو شده اما با پرداخت هزینه مجاز به ادامه تحصیل بودند و فقط از تحصیل 36 نفر جلوگیری شد.
تاکیدات رهبر انقلاب درباره ضرورت پیگیری ماجرای بورسیه‌ها با این وجود این جنجال چندماهه دامن جمعی از نخبگان علمی کشور را گرفت و هنوز پس از پنج سال مشکلات این افراد ادامه دارد.
رهبر معظم انقلاب در تیرماه 1394 در دیدار استادان و اعضای هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها به عنوان یکی از مصداق‌های سیاست‌بازی در دانشگاه‌ها، به حاشیه‌سازی درباره موضوع بورسیه‌ها اشاره کردند و آن را از غلط‌ترین کارهای چند سال اخیر دانستند.
حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای افزودند: تحقیقات دقیق نشان می‌دهد مسأله بورسیه‌ها، به آن شکلی که در روزنامه‌ها با آن بازی کردند نبود، اما اگر هم بود باید از راه‌های قانونی امتیازاتی که عده‌ای بر خلاف قانون گرفته بودند لغو می‌شد، نه این‌که سر و صدا و جنجال درست شود.
رهبر انقلاب سیاست‌بازی را سم محیط‌های علمی خواندند و با ابراز تأسف از این‌که در موضوع بورسیه‌ها به عده‌ای ظلم شد، افزودند: سمّی که در این موضوع به دانشگاه‌ها تزریق شد از بینش فکری مبتنی بر سیاست‌کاری نشأت می‌گرفت و متأسفانه، هم خلاف قانون، هم خلاف تدبیر و هم خلاف اخلاق بود.
به دنبال بیانات رهبر انقلاب قرار شد به مساله بورسیه‌ها رسیدگی شود و وضعیت آنها سامان یابد که این امر محقق نشد و همچنان بورسیه‌ها به اعتراضات خود ادامه دادند تا این‌که چهارشنبه 31 خرداد 96 در دیدار صدها نفر از استادان، اعضای هیأت‌ علمی، پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی با رهبر معظم انقلاب اسلامی یکی از حاضران در زمینه وضعیت دانشجویان بورسیه مطالبی را مطرح و نسبت به مشکلات ایجاد شده برای این دانشجویان انتقاد کرد.
رهبر انقلاب اسلامی در پاسخ به این فرد معترض فرمودند: این درخواست و تظلمی که مطرح شد حتما باید دنبال و رسیدگی شود و شبیه این مسائل به وزیر علوم نیز تذکر داده شده است.
ایشان در تیرماه 96 هم در دیدار رئیس و مسؤولان قوه قضاییه، موضوعاتی همچون مساله انتخابات، ریزگردها و بورسیه‌ها را نمونه‌هایی از عرصه‌های لازم برای حمایت از حقوق مردم برشمردند و گفتند: البته در موضوع بورسیه‌ها، موضوع بدرستی پیگیری نشد و آن کاری که باید انجام می‌شد، محقق نگردید.

شرح مشکلات برخی بورسیه‌ها

اکنون چند سال پس از آن ماجرا، دیوان محاسبات رای به‌عدم‌تخلف در پرونده بورسیه‌ها داده و در این میان معلوم نیست چه کسانی باید پاسخگوی مشکلاتی باشند که برای جمعی از بورسیه‌ها در این سال‌ها پیش آمده است. جام‌جم در گفت‌وگو با چند نفر از آنها از موانعی که در سال‌های گذشته به دلیل بازی‌های سیاسی در جلوی پای این دانش‌آموختگان ایجاد شده پرسیده است. برخی از این افراد به دلیل فشارهایی که در این مدت بر آنها وارد شده حاضر نیستند نام آنها در این گزارش قید شود تا مبادا زمینه‌ای برای فشارهای جدید شود. بر همین اساس نام آنها به صورت مخفف بیان شده است.

به احکام دیوان عدالت اداری عمل نشد

دکتر ف-ط، یکی از بورسیه‌ها که نخواست نامش فاش شود در گفت‌وگو با جام‌جم گفت: دو سال پیش ما برای حل مشکلمان به دیوان عدالت اداری شکایت کردیم و بعد از فرآیندی طولانی که طی شد و مدارک و اسناد مورد بررسی قرار گرفت، در نهایت حکم به نفع ما صادر و وزارت علوم و دانشگاه جایابی موظف شد مراحل کار ما را شروع کند.
وی با اشاره به این‌که تاکنون هیچ اقدامی از سوی وزارت علوم برای اجرایی کردن این حکم صورت نگرفته خاطرنشان کرد: دانشگاه‌ها بدون این‌که دلیل خاصی را عنوان کنند مرتب با بهانه‌های مختلف مانع شروع فعالیت ما می‌شوند و جالب‌این‌که این بهانه‌ها عمدتا به موضوعاتی مثل بررسی مجدد صلاحیت علمی یا نیاز نداشتن به آن رشته مربوط می‌شود، در حالی که در نامه دانشگاه جایابی که بحث جذب به عنوان بورس هیات علمی ارائه شد در همان زمان دانشگاه اعلام کرد ما به این رشته نیاز داریم. این شخص که یکی از فارغ‌التحصیلان علوم سیاسی با گرایش مسائل ایران است با اشاره به این‌که در شرایط کنونی شغل ثابتی ندارد و مقالات به نشریات مختلف می‌دهد تصریح کرد: در حالی که ما احکام قطعی از سوی دیوان عدالت اداری دریافت کردیم و دادگاه تجدیدنظر، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی و دیوان محاسبات رای به حقانیت بورسیه‌ها داده‌اند، اما تاکنون روال وزارت علوم این بوده که از اجرای احکام سر باز بزند. وی عمده‌ترین دلیل عدم افشای نام خود را جو سنگین علیه دانشجویان بورسیه و اتهاماتی که در این‌باره به آنان زده شد، عنوان کرد و گفت: متاسفانه همین شرایط دشوار، زمینه‌ای فراهم خواهد کرد که فضای سنگینی علیه ما ایجاد شود و در روند حل مشکلات موانع ایجاد کند.

امان از سیاسی‌کاری

دکتر ر-الف، یکی دیگر از دانش‌آموختگان بورسیه در رشته‌های علوم پایه در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به سوابق تحصیلی و تحصیل در یکی از مراکز معتبر دانشگاهی در خارج از کشور گفت: متاسفانه مجموعه دانش‌آموختگان بورسیه دولت دهم، با عملکرد سیاسی از سوی وزارت علوم روبه‌رو شدند و در شرایطی که دیوان عدالت اداری رای به نفع ما صادر کرده تاکنون هیچ اقدامی از سوی وزارت علوم برای اجرایی کردن این حکم صورت نگرفته است.
وی تاکید کرد: دلایل تمکین نکردن دانشگاه به این حکم اساسا مشخص نیست و برای افرادی مثل من امکان ادامه فعالیت و کار در خارج از کشور فراهم بود و ما صرفا به خاطر تعهدمان به بورس به کشور بازگشتیم و حتی اکنون نیز شرایط برای ادامه فعالیت در خارج از ایران فراهم است، اما ما همچنان منتظر تصمیم دانشگاه برای تمکین به رای دیوان عدالت اداری و مراجع ذی‌صلاح هستیم.
این دانش‌آموخته، رفتار صورت‌گرفته از سوی دانشگاه را سیاسی کاری دانست و تصریح کرد: اگر آنها تلاش می‌کنند با بهانه‌های مختلف و موضوع عدم نیاز روند جذب ما در دانشگاه را با مشکل مواجه کنند، باید پرسید اگر بنا به استخدام و جذب نیرو در عرصه هیات علمی باشد با وجود این رزومه آشکار و روشنی که از ما وجود دارد چه کسانی را می‌خواهند جذب کنند.

می‌توانم به خارج بروم اما می‌خواهم به کشورم خدمت کنم

دکتر محمدی، یکی از بورسیه‌شدگان درباره مشکلاتش گفت: چند سال پیش در رشته هایتک در یکی از دانشگاه‌های اروپایی تحصیل کردم و سه سال قبل با اخذ مدرک دکترای هایتک به ایران بازگشتم.
وی افزود: متاسفانه، دولت کنونی از ابتدا به پرونده بورسیه‌های دولت قبل نگاه سیاسی داشت و بنده باوجود این‌که به یکی از دانشگاه‌های زیر صد دنیا رفته و تحصیل کردم تا بتوانم گره‌ای از مشکلات علمی کشور باز کنم پس از بازگشت به کشور و با ارائه پرونده‌ام به یکی از دانشگاه‌های تهران با بهانه‌هایی از جمله عدم نیاز مواجه شدم.
محمدی اظهار کرد: حتی بنده در دانشگاهی که تحصیل می‌کردم بورسیه گرفتم و برای عدم تحمیل هزینه به کشورم بورسیه داخلی را قطع کردم و با وجود این‌که بعد از اتمام تحصیلاتم چند دانشگاه در کشورهای اروپایی پیشنهاد همکاری به من دادند ترجیح دادم به وطن برگشته و به کشورم خدمت کنم. وی افزود: زمانی که به گروه یکی از دانشگاه‌های تهران مراجعه می‌کنم استقبال می‌کنند، اما در ریاست دانشگاه پرونده‌ام را رد می‌کنند. در طول این مدت پیگیری‌های بسیاری داشتم، اما متاسفانه به نتیجه نرسیده است. حتی در مقطعی قصد شکایت داشتم اما گفته شد که در صورت شکایت همه راه‌ها به روی شما بسته خواهد شد. همچنین نامه‌هایی را از رزومه خود و مشکلاتم برای رئیس مجلس شورای اسلامی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور، معاون علمی رئیس‌جمهور، وزیر علوم و روسای کمیسیون‌های مجلس ارسال کرده و ماجرا را توضیح دادم.
محمدی اضافه کرد: در حال حاضر من در تابستان در یکی از دانشگاه‌های اروپایی تدریس می‌کنم و میزان درآمد یک‌ماهه‌ام به اندازه حقوق یک سال هیات علمی دانشگاه‌های داخل کشور است، اما ترجیح می‌دهم در دانشگاه‌های داخلی کشورم به تدریس بپردازم.

نمی‌توانیم در جایی استخدام شویم

علی پورخلیل، یکی از بورسیه‌شدگان رشته مهندسی شیمی هم به جام‌جم گفت: شهریور سال‌95 بعد از اتمام تحصیلاتم و با نمره ممتاز در یکی از دانشگاه‌های اروپایی به کشور بازگشته و برای استخدام طبق تعهدی که داده شده بود، به دانشگاه تهران مراجعه کردم. گروه دانشگاه استقبال و اعلام کرد به لحاظ علمی واجد شرایط هستم، اما با وجود گذشت یک سال و نیم از ارائه درخواستم و بعد از تایید گروه همچنان پرونده‌ام در دانشگاه راکد باقی مانده و هیچ دلیلی را
مطرح نمی‌کنند.
وی افزود: من در بهترین دانشگاه آلمان درس خوانده‌ام و در تمام مدت تحصیلم در ارتباط مستقیم با دانشگاه تهران بودم. اما متاسفانه می‌گویند باید در دانشگاه جایابی صورت گیرد و در حال حاضر ردیف استخدامی در دانشگاه وجود ندارد.
این دانش‌آموخته رشته مهندسی شیمی، اظهار کرد: البته به صورت غیررسمی شنیده‌ام که گفته می‌شود شما با فضای سیاسی فعلی دانشگاه تطابق ندارید و اگر پرونده شما را به جریان بیندازیم مرکز جذب دانشگاه، شما را تایید نمی‌کند، صرفا افرادی که با فضای سیاسی دانشگاه تطابق دارند را قبول می‌کنند و حتی رزومه علمی شما مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
پورخلیل اظهار کرد: در حال حاضر به صورت آزاد فعالیت می‌کنم؛ زیرا به دلیل تعهدی که به وزارت علوم داده‌ایم محدودیت‌های بسیاری داریم و نمی‌توانیم در جایی استخدام شویم.