راه‌های کم‌هزینه افزایش یارانه‌ها

شرط و شروط نوبخت
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در زمینه پرداخت یارانه‌ها در بودجه سال 98 گفت: به خانواده‌هایی که استحقاق دریافت یارانه را دارند 45 هزار و 500 تومان در هر ماه پرداخت می‌کنیم و قانون‌گذار تعیین کرده کسانی که زیر سه میلیون تومان درآمد دارند از این یارانه‌ها استفاده کنند و کسانی که حقوق آنها بالای سه میلیون تومان است، استحقاق دریافت یارانه را ندارند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، وی در پاسخ به این که چرا مبلغ یارانه‌ها تغییر نمی‌کند، گفت: یارانه‌ها تفاوت قیمت‌های جدیدی است که روی سوخت، حامل‌های انرژی، آب و برق تعیین می‌شود و هر مقدار افزایش قیمتی در برق و حامل‌های انرژی و آب پیش آید طبق قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، از این مقدار افزایش، 50 درصد به مردم برمی‌گردد، 30 درصد به تولید کمک می‌شود و 20 درصد هم باید به خزانه دولت واریز گردد تا صرف کارهای عمرانی و جاری شود.
نوبخت افزود: در سال‌های اخیر مجلس اصلاحی بر این قانون (تبصره 14) انجام داده و آن این است که اگر برق و آب افزایش قیمت پیدا کند، کل این افزایش قیمت به شرکت‌های آب و برق برمی‌گردد تا در آن سرمایه‌گذاری شود. ضمن این‌که تعرفه دریافتی آب و برق نسبت به قیمت تمام‌شده بسیار کمتر است و افزایش قیمتی هم نداشتیم تا منابع جدیدی از این محل برای افزایش یارانه‌ها اختصاص دهیم. نوبخت افزود: اگر یارانه را به جای 45 هزار تومان به 450 هزار تومان تغییر دهیم، ‌راهش این است که کالاهایی که تفاوت آنها منبع تأمین یارانه است گران شود، هرچه گران‌تر شود یارانه بیشتر می‌شود. نوبخت در حالی افزایش یارانه نقدی را به گران کردن مجدد حامل‌های انرژی ربط داده که در سال 1393 دولت یازدهم قیمت حامل‌های انرژی را در مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها افزایش داد و درآمد بیشتری دریافت کرد اما یارانه نقدی را زیاد نکرد. با این حال، بررسی آمار و ارقام مربوط به هدفمندی یارانه‌ها نشان می‌دهد امکان افزایش یارانه نقدی وجود دارد، البته به شرطی که دولت از دست‌اندازی به منابع یارانه‌ها برای مصارف دیگر، دست بردارد.

نگاهی به ارقام هدفمندی
در بودجه سال 97 درآمد حاصل از هدفمندی یارانه‌ها 8/98 هزار میلیارد تومان محاسبه شده است. این در حالی است که پرداخت یارانه نقدی به 76 میلیون متقاضی حدود 40 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد؛ بنابراین با منابع موجود هدفمندی یارانه‌ها امکان دو برابر کردن یارانه نقدی وجود دارد و حدود 8/18 هزار میلیارد تومان دیگر هم در اختیار دولت باقی می‌ماند که می‌تواند صرف طرح تحول سلامت، یارانه گندم و کاهش فقر مطلق کند. اما واقعیت آن است که بیش از نصف درآمد هدفمندی یارانه‌ها به بهانه‌های مختلف در اختیار دولت و شرکت‌های دولتی باقی می‌ماند.
از سوی دیگر و براساس اعلام رئیس کمیته تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندی یارانه‌ها، ده‌ها هزار میلیارد تومان از منابع سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها از سوی شرکت ملی پخش و پالایش به حساب سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز نشده است.
جبار کوچکی‌نژاد هفته گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، با بیان این‌که منابع ورودی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به درستی واریز نشده است، افزود: طی سال‌های گذشته 300 هزار میلیارد تومان مبلغ واریزی به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها بوده است.
وی ادامه داد: تعدادی از دستگاه‌هایی که باید منابع را به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز می‌کردند، پول خود را به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز نکرده‌اند. نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی، با بیان این‌که ده‌ها هزار میلیارد تومان از منابع سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها از سوی شرکت ملی پخش و پالایش به حساب سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز نشده است، اظهار کرد: در قانون هدفمندی یارانه‌ها تاکید شده بود که 30 درصد منابع هدفمندی باید به تولید اختصاص یابد که بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط مبلغ کمی به بخش تولید اختصاص یافته است.

امکان افزایش یارانه وجود دارد
هدایت‌ا... خادمی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که امکان افزایش یارانه نقدی وجود دارد به خبرنگار ما تصریح کرد: طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها برخی دستگاه‌های دولتی موظف شدند تا نرخ حامل‌های انرژی را افزایش دهند و مابه‌التفاوت آن را به حساب سازمان هدفمندی یارانه واریز کنند اما برخی دستگاه‌ها مانند شرکت ملی گاز و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از پرداخت کل آن امتناع می‌کنند و مسؤولان دولتی با میزان باقیمانده این پول یارانه نقدی را می‌پردازند.
به گفته وی، اگر سهم کل دستگاه‌ها به حساب سازمان هدفمندی یارانه‌ها واریز شود امکان افزایش یارانه وجود دارد.
خادمی با بیان این‌که دولت تمایلی به افزایش یارانه نقدی ندارد، گفت: مسؤول اصلی ساماندهی شرایط اقتصادی کشور قوه مجریه است و عملکرد نامناسب در این بخش باعث شده تا ارزش پول ملی کاهش یابد، از این رو به منظور جبران قدرت خرید از‌دست‌رفته مردم باید مبلغ یارانه نقدی را افزایش داد، در غیر این صورت آسیب‌های اجتماعی بیشتر متوجه کشور خواهد بود.
نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد: برای افزایش یارانه نقدی نیازی به افزایش نرخ حامل‌های انرژی نیست و دولت می‌تواند با منابعی که تاکنون از اصلاح قیمت‌ها به دست آورده این کار را انجام دهد.
خادمی ادامه داد: اکنون قیمت اغلب کالاهایی که خانوارها به صورت مستقیم با آن در ارتباط هستند بیشتر از سه برابر شده اما دولت تنها مبلغ حدود 200 هزار تومان را برای افزایش قدرت خرید مردم در نظر گرفته است.
وی از عملکرد دولت‌ها در اداره امور اقتصادی کشور انتقاد کرد و افزود: ایران یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است و نه‌تنها نباید فقیری در ایران وجود داشته باشد بلکه هیچ بیکاری نباید دیده شود اما به دلیل عملکرد نامناسب دولت‌ها شاهد سه‌میلیون بیکار هستیم که یک تهدید بزرگ اجتماعی برای کشور محسوب می‌شوند. بزرگ‌ترین ایرادی که در این بخش وجود دارد دولتی بودن اقتصاد است، به این دلیل که ایجاد هر شغل در یک دستگاه دولتی حدود 200 میلیون تومان هزینه روی دست دولت می‌گذارد، اما اگر دولت به جای تصدی‌گری اداره اقتصاد را به بخش خصوصی می‌سپرد هم هزینه ایجاد شغل پایین بود و هم افراد با انگیزه بیشتری اقدام به فعالیت می‌کردند.
به گفته این نماینده مجلس، انگیزه کار در دستگاه‌های دولتی بسیار پایین است و دولت هر سال بودجه خود را تنها برای افزایش حقوق کارمندان زیاد می‌کند، در حالی که این هزینه‌ها اگر در ایجاد زیرساخت ورود بخش خصوصی به اقتصاد هزینه می‌شد، وضعیت به گونه دیگری بود.

افزایش یارانه به شرط حذف ثروتمندان
مهرداد لاهوتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی که ابتدای گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم قاطعانه از کمبود منابع دولت برای افزایش یارانه نقدی سخن می‌گفت قانع شد که میزان یارانه نقدی باید افزایش یابد و می‌توان منابع آن را از محل حذف یارانه ثروتمندان تأمین کرد.
وی معتقد است، قانون هدفمندی یارانه‌ها به‌درستی اجرا نشد و از مسیر اصلی خود خارج شد. به همین دلیل، افزایش یارانه‌ها و حامل‌های انرژی و مسائل دیگر، مشکلی از اقتصاد خانوار حل نمی‌کند.
لاهوتی تاکید کرد: با توجه به کاهش ارزش پول ملی که مسبب اصلی آن دولت است می‌توان یارانه نقدی را از محل حذف یارانه ثروتمندان افزایش داد که احتمالاً در مجلس راجع به این موضوع بحث شود.

درآمد کمتر، یارانه بیشتر، این قانون است
دکتر محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم به جزئیات قانون هدفمندی یارانه‌ها پرداخت و تاکید کرد: طبق قانون، نحوه پرداخت یارانه به هر دهک باید متفاوت باشد، اما متاسفانه خشت کج پرداخت یارانه برابر به همه اقشار جامعه در دولت دهم زده شد و دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم روی این خشت کج آجر روی آجر می‌گذارند، در حالی که قانون می‌گوید کسی که درآمد بیشتری دارد باید یارانه کمتری بگیرد و حتی در برخی موارد دریافت نکند و کسی که درآمد پایین‌تری دارد باید از یارانه بیشتری برخوردار شود.
وی با اشاره به این‌که هنوز لایحه بودجه به مجلس ارائه نشده و اظهارنظر در این زمینه کمی زود است، افزود: بررسی بودجه سال‌های گذشته نشان می‌دهد امکان افزایش یارانه نقدی وجود دارد، اما به صلاح کشور است ثروتمندان و کسانی که دارای درآمد بیشتری هستند یا از فهرست یارانه بگیران حذف شوند یا یارانه کمتری دریافت کنند تا یارانه بیشتری به اقشار کم‌درآمد جامعه برسد.
به گفته وی، منابع هدفمندی یارانه‌ها برای افزایش یارانه نقدی وجود دارد، اما بهتر است ثروتمندان از فهرست خارج شوند و بخشی از آن به منظور ایجاد اشتغال جوانان هزینه شود.
پورابراهیمی تصریح کرد: حتی اگر دولت از کمبود منابع برای افزایش یارانه نقدی سخن بگوید اعداد و ارقامی در زمینه تسعیر نرخ ارز وجود دارد که منجر به افزایش درآمد دولت می‌شود و می‌تواند بخشی از این درآمد را به یارانه نقدی اختصاص دهد.