‌تشکیک در اراده اروپا برای حفظ برجام

نکته دیگر این است که گشایش‌های مالی در روابط اتحادیه اروپا با ایران صرفا یکی از راهکارهایی بود که اروپا می‌توانست پیش رو داشته باشد و البته یکی از راهکارهای بسیار سخت بود، زیرا نهایی‌ترین گام برای اتحادیه اروپا به منظور مقابله با آمریکا محسوب می‌شود. با این حال اتحادیه اروپا می‌توانست اقدامات دیگری از جمله وادار کردن آژانس به درخواست رای مشورتی از دیوان لاهه داشته باشد، گرچه ممکن است این رای در مرحله اجرا با موانعی مواجه شود اما دست اروپا و سایر کشورها را برای توجه نکردن به تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا بازتر می‌کند.

همچنین اروپا می‌توانست به سازمان تجارت جهانی شکایت کند. ایران به دلیل عضویت ناظر در این سازمان نمی‌تواند علیه آمریکا شکایت کند اما اروپا چون تحریم‌ها به منافع بخش خصوصی آنها لطمه وارد می‌کند می‌تواند شکایت کند. در این صورت رای اداره حقوقی سازمان تجارت جهانی به نفع اروپا صادر شده و در نتیجه دست آنها را برای همکاری با ایران باز می‌کند. همچنین گام بعدی اتحادیه اروپا را می‌توان شکایت به سازمان ملل عنوان کرد.

در مجموع می‌توان گفت اتحادیه اروپا راهکارهای مختلفی پیش رو داشت اما برای عملی شدن هیچ کدام از آنها اقدامی انجام نداد. چنین رویکردی نشان‌دهنده این است که اروپا قصد پرداخت هزینه سنگین ندارد. در حال حاضر هم اتحادیه اروپا به این نتیجه رسیده که گشایش مالی برای ایران می‌تواند هزینه‌های سنگینی به اروپا وارد کند. در عین حال اروپا حتی قانون انسداد خود را نیز اجرا نکرد. بنا به هر دلیلی امروز بیش از گذشته در اراده اروپا برای حفظ برجام تشکیک وجود دارد.

با توجه به شرایط موجود جمهوری اسلامی ایران چاره‌ای جز اندیشیدن به دوره پسا اروپا ندارد و باید متناسب با این شرایط تصمیم‌گیری کند. شاید حرکت ایران به سمت ابتکار جدید باعث انگیزه بیشتر اروپا برای همکاری اقتصادی با ایران شود و مشاهده اراده ایران برای در پیش گرفتن راه‌های جدید، اروپا را قانع به آغاز همکاری‌ها با ایران کند. در هر صورت نمی‌توان از منظر دوستی منتظر اقدامی از سوی اتحادیه اروپا بود و ایران ناچار است اقدام مستقلانه با این پیش فرض که امیدی به اروپا نیست در پیش بگیرد.‌

نوذر شفیعی

استاد دانشگاه