علل افزایش صادرات کالا به عراق

الف) علل رشد صادرات کالاهای غیرنفتی ایران به عراق:

کاهش ارزش ریال ایران موجب ارزان شدن کالاهای صادراتی کشورمان شده و قدرت رقابت کالاهای ایرانی در بازارهای صادراتی از جمله عراق را بشدت بالا برده است. اکنون کالاهای ایرانی از لحاظ قیمت در حال رقابت با کالاهای چینی در بازار عراق هستند.

معاف شدن صادرات غیرنفتی به عراق از الزام بازگشت ارز به مدت چند ماه در سال جاری، موجب تشویق صادرکنندگان به حضور در بازار عراق شد.

بالا رفتن درآمد نفتی عراق سبب افزایش قدرت خرید عراقی‌ها شد و تقاضا برای کالاهای وارداتی از جمله از ایران را افزایش داد.

بازگشت ثبات سیاسی به عراق با نابودی داعش و آغاز بازسازی مناطق جنگ‌زده، تقاضا برای مصالح ساختمانی را افزایش داد و فرصت مناسبی برای کالاهای ایرانی ایجاد کرد.

محاسبه صادرات گاز به عراق در آمار گمرک. هم‌اکنون روزانه پنج میلیون دلار گاز به عراق صادر می‌کنیم. البته رقم صادرات برق در آمار گمرک، محاسبه نمی‌شود.

ب) ویژگی‌های منحصربه‌فرد صادرات غیرنفتی ایران به عراق:

ایران هیچ کالای خامی به عراق صادر نمی‌کند. این در‌حالی است که عمده صادرات غیرنفتی کشورمان به چین و کشورهای اروپایی، مواد خام و با ارزش افزوده پایین مثل محصولات معدنی، پالایشی و پتروشیمی است که همین مواد‌خام در چین و اروپا به محصولات صنعتی و ساخته‌شده تبدیل و با قیمت بالاتر به کشورمان صادر می‌شوند؛ اما عراق چون فاقد صنعت و تولید قوی است، نیازی به واردات مواد خام ندارد و این توفیق اجباری برای ایران است.

عمده کالاهای صادراتی ایران به عراق، محصولات کشاورزی و کالاهای صنعتی ساخته‌شده و نهایی است؛ یعنی ارزش افزوده صادرات به عراق، بسیار مفید به حال بخش مولد اقتصاد ایران است.

ارزش متوسط کالاهای صادراتی ایران 350 دلار در تن است. البته این شاخص برای صادرات ایران به عراق 550 دلار در تن است. این آمار نشان می‌دهد کالاهای صادراتی ایران به عراق، مواد خام نیست بلکه مواد با ارزش افزوده بالاست طوری که صادرات هر تن کالا به عراق، 200 دلار ارزآوری بیشتری برای کشور دارد.

تنوع کالاهای صادراتی ایران به عراق بسیار بالاست. ما اکنون بیش از هزار قلم کالا به عراق صادر می‌کنیم. این در شرایطی است که عمده صادرات ایران به چین و کشورهای اروپایی به چند قلم کالا شامل محصولات خام معدنی، کالاهای وابسته به نفت و پتروشیمی محدود می‌شود.

ج) عمده محصولات صادراتی ایران به عراق

مصالح ساختمانی: اکنون ایران توانسته 52 درصد بازار مصالح ساختمانی عراق را به دست بگیرد. در شرایط رکود بخش مسکن در کشورمان، رونق صادرات به عراق توانسته کارخانجات تولید مصالح ساختمانی ایران را سرپا نگه دارد.

محصولات کشاورزی و مواد غذایی: در حالی که ایران متاسفانه از کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیایی، مواد غذایی وارد می‌کند، اما عراق از معدود کشورهایی است که پذیرای مواد غذایی ایران است.

مواد شیمیایی، مواد پلاستیکی و شوینده‌ها: صادرات این کالاها به عراق، موجب رشد و رونق صنایع مرتبط در کشورمان شده است.

با توجه به موارد فوق، مشخص است که عراق، بازار منحصربه فردی برای کالاهای ایرانی است. در این شرایط، طرح مباحثی همچون صادرات ریالی به عراق که از جانب برخی مسؤولان بانک مرکزی مطرح شده، مطلب نسنجیده‌ای است و ادعای عدم بازگشت ارز از محل صادرات ایران به عراق، کارشناسی نیست و نباید بازار پرسود عراق برای کالاهای صادراتی کشورمان را با این نوع مباحث، از دست داد.

سیدحمید حسینی

دبیر کل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق