تولید صادرات محور؛ نسخه رفع معضل بیکاری

در این زمینه جام جم آنلاین گفت‌وگویی داشته با جمشید نفر، دبیر کنفدراسیون صادرات که در ادامه می‌خوانیم

• با توجه به اهمیت صادرات غیر نفتی در اقتصاد کشورمان، به چه میزان موفق به استفاده از ظرفیت‌ها شده‌ایم؟
بنده معتقدم از ظرفیت بسیار بسیار پایینی استفاده می‌کنیم. کشور ما با توجه به وسعت و منطقه‌ای که در آن قرار گرفته، از نظر ژئوپلتیکی و از نظر آب و هوایی می‌تواند در زمینه صادرات جایگاه بسیار بسیار بزرگ و حساسی برای خود متصور باشد.

• اصلی‌ترین چالش عدم توفیق در استفاده بهینه از شرایط به نظر شما چیست؟
مهم‌ترین مشکل این است که، در جامعه تولیدی ایران باور صادراتی که می‌تواند همه مشکلات اقتصادی را برطرف کند، به وجود نیامده است. این باور صادراتی نه‌تنها صرفا در ارتباط با دولتمردان بایستی به وجود آید، بلکه لازم است در میان آحاد مردم، یعنی تک‌تک افراد جامعه این باور صادراتی را ایجاد کنیم. من معتقدم تا این اتفاق نیفتد واقعا نمی‌توانیم در زمینه صادرات گامی بزرگ برداریم.

• منظور شما از فرهنگ صادراتی دقیقا چیست؟
اجازه دهید برای شما مثالی بزنم؛ شاهد مثال اینکه ما فرهنگ صادراتی نداریم اینجاست که اصولا هیچ کشوری قانون ممنوعیت صادراتی ندارد که ما بعضا شاهد آن هستیم. این ممنوعیت اصولا خلاف علم اقتصاد است، درحالی که به محض اینکه یک بحران کوچک به وجود می‌آید، مسئولان برای حل بحران، آسان‌ترین راه یعنی ممنوعیت صادرات را اجرا می‌کنند. پس به روشنی اعلام می‌کنیم اصلا به مفهوم صادرات توجه نداریم.

• موضوع کیفیت در بحث صادرات به نظر شما چقدر تاثیر گذار است؟
برای بیان بهتر این نکته نیز می‌توانیم اینگونه درنظر داشته باشیم که اصولا وقتی سخن از کالای صادراتی می‌کنیم، یعنی تولید کننده آن کالا به سطوحی خاص از تولید دست یافته که می‌تواند محصولش را در بازار بین المللی عرضه کند. درست مثل ورزشکاری که به المپیک راه پیدا می‌کند. پس اگر می‌گوییم کالای صادراتی یعنی دارای سطحی مشخص از کیفیت است. شاهد مثال این نکته نوشته روی بسته بندی برخی کالاهاست که تولید کننده نوشته صادراتی به این صورت تولید کننده درحال ارائه کدی به خریدار است که کیفیت این کالا برتر از کالای مشابه است که چنین جمله‌ای ندارد.

• اهمیت فرهنگ تولید صادرات محور در چیست؟
بهترین پاسخی که برای این سوال دارم این است که اگر باور کنیم تولید صادراتی می‌تواند معضل بیکاری ایران را برطرف کند، قطعا فرهنگ مورد نظر هم ایجاد می‌شود.

• به نظر شما امتیازات ایران در بخش صادرات غیرنفتی چیست؟
خوشبختانه در مملکت همه ابزار توسعه صادرات را داریم. بخش کشاورزی، صنایع دستی و در زمینه خدمات فنی و مهندسی با توجه به تعداد تحصیلکرده‌های رشته‌های مختلف مهندسی امتیازاتی داریم، این درحالی است که در بخش صنایع معدنی داشته‌های معدنی ما سرمایه‌ای غیرقابل انکار است. ولی متاسفانه ما نه‌تنها برنامه‌ریزی صحیح و درست و حمایت‌های کاملی را در این قضیه نداریم که هیچ؛ موانعی هم ایجاد می‌کنیم و این موانع باعث می‌شوند مثلا صنعت فرش کشورمان نیز با چالش روبرو شده باشد.

• نقش رسانه‌ها در این مورد واقعا چیست؟
رسانه‌ها در واقع می‌توانند نقش کلیدی داشته باشد به این ترتیب که به مسئولان این نکته را یادآوری کنند که واقعا بتوانند صادرات را مدیریت کنند، نه اینکه در مواقعی خاص برای ایجاد محبوبیت اجتماعی خود صادرات را با چالش جدی روبرو کنند. راهکار تامین نیازهای داخلی ممنوعیت صادرات نیست، بلکه لازم است مدیریت داشته باشیم به این معنی که تولید را بگونه‌ای تقویت کنیم که علاوه بر تامین نیازهای داخلی بتواند متناسب با بازار هدف کشورمان نیز تولید داشته باشد.

• اجازه دهید کمی هم به موضوع آمارهای صادرات غیر نفتی ایران بپردازیم، طی شش ماه گذشته روند صادراتی ایران چقدر بوده است؟
براساس آمارهای رسمی طی شش ماه گذشته حدود 18 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی در کشورمان ثبت شده است و پیش‌بینی می‌کنیم آمار صادرات غیرنفتی 40 میلیارد دلار در سال باشد. به این ترتیب پیشرفتی جزئی در حدود 13 الی 14 درصد داشته و این هم فقط به خاطر بالا رفتن نرخ ارز است.

• پس اینکه گروهی از کارشناسان می‌گویند افزایش نرخ ارز می‌تواند صعود صادرات غیر نفتی برایمان ایجاد کند صحیح است؟
همیشه این نکته صادق نیست. این اتفاق زمانی رخ داده که برای سال‌های سال نرخ ارز در ایران به هر دلیل سرکوب شده و اجازه ندادیم نرخ خودش را منطقی بیابد. به عنوان مثال امروز هم که ارز ارزان شده هیچ منطق اقتصادی ندارد، بلکه جنبه‌های روانی دارد. خوب اگر بخواهیم دقیقا درباره سوال شما صحبت کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که نرخ ارز از 3800 تومان در بازار آزاد یکباره رسید به 18 هزار تومان و در سامانه‌های رسمی بانک مرکزی هم نرخ ارز 8 تا 10 هزار تومان اعلام شد، یعنی افزایش دو برابری را تجربه کرده است. خب حالا سوال اینجاست که براساس همان قاعده ساده که شما فرمودید باید صادرات غیرنفتی ایران نیز دو برابر می‌شد، آیا شد؟ پس همه چیز روانی است.

• مشکل کجا بود که چنین اتفاقی نیفتاد؟
البته فقط جنبه‌های روانی نیست، باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که صادرات اصولا امری کاملا هدفمند و با برنامه است و یکشبه نمی‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد. اما در ایران متاسفانه یکشبه و البته حتی یکساعته دستورالعمل‌ها و اطلاعیه صادر می‌کنیم که همه چیز را برهم می‌زند. البته تمام این اتفاقات به دلیل عدم مشورت دولتی‌ها با بخش خصوصی یا درگیر ماجرا است.

• به نظر شما رشد بازارهای صادراتی ایران چه امتیازی در روابط سیاسی ایران خواهد بود؟
خوب سوال جالبی است، هرچه بازارهای صادراتی ایران بیشتر باشد قطعا ارتباطات گسترده‌تری با دیگر کشورها ایجاد می‌شود و امروز که منافع اقتصادی می‌تواند تعیین کننده ارتباطات باشد. این مهم نیز می‌تواند به کشورمان در شکل‌گیری ارتباطات بین المللی کمک بیشتر و دقیق‌تری داشته باشد. هرچه ایران ارتباطات تجاری بیشتری داشته باشد قطعا کارشکنی آمریکا علیه اقتصاد کشورمان سخت‌تر بوده و تقریبا غیر ممکن می‌شود تا اینکه مثلا دو یا سه بازار سنتی داشته باشیم.

عماد عزتی / جام جم آنلاین