3راه حل برای فرار از بهمن تورم

بر اساس گزارش بانک مرکزی، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در شهریورماه 1397 به عدد 141.9 رسید که نسبت به‌ماه قبل 6.1 درصد افزایش یافت. مرکز آمار نیز تورم ماهانه شهریور را 5.4 درصد اعلام کرده است. آمار مربوط به تورم نقطه به نقطه نیز کاملا نگران‌کننده است. تورم نقطه به نقطه شهریورماه امسال بنا بر گزارش بانک مرکزی 31.4 درصد بوده است، در حالی که شهریور سال گذشته این شاخص 8.4 درصد بود. به عبارتی می‌توان گفت تورم نقطه به نقطه شهریور 1397 نسبت به شهریور 1396 نزدیک به 4 برابر شده است.

داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد تورم ماهانه 6.1 درصدی شهریورماه امسال بالاترین تورم ماهانه از ابتدای سال 1375 در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی تاکنون است. به عبارت دیگر، در شهریور امسال بالاترین تورم ماهانه در 22.5 سال اخیر به جامعه تحمیل شده است. به این ترتیب در حالی در سال گذشته نرخ تورم بر اساس اعلام مراجع دولتی، تک‌رقمی و رو به نزول بود در چند ماه گذشته از سال 1397 شاهد رشد سرسام‌آور تورم هستیم. در صورت تداوم تورم ماهانه 6درصدی در نیمه دوم سال، نرخ تورم نقطه به نقطه 76درصد افزایش خواهد یافت و تورم 100درصدی در سال آینده محتمل خواهد بود. مطابق این آمار می‌توان گفت پس از دولت سازندگی که بالاترین تورم‌ها را تجربه کرد، دولت فعلی در حال رسیدن به آن رکوردهای تورمی است. بررسی روند تاریخی تورم در دولت‌های اخیر گویای آن است که هرگاه طیف موسوم به حامیان بازار آزاد، سیاستگذاری اقتصادی دولت‌ها را به عهده داشته‌اند، ره آوردی جز گرانی ارز و تورم‌های سنگین برای اقتصاد کشور نداشته‌اند که دولت‌های مرحوم رفسنجانی و روحانی، نمونه اخص آنها هستند. هرگاه هم که طیف مذکور در دولت‌ها به حاشیه رانده شده‌اند و نظرات اقتصادی آنها اجرا نشده، وضع تورم بهبود یافته است. مثلا در همان دولت سازندگی پس از تورم وحشتناک 49.4 درصدی در سال 1374، طیف اقتصادیون حامی بازار آزاد، کنار گذاشته شدند و روند توفانی تورم کنترل شد. در دولت اصلاحات نیز این طیف حامی آزادسازی اقتصاد تقریبا در حاشیه ماند. در دولت اول احمدی‌نژاد نیز از آنجا که تفکرات نئولیبرالی هیچ جایی در سیاست‌های اقتصادی نداشت، تورم کنترل شد اما در دولت دهم با کنار نهادن مدیران مذکور و روی آوردن دولت به سیاست‌های بازار آزاد، شاهد تحمیل تورم بالای 30 درصد به مردم بودیم. کارشناسان پیشنهاداتی برای کاهش تورم دارند که در ادامه به آنها اشاره شده است.

نرخ ارز را کنترل کنید

دکتر حسین صمصامی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به جام‌جم گفت: مهم‌ترین عاملی که در شرایط فعلی باعث افزایش نرخ تورم شده رشد افسارگسیخته قیمت ارز است و بانک مرکزی باید روی یک نرخی که تورم‌زا نباشد اقدام کند.

سرپرست سابق وزارت امور اقتصادی و دارایی با اشاره به نرخ تورم تا پایان سال تصریح کرد: اگر نرخ تورم با همین شتابی که پیش می‌رود به راه خود ادامه دهد قطعاً پایان سال تورم بالای
50 درصد را تجربه خواهیم کرد و کارشناسان بانک مرکزی باید هرچه سریع‌تر برنامه‌های خود را اجرا کنند. صمصامی با بیان این‌که بازار ارز در شرایط فعلی رهاست و هیچ کنترلی روی آن نیست گفت: متاسفانه برخی مسؤولان اقتصادی معتقد هستند نمی‌خواهند وارد سیاست‌های دستوری شوند و برای کالاها نرخ تعیین کنند اما باید توجه داشت پدر علم اقتصاد می‌گوید بازار در شرایطی که دچار بحران التهاب است باید با دخالت دولت‌ها همراه باشد. به گفته وی، این اقتصاددانان از پدر علم اقتصاد که بیشتر متوجه نمی‌شوند، در نتیجه باید نرخ ارز با دخالت دولت همراه باشد که این کار در گذشته باعث متولد شدن نظریه جدیدی به نام اقتصاد مدرن بود. وی تصریح کرد: نرخ بالای 8000 تومان برای نرخ ارز تورم‌زاست و دولت و بانک مرکزی اگر در این زمینه برنامه ارائه نکنند و سریع‌تر آن را به کار نگیرند قدرت خرید خانوارها به شدت کاهش می‌یابد که این موضوع هزینه زیادی را به جامعه تحمیل می‌کند.

مرغ همسایه غاز نیست

دکتر فتح‌ا... تاری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به افزایش نرخ تورم ماه گذشته هشدار داد: دولت باید با استفاده از سیاست‌های حمایتی مانند توزیع سبد کالاهای اساسی مانع افزایش قیمت شود، در غیر این صورت افزایش نرخ کالاها به همین سرعت ادامه خواهد داشت که نتیجه آن کاهش قدرت خرید خانوارها می‌شود. تاری با بیان این‌که نرخ تورم مواد غذایی بالاتر از حد میانگین است، تصریح کرد: اگر توزیع مواد غذایی به‌صورت کارت‌های یارانه‌ای صورت بگیرد می‌توان تا حد زیادی مانع افزایش قیمت کالاهای اساسی شد و این موضوع می‌تواند بر نرخ تورم تأثیر بگذارد و جلوی شتاب بی‌رویه آن را بگیرد. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌که برخی تفکرات غلط در بدنه دولت وجود دارد افزود: تفکر اقتصاد آزاد همیشه بد نیست اما باید با توجه به شرایط اقتصادی کشور مورد استفاده قرار بگیرد. در شرایط فعلی که برخی افراد معتقدند اقتصاد باید به‌صورت آزاد اداره شود تورم پایان سال بسیار بیشتر خواهد بود. وی به تورم 49 درصدی در زمان دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی اشاره کرد و گفت: برخی تفکرات اقتصاد آزاد در آن زمان به کار گرفته شد اما باید توجه داشت تفکر نئولیبرال در همه شرایط پاسخگوی نیاز کشورها نیست. اکنون دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در زمان‌هایی که کشورش نیاز به حمایت دارد همه قوانین اقتصاد آزاد را زیر پا می‌گذارد و بیان می‌کند که باید سیستم‌های حمایتی به کار گرفته شود. دقیقاً کاری که بر عکس آن در داخل کشور ما انجام می‌شود.

سهم تفکر اقتصاد آزاد در ایجاد تورم

دکتر مهدی حنطه، اقتصاددان درباره راهکارهای مقابله با نرخ تورم به خبرنگار ما گفت: برای این‌که بتوانیم نرخ تورم را کاهش دهیم باید عوامل ایجاد آن را بررسی کنیم که در ادبیات اقتصاد مربوط به تورم فشار از بخش تقاضا، تورم از بخش کاهش عرضه، تورم انتظاری، تورم وارداتی و تورم ساختاری است که متاسفانه ایران از همه بخش‌ها رنج می‌برد.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر این‌که ایران به یک ابر تورم نزدیک می‌شود تصریح کرد: کارشناسان بانک مرکزی و همچنین وزارت اقتصاد عوامل ایجادی تورم در کشور را بخوبی می‌دانند و راهکارهای مقابله با آن نیز مشخص است. اکنون شرایط اقتصاد ایران خاص است و قطعاً برنامه‌های خاص می‌طلبد. به گفته وی، تفکر اقتصاد آزاد در ایجاد تورم داخل تأثیر زیادی دارد که این نوع نظریه در اقتصادهای پیشرفته با شرط و شروط مختلف توانسته نتیجه بگیرد. شیلی و آرژانتین نمونه کشورهایی هستند که نظریه اقتصاد آزاد را در کشورشان اجرا کردند و تورم زیادی در کشورشان حاکم شد. از سوی دیگر باید توجه داشت کشور آمریکا در زمان‌هایی که به نفع اقتصادش نیست این نظریه را کنار می‌گذارد و اعلام می‌کند هزینه کنار گذاشتن آن را می‌پردازد تا بتواند از اقتصاد داخلی کشورش حمایت کند. حنطه معتقد است، اقتصاد ما مردمی نیست و تا زمانی که نگاهمان به خارج از کشور باشد نمی‌توانیم با برخی عوامل مقابله کنیم. اگر نگاه اقتصاد به درون کشور باشد شاهد برخی نابسامانی‌های اقتصادی نخواهیم بود. این اقتصاددان به تجربه اقتصاد آزاد ناموفق در داخل کشور اشاره کرد و گفت: برخی کارشناسان اقتصادی معتقد بودند زمانی که نرخ ارز افزایش یابد صادرات نیز رشد خواهد داشت. نرخ ارز افزایش سه برابری را تجربه کرد اما آیا صادرات کشور ایران به همین میزان رشد داشت؟ در نتیجه می‌توان بیان کرد در همه اقتصادها نمی‌توان آزادسازی را به کار گرفت و متناسب با شرایط آن کشور نظریه‌ها باید بومی‌سازی شوند.

نرخ تورم در دولت‌ها

دولت روحانی در مرداد سال 1392 که کار خود را شروع کرد نرخ تورم میانگین 39 درصد بود. پس از آن با اتخاذ سیاست‌های انقباضی از سوی دولت و تخلیه بخشی از بار تورمی ناشی از گرانی ارز در سال 1391، نرخ تورم نزولی شد و در اسفند سال 1392 به 7/34 درصد کاهش یافت. این شاخص در پایان سال 1393 به 6/15 درصد و در سال 1394 به 9/11 درصد کاهش پیدا کرد. از سال 1395 نیز تورم تک‌رقمی شد و این موضوع در سال 1396 نیز ادامه یافت. اما در سال جاری توفیقات تورم تک‌رقمی از دست رفت و در شهریور تورم به 5/13 درصد رسیده است و قطعا تا پایان سال دیگر شاهد تورم تک‌رقمی نخواهیم بود.

دولت احمدی‌نژاد از لحاظ تورم عملکرد ناموفقی داشت. در مرداد سال 1384 که دولت نهم کار خود را شروع کرد نرخ تورم 2/14 درصد بود که دولت توانست در سال‌های 1384 و 1385 تورم را پایین‌تر هم بیاورد. اما از سال 1386 به بعد،‌ نرخ تورم صعودی شد و در سال 1387 به 4/25 درصد افزایش یافت. در سال‌ 1388 نرخ تورم مجددا نزولی شد اما در سه سال پایانی دولت دهم نرخ تورم مرتبا زیاد شد و از مرز 30 درصد هم عبور کرد.

دولت اصلاحات از آنجا که پس از توفان تورمی دولت سازندگی بر سر کار آمده بود، عملکرد بهتری در کنترل تورم به جای گذاشت. در ابتدای دولت اصلاحات تورم
2/19 درصد بود که در پایان دولت به 2/14 درصد کاهش پیدا کرد.

دولت سازندگی، ‌ناموفق‌ترین دولت پس از انقلاب در کنترل تورم محسوب می‌شود و رکورد بالاترین تورم چهار دهه اخیر را با 4/49 درصد در سال 1374 به خود اختصاص داده است.

نرخ تورم دهک‌های مختلف جامعه

نرخ تورم دهک‌های مختلف هزینه‌ای در شهریور امسال تا 4/8 درصد افزایش یافته و نرخ تورم نقطه‌ای تمامی ده دهک هزینه‌ای در این ماه بالای ۲۴ درصد بوده است.

بررسی جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران از وضع نرخ تورم دهک‌های هزینه‌ای در شهریور امسال نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه به نقطه در این ماه در کل کشور به 7/25 درصد رسیده که نسبت به پایان مرداد (3/19 درصد)، 4/6 درصد رشد نشان می‌دهد. در عین حال، بالاترین میزان نرخ تورم در این ماه مربوط به دهک دهم با 6/29 درصد بوده که نسبت به ماه قبل از آن 4/8‌درصد رشد یافته است. همچنین نرخ تورم دهک نهم در دوره ۳۰ روزه مورد بررسی 7/27 درصد بود که نسبت به مردادماه 2/7 درصد رشد یافته است. نرخ تورم در تمامی دهک‌های هزینه‌ای طی شهریور امسال بالای ۲۰ درصد بوده که کمترین میزان آن مربوط به دهک هزینه‌ای اول به میزان 1/24 درصد بود، در عین حال برای این گروه نیز ن سبت به مردادماه 1/6 درصد رشد تورم نقطه به نقطه‌ای اتفاق افتاد. همچنین نرخ تورم نقطه‌ای در دو دهک هزینه‌ای چهار و پنج به میزان 5/25 درصد بوده که در این دو گروه نسبت به ماه قبل شش تا 1/6 درصد افزایش مخارج اتفاق افتاده است. تورم نقطه‌ای در دهک هشتم 8/26 درصد بوده که نسبت به ماه قبل 6/6 درصد رشد یافته است. تورم در بخش خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات برای دهک‌های هزینه‌ای طی شهریورماه امسال بیشتر بوده به نحوی که نرخ تورم کل کشور در این بخش 1/36 درصد بود که نسبت به 3/26 درصد مردادماه، 8/9 درصد افزایش نشان می‌دهد. کمترین میزان تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در این ماه مربوط به دهک اول هزینه‌ای به میزان 8/32 درصد بوده و بالاترین میزان نیز در دهک ششم با 9/35 درصد اتفاق افتاد.