ایران، تخلفی نداشته که بخواهد تضمین بدهد

متاسفانه دولت به این نکته مهم اساسا توجه نکرد. بنابراین باید توجه داشت حتما تضمین‌های لازم از اروپاییان گرفته شود تا در صورت بی‌تعهدی آنان نسبت به مفاد این معاهده اقدامات حقوقی صورت گیرد. باید اروپاییان علاوه بر منافع خود به منافع ایران نیز توجه کنند. اساسا معنا ندارد اروپا در گفت‌وگو با جمهوری اسلامی ایران در پی قبولاندن مقامات ما به کاهش توانمندی‌های دفاعی و تقلیل حضور و نفوذ ایران در منطقه باشد. شاید تصور این باشد رفتار آمریکا در مورد برجام غیر قابل توجیه است، در حالی که آمریکایی‌ها تا حدود زیادی به اهداف خود رسیدند و از منظر هسته‌ای با توجه به اعلام نظرهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های ایران، خیالی آسوده دارند. ایران هم تاکنون تخلف و تمردی از معاهده برجام نداشته است.

واقعیت این است با بررسی اظهارات مقامات آمریکایی و دونالد ترامپ به این نتیجه می‌توان رسید که آنها اهدافی فراتر از برجام را درباره ایران دنبال می‌کنند و حتی اصل نظام را هدف قرار دادند. شکست‌های آمریکا در منطقه و نگرانی بابت ایدئولوژی و قدرت نفوذ انقلاب، آنها را به واکنش واداشته است. این مساله البته مورد توجه اروپایی‌ها ست. آنها هم مثل آمریکایی‌ها خواهان حضور ایران ضعیف در منطقه‌اند و در عین حال به منافع اقتصادی خود در حوزه مراوده با جمهوری اسلامی ایران نیز می‌اندیشند.
اروپا در کاهش قدرت دفاعی و نفوذ ایران در منطقه با آمریکا همسوست.

اما در شرایط کنونی در مورد زمان اجرایی کردن چنین فرضیه‌ای میان اروپا و آمریکا، اختلاف نظر وجود دارد. از سویی دیگر، اساسا قابل تصور نیست که برای حفظ منافع ایران، اروپا مقابل آمریکا بایستد. شاید یکی از دلایل دلخوری اروپا از آمریکا این است که در شرایط کنونی ایالات متحده در معادلات سیاسی اروپاییان را به حساب نیاورد و آنها نتوانستند در این زمینه نقشی ایفا کنند. اظهارات موگرینی، مرکل و مکرون حاکی است در اقدامات آمریکا در زمینه برجام به حساب نیامدند. یکی از مهم‌ترین دلایلی که اروپایی‌ها اظهار کردند در برجام می مانند به خاطر حفظ پرستیژشان در مجامع بین‌المللی است. در شرایط کنونی شاید سوال اصلی این باشد که تا چه اندازه می‌توان به اروپایی‌ها در پایبندی‌شان به تعهدات برجامی اعتماد کرد. به نظر می‌رسد منافع آمریکا و اروپا در این زمینه چندان تفاوتی ندارد.

به هر روی، بخش خصوصی تجاری و بازرگانی کشورهای اروپایی با توجه به این که تحت لیسانس آمریکا کار می‌کنند طبیعی است در این زمینه مشکلاتی برای مراوده با ایران وجود دارد. به هر حال ایران باید دیپلماسی فاصله انداختن میان آمریکا و اروپا را پی بگیرد و تهدید و خطر یکجانبه‌گرایی آمریکا را علنی کند. اما اگر قرار باشد به لحاظ اقتصادی و حفظ منافعمان روی اروپاییان حساب باز کنیم به نظر نمی‌رسد آنها چندان قابل اعتماد باشند. حقیقت نامطمئن بودن اروپایی‌ها مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز بود.

بیژن نوباوه

کارشناس مسائل سیاسی