وقتی تشنه‌ایم، مغز چطور می‌فهمد چقدر آب برای نوشیدن کافی است؟

وقتی بدن‌مان کم‌آب می‌شود، یعنی خون‌مان به آب بیشتری نیاز دارد. پرسش اینجاست وقتی آب می‌نوشیم، چرا با این که آب مصرفی مستقیم وارد جریان خون‌مان نمی‌شود، اما فورا احساس تشنگی‌مان فروکش می‌کند؟ حداقل ده تا 15 دقیقه طول می‌کشد تا آب از معده وارد جریان خون شود و با این که مغز از این تأخیر آگاهی دارد، بلافاصله فرمان رفع تشنگی را صادر می‌کند.

به‌منظور حل این ابهام، محققان مؤسسه فناوری کالیفرنیا مجموعه آزمایش‌هایی را روی سلول‌های عصبی مغز موش‌ها انجام دادند. در این آزمایش‌ها از موش‌های اصلاح‌شده ژنتیکی استفاده شد تا ردیابی اتصالات بین سلول‌های عصبی امکان‌پذیرتر شود. محققان دریافتند سلول‌های عصبی در ناحیه‌ای از مغز که مسئول تنظیم تشنگی است، ‌به‌دنبال نوشیدن آب توسط موش‌ها، ساکت یا به‌عبارتی خاموش می‌شوند. شواهد نشان داد وقتی یک سلول عصبی موجب خاموش‌شدن سلول‌ عصبی دیگری می‌شود، آن سلول اصطلاحا برچسب می‌خورد و به‌ این ترتیب دنباله‌ای از برچسب‌ها در مغز ایجاد می‌شود. محققان مشاهده کردند سلول‌های عصبی خاصی در ناحیه‌ای از مغز موسوم به هسته پری‌اُپتیک میانی به سایر سلول‌ها در مرکز تشنگی پیام می‌دهد که عمل نوشیدن آب درحال وقوع است. مشاهده شد وقتی این گروه خاص از سلول‌های عصبی قادر به پیام‌رسانی نباشد، موش‌ها مجبورند آب بیشتری بنوشند. اما برعکس وقتی این سلول‌ها به‌طور مصنوعی بیش‌فعال شوند، حتی موش‌های تشنه نیز قادر به احساس تشنگی نخواهند بود.

سایر مشاهدات حاکی از آن است ورود آب به بدن به‌تنهایی برای فعال‌سازی این سلول‌ها کفایت نمی‌کند، بلکه این جرعه‌های پرحجم آب است که سلول‌های مذکور را به فعالیت وامی‌دارد. محققان در قسمتی از آزمایش به موش‌ها آب ژله‌ای خوراندند، یعنی آبی که باید پیش از بلعیدن جویده می‌شد و در کمال تعجب مشاهده کردند که آب‌ ژله‌ای نمی‌تواند این سلول‌ها را تحریک کند. همچنین مشاهده شد نوشیدن جرعه‌های کم‌حجم آب نیز این سلول‌ها را به‌کار نمی‌اندازد و فقط سرکشیدن آب است که اثر می‌کند. به‌دنبال این تحقیق اکنون محققان در تلاشند به سایر سازوکارهای بدن در نظارت بر عمل نوشیدن پی ببرند. برای مثال در تحقیقات بعدی سعی دارند بدانند آیا در روده‌ها حسگرهایی وجود دارد که مغز را از ورود آب به بدن مطلع می‌کنند؟ اما درحال حاضر بنابر آنچه گفته شد، به‌نظر می‌رسد ‌احساس رفع فوری تشنگی بیشتر به نحوه نوشیدن بستگی دارد تا خود آنچه نوشیده می‌شود. چنانچه یافته‌های اخیر در موش‌ها در مورد بدن انسان نیز صدق کند، پیشرفت بزرگی در زمینه کشف فرآیند عصبی تشنگی محسوب می‌شود.

منبع: نیویورک‌تایمز