تلاش برای احیا و آبادانی کویر آب انبار درفک : چشمه ای در کویر خشک

در دوران اسلامی تاریخ ایران ولایت بیهق دارای دو شهر سبزوار و خسروگرد بود که بیش از یک فرسنگ از یکدیگر فاصله داشتند و سبزوار از خسروگرد بزرگتر بود بنابر گفته یاقوت حموی در معجم البلدان بیهق بیست وپنج فرسخ در 25 فرسخ وسعت داشته و دارای 321 دهکده بوده است

کد خبر: ۱۱۰۱۵

حمدالله مستوفی نیزدر کتاب نزهت القلوب از گستردگی بازارهای آن و از غله و میوه اش یاد کرده است سبزوار گرچه در حمله وحشیانه مغول بکلی ویران شد اما بتدریج در سالهای بعد مردم منطقه برای آبادسازی آن کوشیدند به گونه ای که چند سال پس از ویرانی کامل ، سبزوار پایتخت سلسله سربداران شد در حال حاضر در گوشه و کنار سبزوار، بناهایی تاریخی وجود دارند که بیانگر تلاش و کوشش مردم آن دیار برای آبادانی و احیای منطقه است آب انبارها )یا حوضها( از جمله بناهای مربوط به دوره اسلامی هستند که به عنوان تاسیسات رفاهی بین راهیدر مسیر راههای اصلی در مناطق گرم و کم آبی مانند سبزوار به دست افراد خیر ساخته شده اند این مکانها در مساحت های کوچک و با عمق تقریبا زیاد )نسبت به امکانات آن زمان ( با سقف پوشیده ، جایی مطمئن برای مسافران و کشاورزانی که در نواحی خشک رفت و آمد می کردند و یا به زراعت دیم اشتغال داشتند به شمار می آمد. آب انبارها در کنار رودخانه های فصلی ساخته می شدند تا در فصول بارندگی پر آب شوند و برای فصلهای کم آبی ، ذخیره سازی کنند. آب انبارهایی در مناطق مختلف سبزوار و دیگر نقاط کویری باقی مانده است که باتوجه به جغرافیای منطقه ، معماری ، نوع مصالح ، مسافت و نوع منبع آببا یکدیگر فرق دارند؛ اما در غالب آب انبارها، اصول ثابت معماری رعایت شده است . آب انبارها معمولا از 4 عنصر اصلی تشکیل شده اند : الف ( خزینه : شکل استوانه ای دارد در قدیم محل ذخیره آب به شمار می آمد و در دل زمین ایجاد شده است دلیل قرار گرفتن خزینه در دل زمین آن است که آب به درون آن سرازیر شده و همچنین دمای آب در زیرزمین حفظ شود ب ( گنبد: با پوشش به شکل نیمکره روی خزینه به منظور حفاظت آب از آلودگی های محیطی و خنک نگه داشتن آن طراحی شده است ج ( پاشیر: راهرویی پلکانی برای برداشتن آب از خزینه است چ ( بادگیر: وسیله ای برای هدایت جریان هوا به درون آب انبار برای جلوگیری از فساد آب است در ناحیه بیابانی روستای درفک واقع در 31 کیلومتری شهرستان سبزوار به دلیل کمبود آب و فاصله زیاد آن با قناتهای قسمت جنوبی از قدیم آب انبارهایی ساخته می شده است همچنین به دلیل این که بیشترین محصول گندم و جوی روستای درفک در فصل گرم تابستان در این محل برداشته می شده است و کشاورزان و چهار پایان آنهابا مشکل روبه رو بوده اند آب انبارها امنیت ویژه ای داشته اند ویژگی جغرافیایی درفک نیز در ساخت آب انبار بی تاثیر نبوده است زیرا راه ارتباطی روستاهای بام و صفی آباد، شهرستان قوچان و شیروان و حتی عشق آباد ترکمنستان به شهر قدیمی و تاریخی سبزوار از این ناحیه عبور می کرده است . به گفته اهالی روستای درفک ، این آب انبار توسط بانویی نیکوکار درفکی ساخته شده است آب انبار در حال حاضر نیز سالم است و در موارد خاص از آن استفاده می شود. این آب انبار در12 کیلومتری شمال درفک و در کنار راه روستا و سمت شرق رودخانه فصلی خویس گاه واقع شده است و از این رودخانه ، پر آب می شود چند سال پیش توسط دو نفر از نیکوکاران درفکی ، دو اتاق برای استراحت مردم در کنار آن ساخته شد و احتمال دارد که استراحتگاه های قدیمی آن به دلیل بی توجهی تخریب شده باشد مصالح به کار رفته در آن آجر و گچ است و یک در ورودی دارد سقف آب انبار گنبدی شکل است و تا پایین آب انبار، پله هایی برای تمیز کردن کف آن و برداشت آب وجود دارد در صورت توجه بیشتر به این آب انبار می توان منطقه رابا کاشت درختان و ایجاد تاسیسات رفاهی مانند استخر شنا به یک منطقه گردشگری مناسب تبدیل کرد.