فرمول گروگان‌گیری حریری در هیلتون/ از افشای اسناد رابطه ریاض تل آویو علیه ایران تا سلطنت محمد بن سلمان

به گزارش جام جم آنلاین؛ علاوه بر جنگ های نیابتی تنش روابط ایران و عربستان همواره ذیل توجه ناظران منطقه ای و بین المللی قرار می گیرد. اما بحران آفرینی رژیم ریاض در لبنان با گروگان گیری نخست وزیر حریری، به رویکرد خصمانه سعودی ها علیه منطقه و کشورمان شکل تازه ای بخشیده است.

در خصوص آخرین تحولات منطقه و عربستان جام جم آنلاین گفت وگویی با «مصیب نعمیمی» مدیر مسئول روزنامه عرب زبان الوفاق و کارشناس مسایل منطقه ترتیب داد که در ادامه می خوانیم.

برای رسیدن به یک تحلیل جامع ارزیابی شما از ساختار فعالی رژیم عربستان سعودی چیست؟

حکومت پادشاهی عربستان از ابتدا بطور سنتی و وراثتی در حال اداره شدن و ادامه حیات است. دایره زمامداری عربستان طی چند دهه اخیر محدود به چند برادر بوده است به این معنی که آنچه امروز شاهد هستیم، اریکه قدرت از فیصل بن عبدالعزیز و خالد بن عبدالعزیز و... نهایتا امروز به سلمان بن عبدالعزیز آل سعود رسیده است.

وقتی به تاریخ سیاسی سعودی ها نگاه می کنیم دوره سلمان پادشاه کنونی بیش از گذشته و زمام داری سلاطین سعودی آبستن نابخردی و لجام گسیختگی در حوزه سیاست داخلی و خارجی و جنگ افروزی است. علت را در چه می دانید؟

در واقع پس از مرگ شاهان پیشین ملک سلمان روند خلاف مسیر خاندان سعودی پیش رفت. یعنی فردی همچون ملک سلمان که اساسا در مجموعه برادران حاکمیتی، از وزن جایگاه پایینی برخوردار بود. وی حتی در گذشته هم که امیر یک منطقه از عربستان بود در نزد سعودی ها یک شهروند سیاسی درجه دو سه تلقی می شد و حتی در تصمیم گیری ها و معادلات سیاسی آل سعود به بازی گرفته نمی شد.

یعنی حاکمیت دور از منطق و شتابزده سلمان بن عبدالعزیز از سرخوردگی وی در ساختار سیاسی نشات می گیرد؟

بله همین طور است. امروز فردی زمام امور در عربستان را در دست گرفته است که با انباشتی از عقده های شخصی و کینه از عمو زاده های خود روی تخت سلطنتی نشسته است. از طرفی وی در سیاست گذاری هایش از مشاوره های پسر کم تجربه خود محمد بن سلمان بهره می گیرد و به این ترتیب است شاهد نوعی ناهمگونی رفتاری و عقل زدایی از بدنه حاکمیتی سعودی ها هستیم.

با چنین پیشنه ای سلمان تلاش کرد پس از روی کارآمدن حلقه قدرت در خانواده خود را محدود کند و لذا ابتدا محمد بن نایف را ولیعهد خود قرار داد و سپس از همان زمان حلقه ای نظامی را در دست گرفت و به یکباره این ولیعهد با تجربه و تا اندازه ای معقول را کنار گذاشت و با ولیعهدی محمد بن سلمان زمینه پادشاهی فرزند خود را فراهم آورد.

در روزهای اخیر شاهد اصلاحات لجام گسیخته و به تعبیری نوعی دگردیسی در ساختار آل سعود بدست ولیعهد جوان هستیم. این اقدامات بی سابقه با چه اهدافی صورت گرفته است؟

همانطور که اشاره شد ملک سلمان تلاش کرد با کنترل حلقه ها و سر شاخه های نظامی که وظیفه حراست از سلطنت آل سعود را به عهده دارد به نوعی حلقه قدرت را به خانواده خود محدود سازد. از این رو پسر عبدالله بن عبدالعزیز فرمانده گارد سلطنتی( قدرترین یگان نظامی عربستان) را به توصیه فرزندش محمد خلع کرد.

اما این پایان عقده گشایی های خانواده سلمان نبود. وی با همدستی و مشاوره فرزندش به بهانه مقابله با فساد دست به پاک سازی بازماندگان طیف مقابل خود کرد.

در فرایند اصلاحی سلمان شاهزاده های سعودی و تنی چند از علمای وهابی در بازداشت به سر می برند. البته گفته می شود، رایزنی در خصوص وضعیت این شاهزاده ها و ثروتی که از طریق فساد مالی به آن دست پیدا کرده اند ادامه دارد تا با بازگرداندن حدود ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی افراد بازداشت شده، از محاکمه آنها صرف نظر شود.

موج بازداشت شاهزادگان و امرای سعودی مصادف شد با بحران گروگانگیری سعد حریری نخست وزیر لبنان توسط سعودی ها. این موضوع از چه بعدی قابل تحلیل است و اساسا فرمول بازداشت وی چگونه عملیاتی شد؟

دقیقا باز افزایش دستگیری ها و عزل و نصب های دستگاه حاکمیتی سعودی، نخست وزیر لبنان در یک برنامه از قبل طراحی شده به عربستان دعوت و عملا بازداشت شد.

اما در خصوص فرمول این توطئه عنوان کردید باید گفت، مقامات سعودی هتل کینز هیلتون ریاض را برای اقامت حریری در نظر گرفته اند و پس از ورود به فرودگاه وی را از محافظانش جدا کرده و با هدایت به هتل مذکور ارتباط او با دنیای خارج را قطع کردند و در اصل نخست وزیر قانونی لبنان توسط سعودی ها به گروگان گرفته شد.

در مجموع عربستان قصد داشت با این اقدام ثبات سیاسی – اقتصادی لبنان را دستخوش بحران کند اما در عمل این اتفاق رخ نداد و دستاورد ملموسی برای سعودی ها جز شکست دوباره در دسیسه چینی منطقه ای به همراه نداشت.

در همین زمینه جالب است بدانید، تمام مقامات بازداشت شده توسط خانواده سلمان از جمله ولید بن طلال میلیاردر معروف، به بهانه دیدار با سلطان (ملک سلمان) به هیلتون دعوت و در نهایت به جرم فساد مالی به بند کشیده شدند.

چرا بعد از این جریان حریری جلوی دوربین رفت و متن استعفای خود را قرائت کرد؟

بخاطر اینکه با این اقدام می خواستند مصونیت سیاسی و دیپلماتیک وی از بین رود به همین خاطر با برقراری یک ارتباط کنترل شده پشت تریبون شبکه های آل سعود حریری را مجبور به خواندن استعفانامه خود در یک کشور دیگر(عربستان) کردند.

بطور کلی چون سعد حریری دارای تابعیت دوگانه لبنانی –سعودی است. از این رو رژیم ریاض بر این باور است وی گماشته ما در لبنان بوده و خودمان آن را منصوب کرده ایم و الان صلاح می دانیم آن را برکنار کنیم. البته این اقدام کینه و عداوت آل سعود ضد ایران را به همراه داشت و متن استعفانامه علیه حزب الله لبنان و اقدامات ایران در منطقه تنظیم شده بود.

بازگردیم به تحولات داخلی خود عربستان، شرایط و آینده سیاسی این کشور به چه نحو قابل پیش بینی است؟

در حال حاضر مقامات ریاض در تغییر روند تغییر ساختار سیاسی خود گرفتار شده اند. یعنی نه می توانند شاهزادگان در بند را آزاد کنند و نه این امکان وجود دارد طولانی مدت آنها را در بازداشت نگه دارند.

یک گمانه زنی که می توان در این خصوص کرد این است که خانواده سلمان با راه اندازی این پروژه زمینه برای انتقال قدرت از پدر به پسر یعنی محمد بن سلمان را فراهم آورده است. شواهد نشان می دهد ظرف دو سه هفته آینده سلمان کوچک بر تخت پادشاهی آل سعود تکیه زند.

در همین رابطه زمزمه هایی وجود دارد که پس از اعلام پادشاهی محمد بن سلمان در افزایش مخاصمه خود با قطر به این کشور حمله نظامی خواهد کرد.

این فرضیه چگونه مطرح شده است؟

در ابتدای آغاز بحران میان قطر و چهار کشور تحریم کننده آن (امارات- عربستان- مصر- بحرین) نشریه تایمز انگلیس در مقاله‌ای نوشت که در ابتدای بحران خلیج فارس، عربستان در آستانه آغاز جنگ علیه قطر بود و لذا پیش بینی می گردد با به سلطنت رسیدن محمد سلمان ماجراجویی های وی پس از تجاوز به یمن، با حمله نظامی به قطر ادامه یابد.

در ابتدا گفته می شد ایالات متحده جلوی تهاجم نظامی به قطر را گرفته است. جالب اینجاست سعودی ها ادعا دارند ما با دلارهای نفتی خود دونالد ترامپ رییس جمهوری عربستان را خریده ایم و لذا این توان را داریم با جلب حمایت واشنگتن از چراغ سبز کاخ سفید برای حمله به خاک قطر عبور کنیم.

حال در چنین وضعیت آشفته ای تحولات حاکمیتی عربستان چه سیاسی و چه اقتصادی چه تاثیری در داخل عربستان خواهد داشت؟

متاسفانه اخبار دقیق و موثقی از داخل عربستان بدست خبرگزاری ها نمی رسد و آنچه ما اطلاع داریم به سختی هر از چند گاهی از دل خفقان رسانه ای این کشور درز می شود. از این رو ما نظر سنجی دقیقی از شرایط عمومی حاکم بر جامعه عربستان و اقبال کلی آنها به حاکمیت آل سعود در دست نداریم.

البته خبرها حکایت از افت فاحش بازار بورس ریاض دارد اما گفته می شود با پرداخت رشوه به شبکه های خبری اجازه انتشار جزییات و صحت این خبر به دنیا داده نمی شود. در شرایط فعلی اصلی ترین نگرانی سعودی ها فرار سرمایه از بانک های عربستان است که این امر بسیار محتمل بنظر می رسد.

اما اینکه رخدادهای اخیر چه اثری در جامعه و مردم عربستان دارد، طبق شهادت سفرای حاضر در ریاض هرگونه ارسال پیامک انتقادی از دولت باعث دستگیری فرد یا افراد ظرف چند ساعت خواهد شد. یعنی تا این اندازه علاوه بر بایکوت خبری مردم عربستان با سرکوب سازماندهی شده ای روبه رو هستند.

رویکرد جمهوری اسلامی بعنوان کنش گر برجسته منطقه ای و فرا منطقه ای در مواجهه با بحران سازیهای عربستان سعودی از چه بعدی قابل بررسی است؟

تا امروز ریاض به بکار گیری همه روش ها از جمله خطابه های ضد ایرانی عادل الجبیر وزیر خارجه، تلاش کرده تا ایران را مشکلات خود به نوعی شریک کند. اما درایت جمهوری اسلامی مانع این امر شده است.

دولت ریاض نیک می داند اگر بیش از این با تهران وارد درگیری و مجادله شود دامنه گرفتاری های خود را وسعت می دهد. در کل اقدام خوبی که در قبال تحرکات خصمانه عربستان ما انجام داده ایم، رویکرد واکنشی و عکس العملی از خود نشان نداده ایم، از این رو آنها مسیر حمله به ایران را تهاجم لفظی به هواداران ایران از جمله حزب الله لبنان قرار داده اند.

روزنامه الاخبار لبنان سند محرمانه ای شامل نامه عادل الجبیر به محمد بن سلمان ولیعهد عربستان بدست آورد که در آن خلاصه ای از مناقشه ها و توصیه هایی درباره روابط سعودی و صهیونیستی افشا شد. تحلیل شما در این باره چیست؟

این سند ناظر بر علنی کردن رابطه ریاض – تل آویو است و در جهت عادی سازی روابط اعراب و اسراییل با هدف ضربه زدن به ایران گام بر می دارد. در این خصوص وزیر خارجه پیشین قطر در گفت گو با الجزیره افشا کرد ما از بیم عربستان سعودی با بازگشایی دفتر تجاری تل آویو در دوحه موافقت کردیم. لذا رابطه رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی دارای پیشینه طولانی مدت است و موضوع جدیدی نیست اما امروز آنها تلاش دارند قبح قضیه در جهان اسلام ریخته شود.

اما در خصوص ایران باید متذکر شد تمام آمال و آروزها عربستان در این است برای همیشه از حمایت های بی شائبه ایالات متحده در جهت حفظ تاج و تخت موروثی خود برخوردار شوند. به همین دلیل تصور می کنند اگر منافع رژیم نامشروع اسراییل را بیش از گذشته تامین کنند آمریکا تا ابد حامی آل سعودی باقی می ماند.

همانطور که اشاره شد ریاض ادعا دارد ترامپ را با پرداخت رشوه کلان خریده است منتهی قیمت وی در هر مسئله ای متفاوت است . چنانکه در قبال هزینه های از شخص ترامپ برهم زدن کامل توافق هسته ای با ایران را خواستار شده اند.

بطور کلی رژیم صهیونیستی ریالی برای عربستان سعودی ارزش قایل نیست و تنها در مواردی خاص از آنها بهره کشی می کند کما اینکه در محافل سیاسی و خصوصی از عربستان به عنوان یک رژیم متحجر، دیکتاتور و نژاد پرست یاد می کنند.

ظرف یکی دو سال گذشته سعودی ها چندین بار جمهوری اسلامی ایران را به حمله نظامی تهدید کرده است! اساسا این مسئله تا چه اندازه در سیاست خارجی قابل توجه است؟

قطعا و یقینا چنین جراتی را از عربستان سراغ نداریم و خود آنها می دانند اگر این خطا را مرتکب شوند پایان تاریخ حاکمیت سعودی را رقم خواهند زد. حمله عربستان به ایران به ارزانی تمام نمی شود و گنده تر از عربستان سالهاست ایران را تهدید نظامی کرده اما هرگز توان عمل به آن را نداشته اند.

لذا باید گفت آل سعود در شرایطی نیست که بخواهد به ایران حمله کند و تبعات این اقدام خیالی بسیار بیشتر از آن است که در مخیله حکام سعودی بگنجد و در شرایط جنگی هیچ کشوری از جمله آمریکا و متحدانش توان نجات عربستان را نخواهند داشت.

محمدرضا شجاعیان/ جام جم آنلاین