بحران قطر و حاشیه‌های سفر امیر کویت به عربستان

انتقاد رسانه‎ای از استقبال سرد ریاض

به گزارش جام جم آنلاین، رسانه‌های کویتی، اسقبال فیصل بن بندر، امیر ریاض از شیخ صباح احمد الصباح را نشانه بی احترامی سعودی‌ها به امیر کویت ارزیابی کردند. این رسانه‌ها از آفتابی نشدن محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان در هیچ یک از مراسم‌های رسمی استقبال، دیدار و ضیافت شام امیر کویت را نشانه دیگری از سردی روابط ریاض با کویت دانستند.

روزنامه رأی الیوم نوشت: استقبال امیر منطقه ریاض از امیر کویت تعجب بسیاری از کویتی‌ها را برانگیخت.

شورای همکاری در بحران

برگزاری نشست آینده سران شورای همکاری خلیج فارس در کویت محور اصلی دیدار شیخ صباح با ملک سلمان بود.

محافل سیاسی و رسانه‎ای عرب از اختلافات عمیق درباره نشست سران شورای همکاری خلیج فارس که بناست اول دسامبر برابر با دهم آذرماه آینده در کویت برگزار شود خبر می‌دهند.

نشستی که به شدت زیر سایه بحران قطر قرار دارد، و برخی محافل از احتمال لغو برگزاری این نشست و یا برگزاری آن بدون حضور امیر قطر خبر می‌دهند. طبعا ریاض و متحدینش در شورای همکاری خلیح فارس حاضر به نشستن در یک اجلاس مشترک با امیر قطر نخواهند شد، چه آنکه این اقدام به معنای به رسمیت شناختن موقعیت وی در مخالفت با جبهه سعودی است.

از سوی دیگر برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس بدون حضور قطر نیز چندان رجحانی برای جبهه سعودی ندارد. چون این شورا هنوز فاقد اجماع لازم برای برخورد قاطع با قطر است.

در این چارچوب اعضای شورای همکاری خلیج فارس به دو گروه ضد قطری اعم از عربستان، امارات متحده عربی و بحرین و گروه بی طرف یعنی عمان و کویت تقسیم می‌شوند، که در 5 ماه گذشته به رغم فشار عربستان از پیوستن به کشورهای تحریم کننده قطر سرباز زده‌اند و به نظر می‌رسد که در نشست آینده شورای همکاری خلیج فارس هم اراده‌ای به تغییر موضع خود ندارند.

به همین دلیل روزنامه‌های عرب منطقه به نقل از برخی منابع در شورای همکاری خلیج فارس از چهار احتمال درباره نشست آینده شورای همکاری خبر داده‌اند:

اول، تعویق زمان برگزاری نشست تا حل و فصل بحران قطر.
دوم، برگزاری نشست در زمان مقرر در کویت، بدون دعوت از قطر.
سوم، برگزاری نشست، بدون حضور قطر در ریاض و نه در کویت.
چهارم، ایجاد دودستگی در شورای همکاری خلیج فارس و جدایی قطر و عمان از شورا.

خواب جبهه سعودی برای قطر

با طولانی شدن بحران و مقاومت دولت قطر در برابر مطالبات جبهه سعودی، موضوع تغییر رژیم در این کشور به مرور به دستور کار اصلی این جبهه تبدیل می‌شود. در همین چارچوب یکی از برنامه‌های جبهه سعودی درباره نشست آینده شورای همکاری - که برخی منابع عربی به آن اشاره کرده‌اند - احتمال موافقت با برگزاری نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در کویت به شرط دعوت از رقیب سیاسی امیر قطر در این نشست است.

در این چارچوب شیخ عبدالله بن علی آل ثانی گزینه‌ای است که جبهه سعودی تلاش دارد با دعوت از وی به جای امیر قطر، کرسی دوحه را در شورای همکاری خلیج فارس به او اعطا کند. امری که به معنای گام دوم در مسیر براندازی قدرت در قطر و حمایت از کودتای سیاسی در این کشور است.

گام اول در این چارچوب روز پنج‌شنبه 23 شهریور 1396 در سمینار «قطر از منظر امنیت و ثبات جهانی» در لندن برداشته شد. این سمینار، نخستین نشست معارضان قطری پس از بحران اخیر میان دوحه و جبهه سعودی به شمار می‌آید، و «عبدالله بن علی آل ثانی» را به عنوان جانشین امیر قطر معرفی کرده است.

«شیخ عبدالله بن علی بن عبدالله بن جاسم آل ثانی» فرزند «علی بن جاسم آل ثانی» از نخستین امیران قطر پس از استقلال این کشور است. و منابع قطری از ارتباط پنهان شیخ عبدالله با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان خبر می‌دهند.

آمادگی قطر برای مقابله با تهدیدهای احتمالی

همزمان با تحرکات پیدا و پنهان جبهه سعودی برای تشدید فشار بر قطر، مقامات قطری هم اقداماتی را برای تثبیت موقعیت خود و مواجهه با تهدیدها و توطئه‌های جبهه سعودی در دستور کار قرار داده‌اند.

در همین چارچوب نیروهای امنیتی قطر امروز با یورش به کاخ شاهزاده شیخ سلطان بن سحیم آل ثانی در دوحه، اسناد و دارایی‌های وی را مصادره کردند. شیخ سلطان، هشتمین پسر سحیم آل ثانی اولین وزیر خارجه قطر است.

شیخ سلطان از شاهزاده‌های مخالف امیر قطر است که ارتباطاتی با جبهه معارضان قطری داشته، و اکنون خارج از قطر ساکن است.

وی بایگانی مهمی از گنجینه‌های اطلاعاتی و سیاسی، مهرها، چک‌ها و مدارک و قراردادهای تجاری را در اختیار داشته، که همه این مدارک در یورش امروز نیروهای امنیتی قطر مصادره شده است.

نیروهای امنیتی قطر اواخر هفته گذشته هم حساب و دارایی‌های شخصی شیخ عبدالله بن علی آل ثانی، از اعضای خاندان حاکم قطر و نامزد معارضان برای جانشینی امیر قطر را مسدود کرده، و هشدار جدی داده بودند که در برابر هرگونه تحرک سیاسی و امنیتی در داخل کشور به شدت ایستادگی خواهند کرد، و اجازه هیچگونه خرابکاری و آشوب را در قطر نخواهند داد.

دولت قطر همچنین در ماه‌های اخیر به تقویت پیمان نظامی با ترکیه روی آورده و با مصوبه مجلس و دولت ترکیه برای افزایش شمار نظامیان این کشور در پایگاه نظامی العدید موافقت کرده است. در همین چارچوب شمار نظامیان ترکیه در پایگاه نظامی قطری العدید به بیش از 30 هزار نفر افزایش یافت.

سومین رویکرد دوحه در برابر فشارهای جبهه سعودی، گسترش تحرکات دیپلماتیک با کشورهای مختلف و تلاش برای جلب حمایت و تحکیم مناسبات سیاسی با کشورهای اروپایی، عربی و اسلامی است. در همین چارچوب شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر سفر دوره‌ای خود به جنوب شرق آسیا را از مالزی آغاز کرده است و بناست در در سه روز آینده به اندونزی و سنگاپور هم سفر کند.

جمع بندی

در حالی که هیچ گشایشی در بحران قطر ایجاد نشده و میانجیگری‌ها از جمله تلاش‌ امیر کویت برای حل بحران بی نتیجه مانده است، دامنه این بحران به نشست آینده سران شورای همکاری خلیج فارس هم رسیده، و برگزاری این نشست در زمان مقرر یعنی 10 آذرماه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.

در واقع اکنون مقامات سعودی با یک انتخاب جدی درباره برگزاری نشست سران شورای همکاری مواجه شده‌اند. انتخاب میان نشستن با امیر قطر در یک اجلاس که به معنای عقب نشینی از تقابل با این کشور است، یا حذف و تغییر احتمالی کرسی قطر در شورا که می‌تواند مخالفانی در میان اعضای شورا داشته باشد، و تیر خلاصی به ماهیت چند پاره و ناهمگون شورای همکاری خلیج فارس به شمار آید.

سعودی‌ها البته پیش از این اقدام نمایشی مشابهی را در واگذاری کرسی سوریه در اتحادیه عرب به معارضان سوری داشته‌اند، که هیچ تاثیری در تغییر معادله بحران در سوریه نداشت، و بیشتر کشورهای عضو اتحادیه عرب موضع خود را در واگذاری کرسی سوریه تغییر داده اند.

به هر تقدیر نشست آینده شورای همکاری خلیج فارس با فرض برگزاری یا تعویق آن نشستی متفاوت خواهد بود، و دعوت شدن یا نشدن امیر قطر به این نشست پیام‌های متفاوتی را در باره آینده شورای همکاری خلیج فارس و همچنین آینده بحران قطر به دنبال خواهد داشت.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین