معمای اصلاح ساختار سازمان ملل

در این نشست که روز دوشنبه در حاشیه هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد تنها 128 کشوری که از اصلاحیه مورد تایید آمریکا حمایت کرده بودند دعوت شدند، تا از یک قطب‌بندی جدید در موضوع اصلاح ساختار سازمان ملل پرده بردارند.

طرح جدید اصلاح ساختار سازمان ملل طرحی 10 ماده‌ای است که آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل تنظیم کرده و نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل با اعمال تغییراتی آن را به مجمع عمومی سازمان ملل ارایه کرده است.

رئیس جمهوری آمریکا در سخنانی در این نشست هدف طرح جدید اصلاح ساختار سازمان ملل را کوچک سازی نظام اداری عریض و طویل این سازمان و بهبود عملکرد آن در گسترش صلح و امنیت بین‌المللی اعلام کرد.

یکی از اصلاحات مد نظر آمریکا در این طرح عادلانه کردن منابع درآمدی سازمان ملل است. دونالد ترامپ بر این باور است، که سهم آمریکا در تامین بودجه سازمان ملل ناعادلانه است و باید کاهش یابد.

ترامپ همچنین در سخنانی انتقادآمیز گفته بود: سازمان ملل جایی برای جمع شدن افراد دور همدیگر است، تا صحبت کنند و اوقات خوشی را بگذرانند.

مطابق آخرین آمارها آمریکا 22 درصد از بودجه 5 میلیارد و 400 میلیون دلاری سازمان ملل و 28 درصد از بودجه 7 میلیارد و 300 میلیون دلاری نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل را تامین می‌کند.

گوترش، ترامپ و نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل قرار است، در نشست 18 سپتامبر سخنرانی کنند. آمریکا همچنین در حال بازنگری ماموریت های نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل است، تا هزینه های آن را کاهش دهد.

سابقه اصلاحات در ساختار سازمان ملل

این اولین تلاش برای اصلاح ساختار سازمان ملل نیست و در گذشته تلاش‌های مشابه زیادی صورت گرفت، اما عملا به نتیجه نرسید.

در این میان یکی از مهمترین تغییرات در دوران دبیرکلی کوفی عنان در سال‌های 1996 تا 2007 میلادی روی داد. در این دوره عنان یک برنامه اصلاحی را ارائه و پیگیری کرد که بخشی از آن به سازوکار اداری سازمان ملل مربوط می‌شد و بخش دیگر ناظر به اصلاح ساختار بود.

در بعد اصلاح ساختار مهمترین تغییراتی که در سال‎های نخست هزاره سوم و تحت ریاست کوفی عنان در سازمان ملل ایجاد شد عبارت بود از:

1- ایجاد کمیسیون صلح برای طراحی ساز و کار کمک به کشورهای خارج شده از درگیری.

2- توافق درباره مداخله جامعه جهانی در کشورهایی که دولت آنها توان اداره امور و حفاظت از شهروندان خود را از دست داده است.

3- جایگزینی شورای حقوق بشر به جای کمیسیون حقوق بشر در سال 2006 میلادی

4- محکوم سازی روشن و صریح تروریسم در تمام اشکال آن

با این حال در دو حوزه محوری و اساسی که مطالبه عموم کشورهای جهان بود هیچ توافقی حاصل نشد، و اصلی‎ترین چالش‎های این سازمان یعنی اصلاح امتیاز حق وتو و تقویت جایگاه مجمع عمومی سازمان ملل به جای شورای امنیت همچنان باقی ماند.

چالش‌های اصلی سازمان ملل

به باور صاحب‌نظران امور بین‌الملل مسائلی نظیر ناتوانی در تضمین صلح و امنیت جهانی، ناتوانی در مهار جنگ‌ها، خشونت‌ها، ناتوانی در برانگیختن جامعه جهانی به مقابله با تروریسم، جنایات سازمان یافته، تهدیدهای زیست محیطی، فقر و توسعه نابرابر و تاثیرپذیری از نفوذ قدرت‌های جهانی چهار آسیب‌ اصلی سازمان ملل متحد است که با گذر زمان بیشتر نمایان می‌شود.

نکته مهمتر اینکه به دلیل تکثر و تنوع رویکردها درباره اصلاح ساختار سازمان ملل عملا این هدف دور از دسترس قرار گرفته و امیدی به توافق و اجماع در این خصوص وجود ندارد.

در این میان رقابت قدرت‌های دارای حق وتو از یک سو و اراده آمریکا برای تحمیل نظم یکجانبه آمریکایی بر ساختارهای بین‌المللی بیش از دیگر عوامل امیدها را برای اصلاح ساختار سازمان ملل، تقویت اعتبار و عدالت‌گری آن کاهش داده است.

مخالفان طرح آمریکایی اصلاح ساختار سازمان ملل

منابع خبری در سازمان ملل اعلام کرده‌اند که 128 کشور با امضای طرح آمریکایی اصلاحات سازمان ملل موافقت خود را با کلیت این طرح اعلام کرده‌اند، اما در مقابل بیش از 70 کشور از جمله روسیه، چین و ایران با آن مخالفت کرده‌اند.

نماینده روسیه در سازمان ملل با اشاره به مخالفت مسکو با این اصلاحیه گفت: آمریکا محورهایی را به اعلامیه تجدید ساختار سازمان ملل اضافه کرده که همسو با طرح اولیه آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیست.

واسیلی نبنزیا گفت: طرح اصلاح ساختار سازمان ملل باید با همکاری دولت‌های عضو اجرا شود، امریکا یا کشورهای همفکر آمریکا نمی‌توانند این طرح را بدون توافق همه کشورهای عضو اجرا کنند.

دستیار دبیر شورای عمومی حزب حاکم روسیه هم گفت: طرح اصلاحات آمریکایی، با تغییر موازنه قوا، امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد، و ساختار سازمان ملل را مخدوش می‌کند.

سرگئی ژلزنیاک افزود: اینگونه مسائل باید به صورت مسئولانه، با بحث‌های فراگیر و چندجانبه همراه باشد، نه اینکه صرفا بازتابی از شعارهای آمریکایی باشد و سازمان ملل را به ابزاری برای تحمیل منافع فردی بر جامعه جهانی تبدیل کند.

یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین