سفرهای خارجی نمایندگان در بوته نقد کارشناسان

چنین سفرهایی در گذشته نیز سابقه داشته که ازجمله آنها می‌توان به همراهی یکی از نمایندگان با تیم ملی فوتبال برای جام‌جهانی برزیل اشاره کرد که حاشیه‌های فراوانی هم داشت و انتقادات بسیاری نسبت به هزینه‌بر و کم‌فایده بودن چنین سفرهایی وجود داشته است.

سید حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، برنامه‌ریزی برای بازدید از سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های ایران در خارج از کشور را مطابق وظایف نظارتی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دانسته و گفته که همکاران در این بازدید‌ها حضور پیدا می‌کنند تا روند فعالیت سفارتخانه‌ها را مورد بررسی قرار دهند.

براساس این گزارش، قرار است مرتضی صفاری نطنزی و نقوی حسینی از سفارتخانه‌های سوئیس و فرانسه بازدید کنند و اردشیر نوریان، نماینده شهرکرد هم در مهرماه به چک سفری داشته باشد.

نظارت از راه‌هایی غیر از سفر قابل اعمال است

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره موضوع بازدید نمایندگان مجلس از سفارتخانه‌ها و کنسولگری ایران در خارج از کشور گفت: بحث نظارت در مجلس اصل اساسی و درستی است، منتها چگونگی این نظارت و برنامه‌ریزی برای آن بسیار حائزاهمیت است.

وی با طرح این سوال که چرا نباید اولین بازدید از کشورهای آفریقایی یا آمریکای لاتین به‌جای کشورهای اروپایی صورت بگیرد، تصریح کرد: ما بیش از صد مرکز سفارتخانه‌ای و کنسولگری در خارج از کشور داریم و برخی از این سفارتخانه‌‌ها که در مناطق دوردستی مثل کشورهای آفریقایی یا آمریکای لاتین قرار دارند، کمترین اخبار درباره آنها منتشر می‌شود. نمایندگان مجلس باید میزان کارایی این سفارتخانه‌ها را مورد بررسی قرار گیرد.

بهشتی‌پور افزود: آیا نظارت مجلس درباره فعالیت و عملکرد سفارتخانه‌های ایران در کشورهای دیگر صرفا با سفرهای خارج از کشور نمایندگان قابل اعمال است؟ آیا راهکارهای دیگری برای نظارت بر عملکرد سفارتخانه‌ها وجود ندارد؟ طبعا دیدن اسناد و مدارک موجود و گزارش‌ کارکردهای سفارتخانه می‌تواند منبع خوبی برای نگاه نظارتی نمایندگان مجلس باشد.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی ادامه داد: معلوم نیست که نمایندگان صرفا با یک‌بار سفر کردن به یکی از سفارتخانه‌های خارج از کشور بتوانند بر عملکرد سفارتخانه‌ها نظارت کنند. نکته دیگر این‌که آیا برای نظارت بر عملکرد سفارتخانه‌های ایران صرفا اعضای کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی می‌توانند به سفر خارجی بروند و آیا اعضای کمیسیون‌های دیگر مجلس هم می‌توانند چنین اقداماتی انجام دهند. وی خواستار تجدیدنظر هیات رئیسه درباره این سفرها شد و خاطرنشان کرد: باید نسبت به بار مالی سفرهای اینچنینی هم با توجه به تاکید بر اقتصاد مقاومتی حساس بود.

بازدید نمایندگان تفریحی نباشد

یک فعال سیاسی با اشاره به قصد برخی نمایندگان برای بازدید از سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور گفت: در صورتی که سفرهایی از این دست گردش و تفریح باشد، منفعتی برای کشور به همراه نخواهد داشت. حمیدرضا ترقی در گفت‌وگو با جام‌جم، با اشاره به بازدید احتمالی چند تن از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از برخی سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور اظهار کرد: این‌گونه سفرها باید در قالب همان ضوابطی که برای سفرهای خارجی در نظر گرفته شده است، انجام شود.

ترقی در عین حال با اشاره به این‌که نفس نظارت مجلس بر عملکرد وزارت امور خارجه بخصوص سفارتخانه‌هایی که براساس گزارش‌ها عملکرد مناسبی ندارند، می‌تواند مفید باشد، افزود: در برخی کشورها سفیر نداریم یا عملکرد خوبی در ارتباط با وظایفی که برعهده آنها گذاشته شده است، مشاهده نمی‌شود، بنابراین نظارت مجلس بر این‌گونه سفارتخانه‌ها مناسب است.

وی ادامه داد: در صورت انجام چنین سفرهایی باید نمایندگان گزارش دقیقی از بازدیدهای خود را به کمیسیون ارائه داده و راهکارهای لازم را برای رفع اشکالات احتمالی مطرح کنند، در این صورت سفر موثری خواهد بود.

این فعال سیاسی گفت: مبنای بازدید از سفارتخانه‌ها باید این‌گونه باشد که یا گزارشی بر پایه عملکرد نامناسب سفارتخانه‌ای دریافت شده باشد یا مجلس قصد بررسی نتیجه ماموریت‌های محول شده به سفارتخانه‌ها را مدنظر داشته باشد.

ماموریت نظارتی نمایندگان

البته نمایندگان مجلس این اقدامات را در جهت وظایف نظارتی خود می‌دانند.

ولی‌الله نانواکناری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مورد بازدید اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی از سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور گفت: طبق وظیفه نظارتی مجلس، اعضای کمیسیون فقط براساس ماموریت‌هایی که در این‌گونه موضوعات دارند، بر اقدامات سفارتخانه‌ها طی سفرهایی نظارت خواهند کرد.

وی با اشاره به این‌که یکی از موضوعاتی که مورد توجه نمایندگان مجلس است، رونق اقتصادی کشور در خارج از مرزهاست، افزود:‌ نگاه نمایندگان مجلس این بود که در وزارت امور خارجه تشکیلاتی راه‌اندازی شود تا امور اقتصادی در خارج از مرزها دنبال شود که این موضوع با آقای ظریف مطرح شد و تشکیلاتی در وزارت امور خارجه تدارک دیده شد تا در داخل سفارتخانه‌های ایران، این موضوع لحاظ شود و بتوان ارتباطات اقتصادی را با دیگر کشورها برقرارکرد.

نقش سفارتخانه‌ها در دیپلماسی اقتصادی

بحـث جایــگـاه سفارتخانه‌هـــا در دیپلماسی اقتصادی موضوعی است که قابل کتمان نیست و با توجه به اولویت دستگاه سیاست خارجی در زمینه دیپلماسی اقتصادی، این موضوع باید مورد توجه مسئولان باشد.

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران در همین زمینه با اشاره به نقش سفارتخانه‌ها در دیپلماسی اقتصادی گفت: افرادی که به عنوان مسئولان ذی‌ربط حوزه اقتصادی در سفارتخانه‌ها فعالیت می‌کنند باید با مطالعه و بررسی دقیق پل ارتباطی بین فعالان اقتصادی دو کشور ایجاد کنند.

حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم، با اشاره به این‌که توجه و تقویت دیپلماسی اقتصادی از الزامات امروز کشورمان است، عنوان کرد: دیپلماسی اقتصادی که در گذشته امر فرعی بود، با مشخص شدن ارزش آن در دنیای امروز جایگاهی خاص پیدا کرده است.

وی نبود دیپلماسی اقتصادی برای کشورها را نقصی بزرگ عنوان کرد و ادامه داد: در این زمینه سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور می‌توانند نقشی بسیار موثر و مهم ایفا کنند.

سلاح ورزی درعین حال تاکید کرد: صرفا تحرک و نقش‌آفرینی بیشتر سفارتخانه‌ها به تنهایی به مفهوم اثر‌گذاری دیپلماسی نیست؛ چراکه دیپلماسی اقتصادی صرفا وظیفه سفارتخانه‌ها نیست، ازاین رو نباید آن را به نهادی خاص واگذار کرد؛ بلکه باید برنامه‌ای جامعی برای آن تهیه شود.