نخستین اصلاح ژنتیکی رویان انسان

پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اورِگان در ایالت متحده آمریکا از دستیابی به توانایی اصلاح ژنتیک رویان انسان خبر دادند. در این اقدام پژوهشی، ژن‌های مجموعه‌ عظیمی از جنین‌های تک‌سلولی به‌روش کریسپر (CRISPR) ویرایش و ژن‌های معیوب حامل بیماری‌های وراثتی با موفقیت اصلاح شدند. پژوهشگران مجاز به کاشت هیچ یک از رویان‌های اصلاح‌شده در رحم‌های میزبان نبودند و صرفا توانستند ثابت کنند تولد انسان‌های اصلاح‌شده ژنتیک امکان‌پذیر است.

کد خبر: ۱۰۶۳۵۷۶

تغییر کد ژنتیک رویان انسان موجب ریشه‌کنی یا اصلاح ژن‌های عامل بیماری‌های وراثتی مانند تالاسمی بتا می‌شود. این فرآیند را مهندسی سلول‌های زاینده می‌نامند، زیرا کودکان اصلاح‌شده ژنتیک قادرند تغییرات اعمال‌شده را از طریق سلول‌های زاینده خود (تخمک و اسپرم) به نسل بعدی منتقل کنند.

پیشتر پژوهشگران چینی در پی انجام چند آزمایش محدود ادعا کرده بودند روش کریسپر موجب ایجاد ایرادهای ویرایشی می‌شود و برخی سلول‌های معیوب را اصلاح‌نشده باقی می‌گذارد، اما نتایج پژوهش اخیر نشان می‌دهد در روش کریسپر می‌توان از بروز پیامدهای مخاطره‌آمیزی مانند موزائیسم و اثر دور از هدف جلوگیری کرد. در این پژوهش، رویان‌های مورد بررسی با بهره‌گیری از اسپرم‌های اهدایی مردان حامل جهش‌های وراثتی و به‌روش لقاح خارجی ایجاد شدند. رویان انسان در این مرحله از رشد فقط یک توده سلولی است که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نیست. پژوهشگران به‌منظور غلبه بر پیامدهایی همچون موزائیسم و اثرِ دور از هدف که در پژوهش‌های پیشین مشکل‌ساز شده بودند، روش کریسپر را همزمان با باروری تخمک‌ها توسط سلول‌های اسپرم روی تخمک‌های بارورشده پیاده کردند و مشاهده شد این استراتژی به میزان قابل توجهی از احتمال پدیده موزائیسم می‌کاهد.

پژوهش‌های مهندسی سلول‌های زاینده همواره مورد انتقاد شدید علمای اخلاق، جوامع مدنی و شرکت‌های زیست‌فناوری بوده‌اند. سال گذشته، روش ویرایش ژنتیک کریسپر از سوی جامعه اطلاعاتی آمریکا نوعی سلاح کشتارجمعی خوانده شد. با این حال، آکادمی ملی علوم آمریکا بتازگی طی گزارشی اعلام کرد از پیاده‌سازی روش اصلاح ژنتیک کریسپر چنانچه صرفا با هدف ریشه‌کنی بیماری‌های حاد اِعمال شود، حمایت خواهد کرد. در این گزارش آمده است اعمال این روش به منظور افزایش بهره هوشی و سایر صفاتِ نامرتبط با بیماری‌های خاص به‌هیچ‌وجه جایز نیست. براساس قوانین وضع‌شده کنگره آمریکا نیز کاشت رویان‌های اصلاح‌شده ژنتیک ممنوع است و سازمان غذا و داروی این کشور حق تأیید هیچ گونه آزمایش بالینی را در این زمینه ندارد، اما باوجود تمام موانع، بعید نیست کلینیک‌های لقاح مصنوعی در کشورهایی که قانون مشخصی درخصوص رویان‌های اصلاح‌شده ندارند، دست به کاشت این رویان‌ها در رحم انسان بزنند و نخستین انسان اصلاح‌شده ژنتیک را به مرحله تولد برسانند!