سفر ترامپ و تشدید اختلافات در منطقه

امیر قطر بعد از سفر جنجالی ترامپ به عربستان گفت ایران یکی از کشورهای قدرتمند جهان اسلام است و نمی‌توان نسبت به توانایی‌های آن بی تفاوت بود و باید کشورهای منطقه از در گفت‌وگو و تعامل با آن در آیند.

با این‌که ابتدا اعلام شد این سخنان در پی هک شدن خبرگزاری رسمی قطر به دروغ انتشار یافته، ولی مورد قبول واقع نشد و اقدامات بعدی دولت قطر از جمله تماس تلفنی امیر قطر با دکتر روحانی، رئیس جمهور منتخب مردم ایران و تاکید بر گسترش روابط دو کشور نشان داد این سخنان نه‌تنها درست بوده بلکه از اختلافات گسترده و دسته‌بندی‌های سیاسی جدید در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پرده برداشت.

در واقع عربستان، بحرین و امارات که تلاش می‌کردند سفر ترامپ به عربستان و دیدارش با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس را بسیار مهم و اساسی جلوه داده که توانسته کشورهای عضو این شورا را در صفی واحد، متحد آمریکا نشان دهد اما اظهارات امیر قطر نشان داد چقدر یکپارچگی مورد ادعای آنها در میان کشورهای اسلامی و عربی آن هم علیه ایران شکننده و بی‌اعتبار است. اختلاف عربستان و قطر بر سر موضوعات مختلف از جمله حمایت آشکار قطر از اخوان‌المسلمین مصر و در اختیار گذاشتن خاک خود به نیروهایی که به‌دلیل سرکوب شدید حکومت به رهبری السیسی رئیس‌جمهور مصر از آن کشور فرار کرده‌اند و چگونگی مقابله با تروریسم در عراق و سوریه و همچنین روابط سری میان قطر و ایران، مدت‌هاست در جریان است. اما با توجه به سفر اخیر ترامپ و تلاش عربستان برای اثبات رهبری خود بر سایر کشورهای عربی موجب واکنش شدید قطر شد و جبهه‌ای جدید در میان کشورهای اسلامی به وجود آمد که یک طرف آن کشورهای ایران، قطر، عراق، لبنان، سوریه و کویت و در جبهه مقابل عربستان، امارات، بحرین و مصر قرار دارند.

تنش میان قطر و عربستان وقتی به اوج رسید که امیر قطر در تماس تلفنی با حسن روحانی انتخاب مجدد وی را به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران و فرا رسیدن ماه رمضان را به وی تبریک گفت و ضمن تاکید بر روابط تاریخی، اصیل و تنگاتنگ با ایران، خواستار تقویت بیش از پیش این روابط شد. در مقابل این حرکت امیر قطر، کشورهای عربستان، امارات و بحرین این اقدام را محکوم کرده و آن را حرکتی تحریک‌آمیز در قبال سیاست‌های مخالف با رویکردهای ایران دانستند. در واقع اولین نتیجه فوری سفر ترامپ به عربستان تشدید اختلافات بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و چرخش قطر به سمت ایران و محور مقاومت به رغم اختلافات دو کشور در مواجهه با تروریسم در عراق و سوریه است. علاوه براین سفر وزیر خارجه قطر به عراق همزمان با سفر ترامپ به عربستان و تشکیل کمیته مشترک میان دو کشور برای حل مشکلات خاورمیانه و برقراری رابطه گرم میان قطر و ترکیه نشان داد هرگونه تلاش برای ایجاد امنیت پایدار در منطقه با اتکا به قدرت‌های فرامنطقه‌ای و تلاش برای حذف بازیگران منطقه‌ای نظیر ایران محکوم به شکست و موجب تشدید اختلافات بین کشورهای منطقه و بی‌ثباتی و ناامنی بیشتر خواهد شد.

دکتر غلامرضا کریمی

استاد دانشگاه خوارزمی