اختلافات چند لایه پس از اجلاس ریاض

آنچه امروز به منصه ظهور رسیده در درجه اول اختلاف بین قطر ـ امارات و قطر ـ سعودی است، این درحالی است که اگر کمی تامل و صبر داشته باشیم، عمق اختلافات بیشتر خود را نشان خواهد داد.

گرچه به نظر می‌رسد اختلاف در درجه اول بین سعودی‌ها با قطر یا امارات با قطر است، اما در این بین برخی مواضع از سوی کشورهایی وجود دارد که درحال حاضر به‌دلایلی آن را مطرح نکرده‌اند، اما درعین حال روند موجود را به هیچ عنوان قبول ندارند.

در این ارتباط می‌توان گفت به طور قطع کویت نگاه دیگری به موضوع دارد و عمان نیز تحلیل دیگری. کشورهای حوزه شورای همکاری خلیج‌فارس با طیف متفاوتی از نظرات روبه‌رو هستند، اما به دلایلی از جمله به واسطه هزینه‌های بسیاری که عربستان پرداخت کرده و به‌نوعی رشوه کلانی که به آمریکا داده است، تعدادی از این کشورها در مقابل برخی مسائل سکوت کرده‌اند.

از سوی دیگر، باید به این نکته هم اشاره شود که اختلافات موجود میان کشورهای عربی، ریشه تاریخی و استراتژیک دارد و این کشورها در موضوعات مختلف دیدگاه‌های متفاوتی دارند.

به عنوان مثال در ارتباط با کویت تصور نمی‌کنم این کشور تجربه تاریخی‌ای را که در دوران صدام با آن مواجه بود، فراموش کند یا در تقسیم‌بندی‌هایی که عربستان علیه ایران داشته باشد، موضعی را همانند دوران صدام اتخاذ کند. بنابراین می‌توان گفت شرایط فعلی میان کشورهای عربی به لحاظ استراتژیکی پایدار نیست و نباید تصور کرد عربستان توانسته است رهبری همه کشورهای عربی را در اختیار بگیرد.

نکته دیگری که باید در نظر داشته باشیم، این است که در اجلاس ریاض شاهد نوعی برتری جناح طرفدار صهیونیست‌ها بودیم. آنچه در این میان وجود دارد، این است که جناح‌های طرفدار آمریکا و رژیم صهیونیستی هم حتی در جهان عرب تفاوت‌های بسیاری دارند و نمی‌توان تصور کرد یکباره همه کشورهای عربی بسیاری از تعهدات خود را به جهان اسلام و مساله فلسطین به عنوان اولین موضوع جهان اسلام و عرب فراموش کنند و در جناح رژیم صهیونیستی قرار بگیرند. بزودی شاهد شرایطی خواهیم بود که کشورهایی که همچنان به فلسطین توجه دارند، خود را از بسیاری موضوعات که در ارتباط با ریاض مطرح می‌شود، کنار بکشند.

باید بر این نکته نیز تاکید کنم که به نظر نمی‌رسد کشورهای مختلف عربی صرفا منافع یک گروه خاص درون عربستان را بر تمام منافعی که در درون ارتباطات کشورهای عربی دارند، ترجیح دهند.

البته جمهوری اسلامی ایران از هیچ‌گونه اختلاف و تنشی در منطقه استقبال نمی‌کند و همه را دعوت به دور شدن منطقه از شرایط فعلی می‌کند. بنابراین باید همچنان اولویت را به منافع جامع منطقه اختصاص دهیم و بدانیم همه کشورهای منطقه در یک کشتی نشسته‌اند و باید به منافع جمعی منطقه نگاه کرد.

دکتر سید رسول موسوی - کارشناس مسائل غرب آسیا