اهداف و رهاورد سفر ترامپ به عربستان

اولین بخش از سفر جنجالی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با پرواز از عربستان به سرزمین‌های اشغالی پایان یافت. سفری که بیش از هر چیزی تحت تاثیر آمار و ارقام سرسام آور توافق شده بین سران آمریکا و عربستان قرار گرفت. این سفر از بعد شکلی، و اهداف طرفین و همچنین رهاورد سفر ویژگی‌های زیادی داشته است.

ویژگی‌های شکلی سفر ترامپ به عربستان

1- سرانجام با لابی‌های سنگین سعودی‌ها رئیس‌جمهوری آمریکا عربستان را به عنوان اولین مقصد در نخستین سفر خارجی خود انتخاب کرد. انتخابی که برای سران عربستان اهمیت زیادی دارد.

2- این سفر، تنها سفری دو جانبه نیست، و ریاض با موافقت ترامپ این سفر را به فرصتی برای برگزاری نشست فراگیرتر منطقه‌ای تبدیل کرد. چه آنکه در حاشیه این سفر، نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس با ترامپ و نشست سران و مقامات حدود 40 کشور عربی – اسلامی با ترامپ برگزار شد.

3- مقامات سعودی سفر ترامپ را فراتر از یک دیدار دوجانبه، سفری تاریخ‌ساز نامیده‌اند که به زعم آنها نقطه آغاز آرایش جدید سیاسی و تغییر موازنه قدرت در منطقه است. به همین دلیل مجموعه رسانه‌های وابسته و همسو با سعودی از هفته‌ها پیش بی‌سابقه‌ترین پوشش خبری را به این سفر اختصاص داده‌اند.

به علاوه افشای سند هزینه‌های این سفر که به امضای ملک سلمان رسیده نشدان می دهد که سفر ترامپ و حواشی آن 65 میلیون دلار برای سعودی‌ها تمام شده و در شمار گرانترین سفرها در جهان به شمار می‌آید.

4- بزرگترین قرارداد فروش سلاح به ارزش 300 میلیارد دلار که 110 میلیارد دلار آن به فوریت اجرایی می‌شود، در این سفر به امضا رسید، و طرفین درباره سرمایه گذاری دهها میلیارد دلاری عربستان به ویژه در آمریکا به توافقاتی رسیدند.

قطعا چنین سفری باید برای میهمان اصلی و میزبان آن اهمیت بالایی باشد. به نظر نگارنده سعودی ها و ترامپ اهداف مشترک و متفاوت زیادی را در این سفر دنبال می‌کنند.

اهداف آل سعود

1- از نگاه مقامات سعودی، تحکیم روابط راهبردی با آمریکا اصلی‌ترین رهاورد سفر ترامپ برای ریاض است که می‌تواند وزن عربستان را در معادلات منطقه‌ای ارتقا بخشد. به همین دلیل سران سعودی با رونمایی از توافق‌های جاه طلبانه چند صد میلیاردی، و خرید تجهیزات مدرن نظامی از آمریکا کوشیده‌اند، جایگاه خود را در مقام متحد راهبردی آمریکا ارتقا دهند.

به عبارتی دیگر سعودی‌ها از آنجا که مسیر جاه طلبی منطقه‌ای خود در هم پیمانی راهبردی با آمریکا جستجو می‌کنند، از خصلت تاجر پیشگی ترامپ بهره گرفته و کوشیده‌اند با طرح پیشنهادهای خیرکننده تجاری و اقتصادی به وی، بع زعم خود اتحاد راهبردی ریاض – واشنگتن را تحکیم کنند.

2- از نظر سعودی‌ها برخورداری از بیشترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی، عامل دیگری در ارتقای جایگاه منطقه‌ای کشورهاست.

به همین دلیل است که هزینه‌های نظامی خود را در سال‌های اخیر به شکل سرسام آوری افزایش داده و با بودجه نظامی 78 میلیارد دلاری به سومین کشور جهان پس از آمریکا و چین تبدیل شده است.

مقایسه این رقم با با بودجه نظامی کمتر از 15 میلیارد دلاری جمهوری اسلامی ایران که نیروی مسلح و هزینه جاری نظامی آن چندین برابر عربستان است، نشان از میزان اتکای جاه طلبی های عربستان سعودی قدرت نظامی دارد.

3- به نظر می‌رسد سران سعودی به وزن واقعی خود در تحولات منطقه‌ای آگاهند. به همین دلیل ‌کوشیده‌اند با تحریک احساسات عربی – اسلامی و با استفاده از جاذبه حضور رییس‌جمهوری آمریکا در ریاض، سران دیگر کشورهای عربی اسلامی را برای نشستی جمعی با ترامپ در کنفرانس ریاض فرابخوانند، و در لوای این تجمع سیاسی نوعی اجماع سازی علیه جمهوری اسلامی را القا کند.

در واقع نشست سران آمریکا و عربستان با حضور مقامات حدود 40 کشور عربی – اسلامی در ریاض نوعی رجزخوانی برای ایران و نمایش اتحادی است که به زعم سعودی‌ها حول محور ریاض – واشنگتن شکل گرفته و نتیجه و هدف آن تغییر در آرایش سیاسی – امنیتی منطقه یا زایش خاورمیانه جدید عربستان محور خواهد بود.

اهداف آمریکا

1- اینکه ترامپ در ریاض پیش از هر کاری پای میز قرارداد با ملک سلمان نشسته و توافق بی‌سابقه 400 میلیارد دلاری را با وی امضا کرده که نقدترین آن فروش 110 میلیارد دلار سلاح به عربستان است، ماهیت نگاه رئیس جمهور بازرگان آمریکا به عربستان را نشان می‌دهد.

در واقع هدف اصلی سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان تامین منابع مالی است. دونالد ترامپ با انتخاب عربستان به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود نشان داده که چمدانی بزرگ با خود آورده تا صدها میلیارد دلار پول سعودی‌ را برای شرکت‌های بزرگ تسلیحاتی - که از قضا حامی اصلی وی بوده و هستند - به ارمغان ببرد.

رییس جمهور آمریکا عصر روز یکشنبه در نشست مشترک با سران حدود 40 کشور عربی – اسلامی با اشاره به همین توافق‌های ۴۰۰ میلیارد دلاری گفت: کلمات برای بیان عظمت عربستان کافی نیست!

2- آمریکا در راهبرد نظامی خود بنا دارد با نوسازی تجهیزات نظامی در مناطق مختلف جهان و تجهیز کشورهای همسو به فناوری‌های نوین موشکی و ضدموشکی، ضمن ارتقای سطح امنیتی آمریکا و متحدین آمریکا، هژمونی امنیتی واشنگتن را در سراسر جهان گسترش دهد و رقابت راهبردی با قدرت‌های رقیب را به نفع آمریکا و متحدانش تغییر دهد.

استقرار سامانه موشکی تاد در نقاط مختلف جهان از لهستان و رومانی در شرق اروپا گرفته تا کره جنوبی‌در شرق دور و این بار برنامه استقرار سامانه موشکی تا در عربستان مجموعه‍‌ای راهبرد امنیتی جدید آمریکاست که مشخصا حریفان امنیتی آمریکا و متحدینش به‌ ویژه روسیه، چین و ایران را هدف قرار داده است. (این واقعیت از ضرورت همگرایی امنیتی بیشتر میان مسکو – پکن - تهران حکایت دارد که الزامات آن در جای خود قابل تحلیل است)

3- شاه کلید سخنان ترامپ در نشست مشترک با سران حدود 40 کشور عربی – اسلامی آنجاست که با مشابه‌سازی تهدید ایران و تروریسم برای کشورهای منطقه گفته: «انتظار نداشته باشید دشمنان‌ شما را ما از بین ببریم!» ترامپ پیش از این به ویژه در تبلیغات انتخاباتی خود هم بارها گفته بود کشورهایی که از خدمات امنیتی ما استفاده می کنند باید هزینه حمایت ما را بپردازند.

ترامپ در نخستین روز سال 96 و یک روز پس از دیدار با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در صفحه تویتری خود نوشته بود: «آلمان مبالغ هنگفتی به ناتو بدهکار است.» ترامپ همچنین در دیدار با مرکل هم مدعی شده بود، آلمان سه هزار میلیارد دلار به دلیل تامین امنیت خود در سالیان گذشته به آمریکا بدهکار است، و اگر حاضر شود هزار میلیارد دلار آن را بپردازد، حاضر به چشم پوشی از دو هزار میلیارد دلار باقیمانده است.

با این رویکرد به نظر می‌رسد که ترامپ به عربستان آمده تا بدهی تامین امنیتی عربستان به آمریکا را با جذب منابع مالی و فروش انبوه سلاح به سعودی‌ها نقد کند.

4- جبران آنچه که رئیس جمهوری آمریکا از آن به عنوان ضعف باراک اوباما در سیاست‌های خاورمیانه‌ای یاد می‌کند. دونالد ترامپ همواره تاکید کرده که بی عملی اوباما در سوریه و تحولات منطقه موجب تضعیف جایگاه آمریکا و متحدینش و تقویت موقعیت ایران و روسیه در خاورمیانه شده است.

به همین دلیل رئیس جمهور آمریکا با سران کشورهای حاشیه خلیج فارس درباره تاسیس مرکز مبارزه با تروریسم به توافق رسید، تا موضع ائتلاف غربی – عربی در منطقه تقویت کند.

هدف مشترک

و اما هدف مشترکی که سران و مقامات آمریکا و عربستان بر تصریح مکرر آن در این سفر اصرار ورزیده اند، ایران‌هراسی و تهدیدنمایی ایران برای امنیت و ثبات در منطقه و ضرورت اجماع‌سازی علیه این تهدید بوده است.

در این چارچوب رئیس جمهوری آمریکا در سخنانش در نشست سران حدود 40 کشور عربی – اسلامی، ایران را مسئول بی‌ثباتی در خاورمیانه دانست و گفت: ایران راهی جز انتخاب میان انزوا و همراهی با جامعه بین‌المللی در مبارزه با تروریسم ندارد.

حاکم عربستان سعودی هم در این نشست با نسبت دادن آغاز تروریسم به انقلاب اسلامی ایران، مدعی شد: ایران نوک پیکان تروریسم جهانی است! ملک سلمان اقدامات ایران، حزب‌الله، القاعده، داعش و حوثی‌های یمن را نماد تروریسم دانست و گفت: تهران مسئول فجایع در منطقه و مسئول تروریسم در سوریه، عراق و یمن است.

اظهارات همسو، تند و بی مبنای سران آمریکا و عربستان نشان داد که مقابله با جمهوری اسلامی ایران و نفوذ منطقه ای آن حول محور مقاومت اصلی‌ترین هدف مشترک ترامپ و سعودی‌ها در این سفر بوده است.

در واقع محور ریاض - واشنگتن از روند تحولات جاری در خاورمیانه به ویژه در سوریه، عراق، و یمن راضی نیست، و آن را برخلاف منافع راهبردی خود می‌داند.

بازگشت شهرهای مهم حمص و حلب به حوزه نفوذ دولت دمشق و دستاوردهای نظامی ارتش سوریه در نقاط مختلف این کشور در کنار دستاورد سیاسی نشست آستانه که برخلاف اهداف محور غربی – عربی، آتش بس و توافق کاهش تنش را در پیرامون دمشق و شهرهای مهم سوریه برقرار کرده است، به معنای شکست رویکرد عربستان در سوریه است.

در عراق هم نیروهای مردمی و ارتش به روزهای پایانی در شکست کامل داعش در موصل نزدیک شده‌اند. یمن نیز بعد از 26 ماه تجاوز نظامی ائتلاف سعودی همچنان تحت کنترل محور مقاومت قرار دارد.

با این همه اظهارات دیگر مقامات عربی – اسلامی حاضر در نشست ریاض حکایت از رویکردی متفاوت با سران آمریکا و عربستان دارد، و نشان می‌دهد که محور ریاض – واشنگتن در تلاش برای همراه‌سازی جهان عربی – اسلامی با رویکردهای ضدایرانی ناکام مانده و این کشورها هرگز تحت تاثیر سیاست ایران‌هراسانه ملک سلمان و دونالد ترامپ قرار نگرفته‌اند.

اصرار سران عربی – اسلامی حاضر در نشست ریاض بر قرار نگرفتن در دام دشمنی با ایران، دقیقا یادآور کناره‌گیری کشورهای عربی - اسلامی از همراهی با ائتلاف سعودی - آمریکایی در تجاوز به یمن است و به جای انزوای جمهوری اسلامی، نشان از استیصال و انزوای عربستان در رویکردهای منطقه‌ای دارد.

ادامه ایران هراسی در تلاویو

بی شک ایران هراسی و تهدید جمهوری اسلامی ایران در ادامه سفر ترامپ به سرزمین‌های اشغالی هم ادامه خواهد داشت، و باید منتظر اظهارات تندتر وی برای خوشایند سران رژیم صهیونیستی علیه ایران باشیم.

رهاورد سفر ترامپ به ریاض

در این میان آنچه به عنوان رهاورد سفر ترامپ به منطقه می‌توان در نظر گرفت، تشدید رویکرد میلیتاریستی عربستان، افزایش حمایت سعودی‌ها از تروریسم و تشدید تجاوزها به یمن است، که با ورود موج جدید تسلیحات آمریکایی شکل فاجعه بارتری خواهد یافت.

نتیجه دیگر این سفر تشدید منازعات منطقه‌ای، به ویژه تقابل عربستان با محور مقاومت است، که در قالب کارشکنی‌های عربستان در روند ثبات سیاسی - امنیتی و مذاکرات صلح به ویژه در سوریه نمایان خواهد شد.

و رهاورد سوم آن کوله‌باری از منابع مالی برای رئیس جمهور آمریکا و سرازیر شدن حجم عظیم از سلاح برای تشدید ناامنی ها در منطقه حساس خاورمیانه و خلیج فارس است.

یوسف اسماعیلی / مفسر جام جم آنلاین