پیامدهای غفلت از اوقات فراغت زنان

به گزارش جام جم آنلاین از تسنیم، مرکز پژوهشی آرا در کتاب گزارش راهبردی «غفلت از اوقات فراغت زنان» به بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت زنان می‌پردازد.

در کتاب غفلت از اوقات فراغت زنان آمده است: زنان خانه دار اغلب در مدیریت زمان خود دچار مشکل می شوند و درک درستی از مفهوم فراغت ندارند. با توجه به بالا بودن درصد بیماری­ های روحی مانند افسردگی در میان زنان جامعه، اوقات فراغت مفید می تواند از نظر روحی و عاطفی زنان را برای ایفای نقش های مهم شان آماده کند.

شاغل یا خانه دار بودن زنان در تعریف فراغت برای آنها تاثیر گذار است. گاهی زنان شاغل با توجه به افزایش نقش و مسئولیت، «فراغت» را جزء حقوق خود نمی بینند یا دیگران این فرض را ندارند که آنها نیاز به فراغت دارند.

«رویکردهای مردسالارانه» سایه بسیاری بر بحث اوقات فراغت انداخته است، به طوریکه برخی از مردان ساعاتی را که زنان سرکار می روند جزء ساعات «فراغت» آنها محسوب می کنند و مشهود یا غیر مشهود برای آنها وقت فراغتی قائل نیستند و زنان نیز به دلیل از دست ندادن زمان فراغت خود مجبورند که از این حق خود چشم پوشی کنند.

از طرف دیگر زنان خانه دار در نگاه مردسالارانه نیز تمام زندگیشان «فراغت» محسوب می شود و به همین دلیل برنامه منسجمی برای فراغت به معنای علمی پیدا نمی کنند و بیشتر وقت خود را به انجام کارهای منزل و نهایتا کارهای روزمره ای همچون دیدن تلویزیون و خواب و ... می گذرانند بدون آنکه احساس خوبی داشته باشند.

ساعاتی که با فرزندان خود به پارک یا فضاهای تفریحی می روند در نگاه کلی ساعات فراغتشان محسوب می شود در حالیکه ممکن است این ساعات برای زنان آرامش یا احساس خوبی به همراه نداشته باشد و حتی جزء ساعات کار (خانگی) محسوب گردد. در نتیجه لازم است تا در تعریف فراغت برای زنان معیارهای واقع بینانه و درستی در نظر گرفته شود تا با توجه به آن معیارها بتوان تصویری واقعی ارائه داد.

مهمترین مشکلاتی گذران اوقات فراغت زنان

کمبود زمان و منابع مالی و همچنین مشکلات اجتماعی است. ضیق وقت زنان بعلت مسئولیت کار خانگی و مراقبت از فرزندان، دسترسی به منابع مالی کمتر، تصورات و باورهای فرهنگی نادرست مانند، دانستن جای زن در خانه، سیطره الگوی فراغت خانوادگی بر برنامه­ های گذران فراغت زنان، وجود نگاه منفی به فراغت فردی زنان (بخصوص زنان متاهل و دارای فرزند) از یک سو و از سوی دیگر مشکلات اجتماعی مانند: احساس عدم امنیت در حوزه عمومی، کمبود تسهیلات زیربنایی از جمله مجموعه­ های چندمنظوره فرهنگی- ورزشی با قابلیت نگهداری کودکان، پارک های بانوان، حمل ونقل ارزان با قابلیت دسترسی به مراکز مختلف فرهنگی-اجتماعی لزوم اهمیت به زنان را بیش از پیش نمایان می سازد.

راهکارهای حل مشکل اوقات فراغت زنان

وجود جامعه ایمن باعث می‌شود که زنان از لحاظ روانی و فیزیکی در آرامش خاطر باشند و امکان حضور در عرصه‌های اجتماعی برایشان فراهم تر باشد.

رفع این موانع در گرو اهمیت دادن به وضعیت زنان در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های فراغت است.

باتوجه به این معضلات و مشکلات، راهکارهای و راهبردهایی پیشنهاد داده می‌شود که از قرار ذیل است:

آموزش مهارت‌های زندگی، اولین و موثرترین گام برای ارتقای وضعیت اوقات فراغت زنان است. مهارت‌های زندگی اعم از ویژگی‌های روانشناختی (افزایش اعتماد به نفس، افزایش نشاط، بهبود روابط عاطفی با اطرافیان، خودشناسی و ... ) و مهارت‌های کاربردی زندگی (مدیریت زمان، مدیریت منابع مالی و ...) است. تربیت و پرورش زنان آگاه و با اعتماد به نفس موجب می‌شود که داشتن اوقات فراغت مطلوب و بهینه را برای زندگی بهتر و باکیفیت‌تر، حق خود بدانند و برای بهبود اوقات فراغت خود تلاش داشته باشد و همچنین برای اصلاح رویکردهای مردسالارانه از طریق اقناع مردان در جهت ضرورت فراغت زنان (با توجه به سلامت عاطفی و روانی آنها) تلاش کنند.

بازنگری در قانون فراغت زنان، دومین گامی است که از مسئولان دولتی انتظار می‎رود. تفاوت های زنان و مردان، نیاز به بازبینی تعریف اوقات فراغت زنان را بیش از پیش مشخص می­کند. چرا که اوقات فراغت زنان مفهوم کیفی است که باید با توجه به پارامترها و شاخص‌های مختلفی بررسی شود و طیفی از تنوعات مختلف را در خود بگنجاند. با توجه به تعداد زنان شاغل و مادران که بعلت ضیق وقت و نیاز بیشتر به اوقات فراغت مطلوب باید برای آنان امکانات و خدمات تسهیل شود.

تولیدات فرهنگی فاخر، سومین گامی است که با توجه به مصرف فراغتی چشمگیر بانوان باید مورد مداقه قرار گیرد. زنان مخاطب تلویزیون و کانال های ماهواره ای هستند. باید حجم برنامه های تولیدی مانند شبکه­ های فیلم و سریال عامه پسند را بالا برد و از طرفی باید محصولات فرهنگی، بصری فاخرتولید کرد. این مهم در گرو سرمایه گذاری گسترده و نیز پرورش فیلمنامه نویسان و هنرمندان متخصص، متعهد و خلاق است. تولیدات فرهنگی باید بر اساس نیازسنجی مخاطبان به تفکیک جنس، پاسخگوی مطالبات فراغتی آنان باشد .در میان رقبای قدرتمند خارجی با جذابیت و استفاده از عناصر بومی اسلامی از جمله تاریخ و آداب و رسوم و ادب فارسی سر برآورد و ضمن توجه به سازوکارهای جامعه مدرن، به جذب مخاطب بپردازد.

با توجه به شیوع و گسترش فضای مجازی بین زنان، لزوم آموزش سواد رسانه‌ای برای استفاده مطلوب و بهینه موضوعی است که مسئولین امر باید درین حوزه برنامه ریزی کنند. متولیان امور فرهنگی برای تولید محتوای مفید و مورد نیاز زنان همت و تلاش داشته باشند چرا که اگر اقدامی برای ارتقای محتوای در دسترس زنان صورت نگیرد، قطعا مشکلات و معضلات جدی (اتلاف وقت، اضافه بار اطلاعاتی، محتواهای نادرست و بعضا آسیب‌زا) گریبانگیر آنان خواهد شد.

مجموعه‌های چند منظوره مانند احداث پارک ها و فضاهای فراغتی، از جمله راه اندازی مراکز تفریحی ورزشی چندمنظوره در کلانشهرها چهارمین گامی است که امکان خدمت رسانی را به زنان خانه دار و زنان شاغل دارای فرزندان خردسال را داشته باشد باید برداشته شود. در شهر تهران، تسهیلاتی توسط شهرداری فراهم شده است، اما باتوجه به جمعیت گسترده هنوز به امکانات بیشتری نیاز است و زنان ساکن کلانشهرها و سایر شهرهای کشورمان از بسیاری از امکانات محروم هستند.

حمل و نقل ایمن و ارزان و متناسب با مادران پنجمین راه درین هدف است. سیاست گذاری و برنامه ریزی جهت ایجاد و حفظ حمل ونقل ایمن و امن به منظور افزایش سطح دسترسی زنان به فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و نیز ورزشی تفریحی بسیار اثربخش خواهد بود.

در شرایط فعلی ایجاد امکانات از جمله احداث معدود پارک های بانوان بدون توجه به موضوع حمل ونقل ایمن و ارزان، بیشتر زمینه های استفاده زنان طبقات متوسط رو به بالا را میسر ساخته است.

در شرایط کنونی، حمل و نقل متناسب با وضعیت مادران دارای فرزند خردسال تعبیه نشده است و بسیاری از مادران بعلت دشواری‎های حمل و نقل با وسایل عمومی از بسیاری از امکانات محروم می‌شوند. به تازگی در چند ایستگاه اصلی متروهای شهر تهران، مکان‎هایی موسوم به اتاق کودک و مادر اختصاص داده شده است، که شایان ذکر است. وجود چنین مکان‌هایی برای مادران بسیار لازم و ضروری است.