کورتون‌ها در برابر بیماری‌های بهار

داروهایی که آنها را به عنوان کورتون می‌شناسیم شامل پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون، ترپامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول هستند.

این داروها خاصیت مسکن و تضعیف سیستم ایمنی بدن را دارند و در درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها به کار می‌روند. نام علمی این داروها کورتیکواسترویید است و به شکل قرص، آمپول، اسپری و پمادهای موضعی در بازار وجود دارند.

اشتباه رایجی که مردم و برخی پزشکان به دفعات مرتکب می‌شوند این است که برای بسیاری از بیماری‌های رایج و کم‌خطر از انواع کورتون‌ها استفاده می‌کنند. استفاده از کورتون در برخی موارد، نجات‌دهنده زندگی است. مثلا برای درمان بیمار دچار حمله شدید ام‌اس در بسیاری موارد دوز خیلی زیاد از کورتون مفید است یا در درمان حمله شدید و خطرناک آسم از کورتون تزریقی استفاده می‌کنیم.

برعکس موارد ذکر شده، در برخی موارد مصرف کورتون بی‌دلیل و مضر است؛ مثلا برای درمان گلودردهای شایع ویروسی که معمولا ظرف سه تا پنج روز کاملا بهبود می‌یابد. فقط کافی است یکی دو روز استراحت کنیم و مایعات گرم بنوشیم.

برای درمان انواع آلرژی‌های بینی که در بهار شایع می‌شود به جای استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی باید اول از حضور در مکان‌هایی که مواد حساسیت‌زا وجود دارد، اجتناب کنیم. دوم این که با داروهای ساده و بی‌ضرر مثل اسپری آب نمک، بینی را مرتب بشوییم و در نهایت از اسپری بینی حاوی کورتون استفاده کنیم.

استفاده بی‌رویه از کورتون بخصوص فرم‌های تزریقی و خوراکی چند عارضه خطرناک را در پی دارد.

1 ـ افت سیستم ایمنی و احتمال بروز عفونت‌های خطرناک

2 ـ وابستگی به کورتون

کورتون‌های موضعی مثل پمادها و اسپری‌ها عوارض کمتری دارند و اگر محدود و موقتی استفاده شوند به ندرت وابستگی ایجاد می‌کنند، ولی اگر طولانی و با دوز بالا مصرف شوند به وابستگی به کورتون منجر می‌شوند.

بدن انسان روزانه حدود 30 میلی گرم کورتیزول را که کورتون درونی بدن است، تولید می‌کند. وقتی انسان با استرس‌های جسمی و روحی مواجه می‌شود میزان ترشح کورتون به موازات شدت استرس بیشتر و گاهی تا ده برابر کورتون تولید می‌شود. در بیمارانی که به صورت طولانی کورتون را به شکل دارو وارد بدن خود می‌کنند، تولید کورتون درونی مختل می‌شود و به این ترتیب وقتی بیمار در معرض استرس‌ها و آسیب‌های جسمی و روحی قرار می‌گیرد، بدن قادر به تولید کورتون اضافی نیست و دچار عوارضی مثل ضعف شدید، افت فشار خون و بی‌حالی می‌شود.

نکته اصلی این است وقتی برای درمان بیماری‌های خطرناک ازداروهای کورتونی استفاده می‌کنیم، برای نجات جان بیمار عوارض دارو را می‌پذیریم؛ ولی آیا برای درمان یک آلرژی ساده بهاری یا گلودرد ساده نیز باید تن به چنین خطراتی بدهیم؟

دکتر رضا کریمی

‌ فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم