آیین نوروزی در چارسوی ایران

*«کماچ سهن» و «خواب آب» کرمان

از ج‍م‍ل‍ه‌ ‌آد‌اب‌ ق‍دی‍م‍‍ی‌ و م‍ر‌اس‍م‌ خ‍‍اص‌ م‍ردم‌ ‌اس‍ت‍‍ان‌ ک‍رم‍‍ان‌ این است که گ‍ن‍دم‌ ر‌ا دو س‍ه‌ روز در ‌آب‌ خ‍ی‍س‌ م‍‍ی‌ ک‍ردن‍د. س‍پ‍س‌ ‌آب‌ ر‌ا خ‍‍ال‍‍ی‌ ک‍رده‌ ی‍ک‌ ش‍ب‌ ‌آن‌ ر‌ا در ق‍‍اب‍ل‍م‍ه‌ در ب‍س‍ت‍ه‌ ق‍ر‌ار م‍‍ی‌د‌ادن‍د ت‍‍ا ج‍و‌ان‍ه‌ ب‍زن‍د س‍پ‍س‌ ج‍و‌ان‍ه‌ ‌ه‍‍ا ر‌ا د‌اخ‍ل‌ ی‍ک‌ س‍ب‍د ی‍‍ا ک‍ی‍س‍ه‌ ق‍ر‌ار م‍‍ی‌د‌ادن‍د و ‌ه‍ر روز ‌آن‌ ر‌ا خ‍ی‍س‌ م‍‍ی‌ ک‍ردن‍د ت‍‍ا ج‍و‌ان‍ه‌ ‌ه‍‍ا ک‍‍ام‍لا در ‌ه‍م‌ ف‍رو رون‍د، س‍پ‍س‌ ج‍و‌ان‍ه‌ ‌ه‍‍ا‌ی‌ در ‌ه‍م‌ ت‍ن‍ی‍ده‌ ش‍ده‌ ر‌ا خ‍ش‍ک‌ و ‌آرد م‍‍ی‌ ک‍ردن‍د و ‌از ‌آن‌ ن‍و‌ع‍‍ی‌ ک‍م‍‍اچ‌ ب‍ه‌ ن‍‍ام‌ «ک‍م‍‍اچ‌ س‍‍ه‍ن» و «س‍م‍ن‍و» م‍‍ی‌ پ‍خ‍ت‍ن‍د.

در گ‍ذش‍ت‍ه‌ در ب‍رخ‍‍ی‌ ‌از ن‍ق‍‍اط ‌اس‍ت‍‍ان‌ ک‍رم‍‍ان‌ م‍ردم‌ ب‍‍اور د‌اش‍ت‍ن‍د ک‍ه‌ زم‍‍ان‌ ت‍ح‍وی‍ل‌ س‍‍ال‌ ت‍م‍‍ام‌ ‌آب‌ه‍‍ا‌ی‌ ج‍‍ار‌ی‌ ب‍ر‌ا‌ی‌ ی‍ک‌ ل‍ح‍ظه‌ م‍‍ی‌ای‍س‍ت‍ن‍د و ‌اص‍طلاح‍‍ا ب‍ه‌ ‌آن‌ «خ‍و‌اب‌ ‌آب‌» م‍‍ی‌گ‍ف‍ت‍ن‍د. در ب‍رخ‍‍ی‌ ‌از ش‍‍ه‍رس‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا م‍‍ان‍ن‍د س‍ی‍رج‍‍ان‌ م‍وق‍‍ع‌ ت‍ح‍وی‍ل‌ س‍‍ال‌ ‌اق‍د‌ام‌ ب‍ه‌ رش‍ت‍ه‌ ب‍ر‌ی‌ و پ‍خ‍ت‍ن‌ ‌آش‌ ب‍‍ا ‌آن‌ م‍‍ی‌ک‍ن‍ن‍د و ب‍‍اور د‌ارن‍د ک‍ه‌ ب‍‍ا ‌ای‍ن‌ ک‍‍ار س‍ررش‍ت‍ه‌ زن‍دگ‍‍ی‌ ت‍‍ا ‌آخ‍ر س‍‍ال‌ ب‍ه‌ دس‍ت‍ش‍‍ان‌ خ‍و‌ا‌ه‍د ب‍ود.

*«پای» سبزوار

در سبزوار آیین های خاص اجرا می شده که برخی همچنان پابر جامانده اند. یکی از این رسوم که مردم سبزوار در نوروز در گذشته اجرا می کردند و برخی از آنها تا به امروز نیز ادامه یافته چنین است که شب عید بزرگترها غذا برای کوچکترها و فامیل می‌بردند که آنها فردا صبح اول به خانه‌ بزرگترها بیایند و به این غذا که ممکن بوده هر چیزی باشد «پای» می‌گفتند.

همچنین برای غذای شب عید آنها که پولدار بودند پلو می‌خوردند بعضی ها برنج را با رشته آش که تفت داده شده بود و به آن «خُشت تلی» می‌گفتند مخلوط و پلو درست می‌کردند . بعد از تحویل سال دختربچه، پسر بچه و یا بزرگتری که خوش قدم بود اول وارد خانه می شد تا خانه تا پایان سال برکت داشته باشد.

*«میرنوروزی» کردستان

در مناطق کُردنشین رسم‌های دیگری نظیر میرنوروزی و کوسه‌گردی نیز در نزدیکی‌های بهار انجام می‌شده است که همگی آن‌چه گفته شد نشان از اهمیت آمدن بهار برای قوم کُرد دارد.

میرنوروزی‌ و مراسم‌ کوسه‌ گردی‌ از جمله‌ بازی‌ها و نمایش‌هایی‌ بود که‌ تا دو دهه‌ پیش‌ به‌ عنوان‌ مقدمه‌ نوروز در استان‌ کردستان‌ برگزار می‌شد مراسم‌ کوسه‌ گردی‌ توسط‌ دو نفر به‌ اجرا در می‌آمد. یکی‌ را کوسه‌ و دیگری‌ را زن‌ کوسه‌ می‌نامیدند.

* «سبزی پلو با ماهی» مازندران

غذای معروف شب عید در مازندارن سبزی پلو با ماهی است. در این روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می کند. علاوه بر آن غذایی به عنوان خیرات برای اموات می‌پزند و بین مردم پخش می‌کنند. در غروب شب اول سال به این اعتقاد که چراغ خانه آنها همیشه روشن و نورانی باشد، به سر در خانه‌ها شمع یا شعله آتش آویزان می‌کنند.

*«قراپیچ» بوشهر

زنان خانه‌دار با پختن نانهای مخصوص به استقبال عید می‌روند. انواع نانهای شیرین در اندازه‌های مختلف طبخ می‌کنند.

یک نوع نان گرد و کوچک بنام پادرازک که پر از هل و گلاب است در شمال استان در تنور می‌پزند. همچنین نان شیرین دیگری که دارچین روی آن می‌پاشند نان را روی تابه پخته سپس آن را لوله می‌کنند. این نان به قراپیچ مشهور است. نان شیرین با طعمهای مختلف در اکثر شهرها و روستاها پخته می‌شود.