سریال سین هشتم است!

برخلاف کنداکتور ماه مبارک رمضان که ثابت است ایام عید هر چند سال یکبار با مناسبت‌های مذهبی همزمان می‌شود و به همین دلیل ساخت سریال‌هایی که بتواند هر دو مناسبت را پوشش دهد تبدیل به یک تخصص ویژه در برنامه‌سازی تلویزیونی شده است.

برنامه‌هایی که یکی از دو مناسبت مهم سال را پوشش می‌دهد و از یک محدودیت، فرصت می‌سازد. این اتفاق در دهه 80 که عاشورا و تاسوعای حسینی دقیقا با عید مصادف می‌شود به اوج خود رسیده و سریالی همچون شب دهم ساخته و پخش می‌شود که هنوز هم می‌توان از آن به عنوان یک الگوی موفق در سریال‌سازی یاد کرد.

سریال‌هایی که در ادامه این نوشتار به آنها خواهیم پرداخت به نوعی مجموعه‌های شاخص این سال‌ها هستند که هرکدام ویژگی خاصی دارند.

عید آمد و عید آمد

«میهمان»، اولین سریال نوروزی پس از انقلاب تلویزیون به کارگردانی خسرو ملکان است که نوروز 1369 از شبکه اول سیما پخش شد.

این سریال آغازی بود بر برنامه‌ریزی جدی تلویزیون برای برنامه‌های نوروزی که شاید مهم‌ترین علتش استقبال فراوان مخاطبان در آن سال از این سریال است. میهمان داستان پسر آقای ستوده است که از فرانسه باز‌می‌گردد و اعضای خانواده که در پی پیدا کردن یک دختر خوب برای او هستند پس از مدتی متوجه می‌شوند او در فرنگ ازدواج کرده و حتی فرزند هم دارد. میهمان چند نکته نوستالژیک دارد. اول آهنگ عید آمد و عید آمد با صدای حسن فدائیان و پس از آن کاراکتر طاهره خانم چنگال به دست با بازی زنده‌یاد پروین سلیمانی که در زمان خود یکی از محبوب‌ترین کاراکترهای تلویزیونی بود.

خاله و خواهرزاده در کیش

در نوروز 78 مجموعه «هتل پیاده‌رو» به کارگردانی مرحوم بهمن زرین‌پور پخش شد که داستان بایرام با بازی اکبر عبدی در جزیره کیش بود که بسیار محبوب شد. این مجموعه از اولین مجموعه‌هایی است که جزیره کیش را لوکیشن خود قرار داده و تکیه کلام خاله جان بایرام با لهجه شیرین ترکی هنوز در ذهن‌ها مانده است. پس از این سریال و به‌واسطه نزدیک شدن ایام محرم به عید نوروز تلویزیون تمهیدی تازه می‌اندیشد.

موهای دم اسبی در تلویزیون!

ورثه آقای نیکبخت ساخته مرضیه برومند در سال 1378 چند کاراکتر ویژه دارد. از مادمازل ژینوس تا شقی و محمدرضا شریفی‌نیا با موهای دم اسبی و داستان یک ارث هنگفت که همه به دنبال آن هستند. ورثه آقای نیکبخت پارسال هم می‌توانست توسط برومند به نوعی دیگر و در سریال ویلا تکرار شود که با بد قولی یکی از بازیگران مطرح طنز به سرانجام نرسید. سکانس ماندگار در ذهن مانده از این مجموعه دیالوگ مرحوم سروش خلیلی در روز سیزده به در و در پاسخ به دعوت خانواده آقای نیکبخت بود که بیتی از استاد شهریار است. سیزده را همه عالم به در امروز کنند... من همان سیزدهم کز همه عالم به درم.

حیدر و یاور و یک دنیا معرفت

«شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی در نوروز 1380 از شبکه یک پخش شد.داستان حیدر و عشقش که شرط عجیبی برای وصال می‌گذارد و در حین اجرای این 10 شب تعزیه در دوران رضاخانی درام بسیار جدی و زیبایی شکل می‌گیرد و یاور با یک دنیا معرفت پای دوستش و تعزیه امام حسین می‌ماند و هر دو به شهدای کربلا می‌پیوندند. شب دهم یکی از بهترین سریال‌های تاریخی تلویزیون است و حسین یاری و پرویز فلاحی‌پور تا چند سال و به‌واسطه همین اثر به انتخاب اول بسیاری از آثار تلویزیونی تبدیل شدند. نکته جالب و عجیب این که به تقاضای حسن بشکوفه تهیه کننده سریال، ریاست وقت سازمان دستور می‌دهد در میانه پخش این مجموعه آگهی بازرگانی پخش نشود و از این جهت این مجموعه یک استثناست. شب دهم اوج ارادت ایرانیان به امامی است که اگر ایام سوگواری‌اش با عیدشان همراه شود هم باز رخت سیاه بر تن این دیار باقی خواهد ماند.

شرافت و ترش و شیرین یک زندگی

نصرت خانم به سختی و با ترشی‌فروشی زندگی خود و بچه‌هایش را پس از مرگ همسرش اداره می‌کند و در این میان با مردی موجه روبه‌رو می‌شود و قصد ازدواج می‌کند و نقل مکان او و بچه‌هایش به یک خانه بزرگ باعث به وجود آمدن اتفاقاتی بامزه می‌شود. «ترش و شیرین» به کارگردانی رضا عطاران در نوروز 86 پخش و در زمان پخش بسیار با استقبال روبه‌‌رو شد. این سریال با آن که همان فضای کارهای طنز عطاران را دارد، اما به شکل مضمونی شاید محکم‌ترین سریالی است که او تا به حال برای تلویزیون کار کرده است.

مردی که چند هزار چهره دارد

مهران مدیری در سال‌های 87 ، 88 و 94 سه سریال نوروزی برای تلویزیون ساخته که هر سه به نوعی حاشیه‌های فراوانی در پی داشته است. «مرد هزار چهره»، «مرد دو هزار چهره» و «در حاشیه یک» که تمام مولفه‌های کارهای مدیری را در خود دارد، اما بی‌شک مرد هزار چهره و داستان مسعود شصت‌چی و اشتباهی بودن‌هایش در ذهن بسیاری از مخاطبان تلویزیون باقی مانده است. ویژگی مرد هزار چهره ورود شصت‌چی به مشاغل و جایگاه‌های اجتماعی مختلف است که با واکنش‌های فراوانی روبه‌رو شد، اما سری دوم «در حاشیه» هرگز به قدرت و قوت سری اول ساخته نشد.مدیری در تمام این سال‌ها و حتی با مجموعه نمایشی و گفت‌وگومحور دورهمی نشان داده شاگرد مکتب تلویزیون است و همواره ظرفیت‌های بسیار بالایی در حوزه کمدی تلویزیونی دارد.

نقی معمولی و خانواده‌اش

به اعتقاد بسیاری از مخاطبان و کارشناسان تلویزیون مجموعه «پایتخت» 1، 2 و 3 که از ابتدای سال‌های دهه 90 برای سه سال و در ایام عید پخش شد، از بهترین آثار نوروزی تاریخ تلویزیون هستند.این مجموعه که در سری چهار و پنج به سریال ماه رمضانی تبدیل شد، داستان زندگی خانواده‌ای صمیمی و شرافتمند در علی‌آباد مازندران است که در دنباله‌سازی هم جذابیت‌های بسیاری دارد و حالا جزو سرمایه‌های تلویزیون محسوب می‌شود.سرمایه‌ای که به زندگی خانواده‌ای معمولی و از طبقه متوسط رو به پایین در شهرستان می‌پردازد و از این جهت می‌تواند با مخاطبان تلویزیون در سراسر ایران ارتباط برقرار کند. مهم‌ترین دلیلی که می‌توان از پایتخت به عنوان سریال شاخص نوروزی یاد کرد کاراکترسازی فوق‌العاده و ویژه این مجموعه است که حالا مخاطب تلویزیون با تمامی ویژگی‌های فردی و کنش‌های آدم‌های داستان آشناست و به همین دلیل هر سال پیش از نوروز یا ماه مبارک رمضان، پایتخت یکی از گزینه‌هایی است که تلویزیون به آن فکر می‌کند.

سالی که نکوست از بهارش پیداست

نوروز و تعطیلات طولانی آن فرصت طلایی تلویزیون برای همراه کردن مخاطب با خود است و اولین گام در این همراهی سریال‌های نوروزی است. سریال‌هایی که گاه آن‌قدر ویژه می‌شود که در طول سال هم محلی برای بحث و نظر و حتی تکیه‌کلام در فرهنگ عامه است. تمام سریال‌هایی که در بالا گفته شد و بخصوص آثار دهه‌های 80 و 90 هنوز هم حتی در بازپخش طرفداران بسیاری دارد و مردم قهرمانانشان را به نام در یاد خود دارند. قهرمانانی مانند حیدر، یاور، نقی معمولی و هما که انگار از دورترین نقاط تاریخ تا امروز با ما هستند و خواهند بود.

علیرضا قاسم بریشی

ضمیمه قاب کوچک