سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در پیچ‌وخم تحریم بانکی و نوسانات ارزی

یکی از عواملی که موجب رشد اقتصادی در دو دهه اخیر در کشورهای در حال توسعه بخصوص در جنوب شرق آسیا شده، سرمایه‌گذاری خارجی است و کشورهایی که در جذب سرمایه‌های خارجی موفق عمل می‌کنند، در واقع پس‌اندازی فراتر از پس‌انداز داخلی پیدا می‌کنند.

تحقیقات مختلف نشان داده‌اند جریان سرمایه در کشورهای گوناگون بشدت تحت‌تاثیر شرایط اولیه و ساختار اقتصادی ـ اجتماعی و قانونی در کشور مقصد قرار می‌گیرد. به این دلیل بازارهای نوظهور در مناطق مختلف جهان، بنا به مقتضیات و شرایط اقتصادی خود از منابع مالی جهانی با نسبت‌های متفاوت بهره جسته‌اند.

در همین حال، جدیدترین برآوردهای کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) نشان می‌دهد جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران برای سومین سال متوالی کاهش یافته است.

گزارش این نهاد بین‌المللی گویای این است که علی‌رغم سیگنال‌ها و اشتیاق دولت یازدهم برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب شده توسط ایران در سال 2015 وارد سومین سال متوالی کاهشی خود شد و 6/2 درصد نسبت به سال پیش از آن کاهش یافت. ایران در سال 2014 با کاهش 98/30 درصدی و در سال 2013 با کاهش 35 درصدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی مواجه شده بود.

ایران در سال 2014 بالغ بر دو میلیارد و 105 میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده بود که این رقم در سال 2015 به دو میلیارد و 50 میلیون دلار کاهش یافته است. میزان سرمایه مستقیم خارجی جذب شده در سال 2013 نیز سه میلیارد و 50 میلیون دلار بوده است. این رقم در سال 2012 برابر با چهار میلیارد و 662 میلیون دلار برآورد شده است.

در میان 203 کشور مورد بررسی در این گزارش، ایران در رتبه 67 جهان از نظر میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2015 قرار گرفته است. بر این اساس میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در این سال کمتر از 66کشور بوده است.

این در حالی است که محمدرضا جهان بیگلری، اقتصاددان و عضو اتاق بازرگانی با بیان این که چندی پیش از جانب دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت آمار سرمایه‌گذاری خارجی مصوب کشور در یک سال گذشته اعلام شد، گفت: رقم مذکور حدود 11 میلیارد و 800 میلیون دلار بود، اما سرمایه جذب شده سال گذشته چقدر بوده است؟

براساس گزارش آنکتاد که اطلاعات آن از وزارت اقتصاد ایران اخذ شده بود، رقم جذب شده حدود دو میلیارد دلار بوده است که عدد نازلی به حساب می‌آید.

این اقتصاددان در توضیح سرمایه‌گذاری خارجی مصوب کشور گفت: زمانی که یک سرمایه‌گذار خارجی صرفا نامه درخواست سرمایه‌گذاری و تکمیل چند برگ فرم را توسط خودش یا نمایندگانش به انجام می‌رساند، بدون هیچ ‌گونه اعتبارسنجی توسط سازمان سرمایه‌گذاری در هیات‌های سرمایه‌گذاری که چند نماینده دستگاه‌های اجرایی در آن حضور دارند و نامه‌ای با امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی به عنوان مجوز اولیه صادر و به سرمایه‌گذاران تحویل می‌شود، به آن سرمایه‌گذاری مصوب می‌گویند. اگر طی شش ماه سرمایه به کشور وارد شود، عدد مذکور به عنوان سرمایه‌گذاری خارجی ثبت می‌شود و اگر نشد، پروسه مذکور تمدید یا باطل می‌شود.

نظر نمایندگان مجلس

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت معتقدند برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، دولت باید تسهیلات و تضامین لازم را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند.

حمید گرمابی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی: به دلیل مشکلاتی که در چند سال گذشته در زمینه تحریم‌ها وجود داشته، بین وزارت اقتصاد و سرمایه‌گذاران خارجی رایزنی‌هایی در حال انجام است و طرف خارجی شروطی غیرعادی گذاشته که ایران در برابر آن مقاومت کرده تا این شروط طبق استانداردهای روز دنیا باشد و بزودی این کار انجام شود. علاوه بر موانع خارجی، یک سری شرایط داخلی نیز باعث می‌شود به حدی از سرمایه‌گذاری مورد نظر دست پیدا نکنیم؛ در حالی که ما باید برای پذیرفتن سرمایه‌گذاری آمادگی داشته باشیم چراکه قطعا سرمایه‌گذاری خارجی بستر و شریک داخلی مناسب می‌خواهد.

احمد انارکی محمدی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی: با توجه به مسائل پیش از برجام که با مساله تحریم‌ها مواجه بودیم، متاسفانه حجم سرمایه‌گذاری خارجی کشور کاهش پیدا کرده و نتوانستیم جذب سرمایه‌گذاری لازم را داشته باشیم. پس از برجام اقدامات خوبی صورت گرفت؛ اما این اقدامات، به دلیل باقی ماندن تحریم‌های بانکی اقدامات شاخصی در مبادلات مالی و بانکی نبوده و هنوز نتوانسته‌ایم در این زمینه جایگاه خود را پیدا کنیم.

هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس: انتظار داشتیم مذاکرات برجام به گونه‌ای رقم بخورد که سوئیفت بانک‌ها آزاد و تبادلات مالی براحتی انجام شود به طوری که می‌توانستیم ال‌ سی باز کرده و گارانتی و ضمانت‌نامه‌های بانکی را صادر کرده و کشورهای دیگر نیز می‌توانستند از ال سی‌هایی که ما برای آنها باز می‌کنیم، برداشت کنند. متاسفانه از آنجا که موضوع تحریم‌های بانکی ایران هنوز حل و روشن نشده است، سرمایه‌گذاران خارجی نمی‌توانند در کشور ما سرمایه‌گذاری کنند.