زنـدگی به رنگ نـانو

ثبت بیش از 147 اختراع در سطح بین‌المللی، فعالیت 35 مرکز رشد فعال و 50 واحد فناوری نانو در این مراکز، از دستاوردهای دیگر کشور در زمینه فناوری نانو است. توسعه فناوری نانو در حوزه‌های ساختمان، نفت و پتروشیمی، نساجی، دارو، آب و فاضلاب، برق و نیروگاهی، کشاورزی و بسته‌بندی اولویت هشت‌گانه تعریف شده از سوی ستاد فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است که علاقه‌مندان می‌توانند در این زمینه فعال باشند. نهمین نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو، 14 تا 17 مهر در سالن خلیج فارس نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد که در آن، 86 شرکت ایرانی و پنج شرکت خارجی از دو کشور کره جنوبی و تایوان حضور داشتند.

در ادامه،‌ برخی محصولاتی را معرفی می‌کنیم که با تکیه بر فناوری نانو در این نمایشگاه معرفی شده بودند و رواج استفاده از آنها می‌تواند رنگ دیگری به زندگی ما ببخشد .

مشاهده ساختار آنتی ژن‌ها با Bio-AFM

میکروسکوپ نیروی اتمی AFM سرواژه (Atomic Force Microscopy) توانایی تصویربرداری با دقت نانومتری، تعیین خواص مواد در مقیاس نانو، نانولیتوگرافی و جابه جایی به منظور ایجاد تغییرات نانومتری در سطح نمونه به دو روش مکانیکی و شیمیایی دارد.

دکتر سیدعباس شاهمرادی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان آرا پژوهش، درباره میکروسکوپ Bio-AFM به جام‌جم می‌گوید: این دستگاه، امکان تصویربرداری از ساختار سلول باکتری، ویروس، دی‌ان‌ای، آنتی‌ژن، آنتی‌بادی و سایر موارد درابعاد نانومتری را در پژوهش‌های زیست‌فناوری و پزشکی فراهم می‌کند. وی درباره دستگاه نانو وکیوم (Nano Vac) به عنوان یکی دیگر از پنج دستگاه موجود درغرفه می‌گوید: این دستگاه توانایی تصویربرداری در خلأ را دارد. فیزیکدان‌ها با استفاده از این دستگاه می‌توانند رفتار ماده را در مواجهه با گازهای مختلف بررسی و نتایج تصویربرداری خود را در مانیتوری که به سیستم متصل است، مشاهده کنند. این دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف به دستگاه دیگری به نام Educational AFM اشاره می‌کند و می‌گوید: این دستگاه برای استفاده در مدارس ساخته شده تا دانش‌آموزان علاقه‌مند با فناوری نانو بیشتر آشنا شوند.

لباس‌های ضدروغن و ضدآب نانویی

اغلب مردم نسبت به استفاده از لباس‌هایی که با فناوری نانو تولید شده‌اند، حس خوبی دارند و امتیازهایی برای خرید آن قائل هستند. در این میان، یک شرکت دانش‌بنیان موفق به ساخت دستگاهی به نام سامانه پردازش پلاسمایی منسوجات و اشیا تحت خلأ با فرکانس رادیویی شده است که با کمک آن، امکان تبدیل لباس‌های آماده به یک محصول نانو وجود دارد.

علی امیری، مدیرعامل این شرکت با اشاره به رونمایی از این دستگاه جدید در شهریور 95 به جام‌جم می‌گوید: در روش سنتی تولید منسوجات نانویی، ابتدا پارچه را در محلول نانو و در دمای 170 تا 180 درجه قرار می‌دهند که این کار چهار عیب بزرگ دارد.

وی ادامه می‌دهد: کاهش طول عمر پارچه و امکان شست و شوی محصول به کمتر از 10 تا 15 بار، قرار گرفتن یک لایه ضخیم از مواد روی پارچه و ایجاد حساسیت در برخی افراد ازمعایب تولید منسوجات نانو به این روش است.

به گفته امیری، تولیدکنندگان منسوجات می‌توانند لباس‌های آماده همچون کت و شلوار یا هر لباس دیگر را داخل دستگاه قرار دهند و آن را به یک محصول نانویی ضدلک روغن و ضد آب، بدون معایب مذکور تبدیل کنند.

وی در پاسخ این پرسش که آیا ضد آب شدن لباس به معنای آن است که دیگر امکان شست‌و‌شوی آن نیست، می‌گوید: در صورتی که لباس خشک باشد و قطره آب یا روغن روی آن بچکد، مایع سر می‌خورد و در پارچه نفوذ نمی‌کند، اما اگر لباس داخل ماشین لباسشویی قرار گیرد، خیس و قابل شست‌و‌شو می‌شود.

به گفته مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان، از این دستگاه برای ضدلک کردن تابلو فرش‌های ابریشمی نیز استفاده می‌شود.

غبارروبی با کمک نانو

پاک کردن روزانه غبار وسایل، یکی از کارهای خسته‌کننده بویژه برای بانوان خانه‌دار است،‌ مخصوصا اگر در کلان شهرآلوده‌ای مثل تهران زندگی کنید، مدت زمان تمیز ماندن وسایل خانه یا محل کار حتی به یک ساعت نمی‌کشد. شرکت دانش‌بنیان نانو آیتک، موفق به تولید ماده‌ای با خاصیت ضدغباری شده که می‌تواند وسایل را به مدت یک تا سه هفته از نشستن گرد و غبار روی آنها در امان نگه دارد.

رضا نظریان، کارشناس این شرکت درباره نحوه استفاده از این ماده به جام‌جم می‌گوید: ماده نانو باید بعد از گردگیری غبار اسپری شود. سپس بار دیگر دستمال روی سطح کشیده شود تا ماده به صورت یکسان در سطح توزیع شود و لایه نازک برای ممانعت از نشستن ذرات غبار در سطح ایجاد شود.

ماده ضد‌حشرات مخصوص بدن انسان با ماندگاری 12 ساعت، سوسک‌کش بدون بو و حساسیت، کیسه‌ زباله نانویی با قابلیت نگهداری زباله به مدت یک هفته بدون آن که بو بگیرد و زیپ کیف‌های مخصوص نگهداری میوه و سبزیجات به مدت دو هفته، از دیگر محصولات تولیدی این شرکت دانش‌بنیان است.

تبدیل نور سفید به طول موج‌های رنگی

دستگاه تک‌فام ساز نوری یا همان مونوکوروماتور، دستگاهی است که برای فیلتر کردن نور تابشی و تولید یک طول موج خاص به کار می‌رود.

دکتر مریم زارع، مدیر تحقیقات شرکت دانش‌بنیان پویش تدبیر کرانه درباره این دستگاه که برای اولین در نمایشگاه امسال رونمایی شده بود، به جام‌جم می‌گوید: اگر شما متناسب با هدف به نور تک‌رنگ آبی احتیاج داشته باشید اما منبع نور شما سفید رنگ باشد، می‌توانید با قراردادن مونوکوروماتور جلوی منبع از خروجی آن، نورآبی یا هر رنگ دیگری تحویل بگیرید.

وی درباره بازه طول موج این دستگاه می‌گوید: این دستگاه بازه طول موج 190 تا 850 نانومتر را پوشش می‌دهد، یعنی محدوده طول موج فرابنفش، مرئی و قسمت کمی از مادون قرمز نزدیک را پوشش می‌دهد. این دستگاه در آزمایشگاه‌های فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و بخش‌هایی که با ساخت سلول و باتری خورشیدی سروکار دارند، قابل استفاده است.

آسیابی از جنس نانو

آسیاب گلوله‌ای سیاره‌ای، دستگاهی است که در آن محفظه‌های آسیاب، مانند سیاره‌های منظومه شمسی دارای دو حرکت وضعی (به دور خود) و حرکت انتقالی (به دور مرکز) هستند. این نوع حرکت باعث می‌شود، گلوله‌های آسیاب‌کننده به دیواره‌ها نچسبند و پیوسته در جهت قطر دایره محفظه پرتاب شوند.

شروین شایگان، مدیر کنترل کیفیت امین آسیا فناورپارس به جام‌جم می‌گوید: این دستگاه، قابلیت آسیاب کردن تحت خلاء، گاز، محافظ آرگون یا گازهای دیگر را دارد. سرعت و زمان چرخش دستگاه متناسب با نوع مواد و اندازه دانه مورد نیاز قابل تنظیم است. علاوه بر این محفظه آسیاب نیز متناسب با جنس پودر از مواد مختلف همچون فولاد زنگ نزن، فولاد سخت کاری شده، عقیقی، کاربید تنگستن، زیرکونیا، آلومینا و تفلون ساخته می‌شود.

پودر کردن ذرات در حد میکرون و نانومتر، آلیاژسازی مکانیکی ذرات مختلف، انجام واکنش شیمیایی در حین آسیاب کردن تحت گاز محافظ (قابل استفاده برای مواد معدنی و شیمیایی، شیشه، سرامیک و فلز) از جمله کارکردهای تعریف شده برای این دستگاه است.

نانو پودرهای کشنده

در حالی که مسئولان شهرداری معتقدند، 5/1 میلیون موش در تهران زندگی می‌کند، یکی از اعضای شورای شهر تهران تعداد آنها را تا 50 میلیون نیز عنوان کرده است. در هر صورت، وجود حتی یک موش در محیط زندگی ما نیز می‌تواند برای سلامت انسان خطرناک باشد، زیرا طبق پیش‌بینی‌ها موش‌ها از عوامل افزایش آمار مرگ و میر انسان‌ها در صورت وقوع زلزله در تهران خواهند بود. البته باید خاطرنشان کرد، حضور موش‌های قهوه‌ای تنها به تهران و ایران محدود نیست و مشکلی جهانی است؛ به گونه‌ای که دیترویت در ایالت میشیگان آمریکا، دهمین شهر پرموش دنیاست و شهرداری این شهر در ازای تحویل جسد هر موش، پنج دلار جایزه می‌دهد. شرکت دانش‌بنیان رایان زرین‌ سینا، پودری از جنس نانو تولید کرده که موش‌ها بعد از لذت بردن از خوردن آن، دچار انسداد روده و سکته می‌شوند.

عبدالله شاه‌علی، مدیربازرگانی این شرکت درباره نانوپودر غیرسمی کشنده موش به جام‌جم می‌گوید: هربسته 100 گرمی این پودر که دارای بوی پنیر است و به طعم ذرت، گردو و بادام آغشته است، می‌تواند باعث مرگ 8 تا 9 موش شود. این محصول برای اولین بار است که در دنیا تولید می‌شود و نمونه مشابه خارجی ندارد.

وی ادامه می‌دهد: نانوپودر غیرسمی کشنده موش با قیمت کیلویی 50 هزار تومان به فروش می‌رسد. نکته جالب توجه درباره این محصول این است که تنها باعث مرگ موش می‌شود و برای انسان و سایر موجودات همچون سوسک و گربه ضرری ندارد. افرادی که در منازل خود با موش مواجه هستند، این پودر را باید در ظرف یکبار مصرف بریزند و در مسیر تردد حیوان قرار دهند. این کار را باید تا زمانی که پودر دست نخورده باقی بماند، ادامه بدهند و مطمئن شوند موش‌ها تلف شده‌اند و دیگری موشی در کار نیست.

پیشگیری از انفجار معادن با کمک آنالیزور

بدون بو و رنگ بودن گاز باعث شده تا هر سال، افراد زیادی جان خود را در اثر استنشاق یا انفجار از دست بدهند. شرکت دانش‌بنیان نونا شات با هدف کاهش انفجارهای ناشی از گاز مخصوصا در معادن، اقدام به ساخت و رونمایی از دو دستگاه آنالایزر گاز موجود در محیط کرده است.

جواد محمدیان، مدیر واحد تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان درباره این دستگاه‌ها به جام‌جم می‌گوید: این دستگاه‌ها امکان آنالیز تحلیل اندازه حداقل سه گاز به صورت همزمان درمحیط را دارد. وی همان موقع دستگاه را به دست می‌گیرد و میزان گاز متان و اکسیژن موجود در سالن نمایشگاه را نشان می‌دهد و می‌گوید: اکنون 74 پی‌پی‌‍‌ام منواکسیدکربن (Co) و 82 پی‌پی‌‍‌ام گاز متان در محیط وجود دارد. این دستگاه هر 90 ثانیه میزان گاز موجود در فضا را نشان می‌دهد که البته این زمان، متناسب با زمانی که کارفرما تعریف می‌کند، قابل تغییر است. در صورتی که میزان گاز به بیش از سطح استاندارد تعریف شده برسد، زنگ هشدار به صدا در می‌آید.

محمدیان درباره امکان استفاده خانگی از این سیستم می‌گوید: استفاده از این سیستم در منازل با توجه به قیمت 5/5 میلیون تومانی آن مقرون به صرفه نیست. برای سنجش میزان گاز موجود در خانه‌ از دیتکتورها استفاده می‌شود.کاربرد این دستگاه بیشتر برای معادن است که می‌تواند با هشدار بموقع، مانع از انفجار معدن شود.

محمدیان تأکید می‌کند: این سیستم‌ها را می‌توان به صورت کاملا ایستگاهی پیاده کرد؛ یعنی می‌توان آنالیزورهای متعدد را در قسمت‌های مختلف معدن قرار داد تا با انتقال اطلاعات به اپراتور، دیگر نیازی نباشد که فرد برای بررسی میزان گاز وارد معدن شود.

سهیلا فلاحی

دانش