تلاش مصر برای خروج از وامداری سعودی‌ها

سعودی‌ها می‌دانند که توقعات اقتصادی مصر بالاتر از توان و تصور آنان است. بنابراین نمی‌خواهند این اجازه را بدهند که مصر بخواهد روی کالاهای سیاسی خود قیمت بگذارد و سعودی هم مجبور باشد همه بار سنگین کمک به اقتصاد مصر را بردارد. از سوی دیگر، مصر توقع دارد وقتی می‌گوید امنیت خلیج‌فارس، امنیت مصر است؛ عربستان هرچه مصر می‌خواهد؛ گشاده‌دستانه در اختیارش بگذارد.

برخی دیگر این تحرکات را ناشی از حس برتری‌طلبی مصری‌ها می‌دانند که نمی‌خواهند تابعی از عربستان معرفی شوند. یعنی مصر که خود را در سطح رهبری اعراب تصور می‌کند؛ بویژه در موضوعات عربی نمی‌خواهد مجری نقشه‌های عربستان معرفی شود. بنابراین گاهی از خطوط سیاست‌های ترسیم‌شده توسط عربستان خارج می‌شود تا این موضوع را به جهان و بخصوص رقبای عرب خود در منطقه ثابت کند که مصر نیز برای خود سیاستی مستقل و حرفی برای گفتن دارد.

در کنار این دو تحلیل اصلی و بخصوص تلاش مصر برای ایفای نقشی در منطقه موضوعاتی مثل اختلافات ریشه‌ای مصر و عربستان در موضوعات سوریه و یمن، فشار افکار عمومی و نخبگان مصر که مخالف عربستان هستند؛ بازی مصر بین آمریکا و روسیه و نیز توجه به ایران به عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای را که با سیاست‌های عربستان و آمریکا تقابل دارد باید در نظر گرفت.

اما از سوی دیگر، این موضوع را نباید از نظر دور داشت که مصر نیز از نظر اقتصادی آنقدر ضعیف است که به‌رغم خواست رهبران فعلی آن، فاقد قدرت لازم برای بازیگری در منطقه است. حکومت مصر می‌خواهد ثابت کند که مصر قابل خریدن نیست؛ اما ضمنا می‌خواهد ثابت کند که این مثل صحیح است: همه قابل خریدن هستند؛ اما قیمت‌ها متفاوت است. این کار به مصر قدرت بازیگری می‌دهد؛ گرچه این نوع بازیگری، نازل‌ترین سطح آن است.

دقیقا این موضوع در رای مثبت مصر به دو طرح روسیه و فرانسه در شورای امنیت نمود داشته است. ژنرال سیسی در اظهاراتی که دیروز (جمعه) داشت، رای مثبت همزمان مصر به این دو طرح را نشان استقلال مصر دانست و از آن دفاع کرد؛ زیرا به گفته وی هر دو طرح، برای پایان دادن به درگیری‌های سوریه بوده است. همگان می‌دانند دو طرح روسیه و فرانسه برای پایان دادن به درگیری‌های سوریه، تفاوتی بسیار با هم دارد.

سعودی‌ها ثابت کرده‌اند که سیاست جنون‌آمیزی را در منطقه دنبال می‌کنند. این سیاست در برابر کشوری مثل مصر که 7000 سال تاریخ دارد و سرد و گرم روزگار را چشیده است؛ موفق نخواهد بود. سیاست جنون‌آمیز به معنای آن‌که به چیزی جز پیروزی بر رقیب فکر نمی‌کنند. این کار برای کشوری که ایدئولوژیک نیست؛ به معنای خودکشی است. در معنای دیگر نمی‌شود برای دنیا و سلطه بر دیگران جنگید و احتمال شکست نداد. فقط جهاد برای خداست که انسان می‌تواند به پیروزی در این دنیا فکر کند که در نهایت به تعبیر قرآن به یکی از دو نیکویی (احدی الحسنیین) خواهد رسید.

اما سعودی‌ها نیز استاد به هم زدن معامله هستند. ممکن است به اندک مویزی گرمی‌شان کند. این به علت ساختار تصمیم‌گیری در عربستان است. عصبانیت و کینه‌توزی از اصول سیاست خارجی آنهاست. آنها ثابت کرده‌اند که نمی‌توانند منافع خود را تشخیص دهند و شاید در همین تحولات، دست رد قطعی به سینه مصر بزنند و به نظر من مصر وقتی آباد و آزاد خواهد شد که آمریکا و عربستان دست رد بر سینه‌اش زده و امیدش را قطع کرده باشند.

مجتبی امانی

رئیس سابق دفتر حافظ منافع ایران در قاهره