کشورهای خاورمیانه به دنبال صنعت پالایش

ایران، عراق، عربستان، کویت و امارات عربی متحده که حدود 24 میلیون بشکه از تولید نزدیک روزانه 30 میلیون بشکه‌ای اوپک متعلق به آنهاست در تلاش هستند افزون بر افزایش توان تولید نفت خام خود با ساخت پالایشگاه‌های جدید و روزآمد کردن پالایشگاه‌های قدیمی، وضع پالایشی خود را به طور قابل توجهی تقویت کنند. افزایش تقاضای جهانی برای فرآورده‌های نفتی از رقم کنونی روزانه 92 میلیون و 800 هزار بشکه به روزانه 97 میلیون و 400 هزار بشکه در سال 2020 نیز یکی دیگر از عوامل مهم ترغیب‌کننده آنها به گسترش توان پالایشگاهی به شمار می‌آید. این کشورها در نظر دارند ظرفیت پالایشی خود را با سه هدف مشخص توسعه دهند:

الف ـ تولید فرآورده‌های موردنیاز داخل،

ب ـ تولید فرآورده به منظور صادرات،

ج ـ توسعه صنایع پتروشیمی.

بی‌گمان اثرگذارترین عامل در تعیین قیمت‌ها، وضع موازنه عرضه و تقاضاست. گزارش‌ها نشان می‌دهد پروژه‌های تازه احداث پالایشگاه‌های نفت به طور عمده در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس متمرکز هستند و افزایش ظرفیت‌های پالایشی، به طور مؤثری موازنه صادرات و واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی را تغییر خواهند داد. لازم به یادآوری است مطابق جداول زمان‌بندی طرح‌ها، این کشورها می‌خواهند تا حدود سال 2020 میلادی برنامه‌های افزایش ظرفیت پالایشی خود را کامل کنند. هرچند تأخیر در راه‌اندازی این پروژه‌ها به دلیل افت شدید قیمت نفت خام، کسری بودجه و مسائل امنیتی (نظیر کشور عراق) بسیار محتمل است. با این حال با فرض راه‌اندازی بموقع طرح‌های پالایشی، اهم برنامه‌های این کشورها در داخل خاک خود برای دسترسی به این مهم به قرار ذیل است:

عربستان: این کشور دارای 9 پالایشگاه در داخل کشور با مجموع ظرفیت پالایشی روزانه دو میلیون و 900 هزار بشکه است. شرکت آرامکو می‌خواهد با ساخت دو پالایشگاه جدید ظرفیت پالایش خود را 800 هزار بشکه در روز افزایش دهد و به سه میلیون و 700 هزار بشکه در روز برساند.

کویت: این کشور هم‌اکنون سه پالایشگاه به نام‌های مینا شعیبه، مینا عبدالله و مینا الاحمدی با مجموع ظرفیت پالایشی 936 هزار بشکه در روز است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده ظرفیت پالایشی کویت در سال 2020 در داخل کشور به حدود یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز خواهد رسید. برای تحقق این هدف، این کشور در حال انجام طرحی به نام (Clean Fuels Project) CFP است.

امارات عربی متحده: این کشور هم‌اکنون پنج پالایشگاه در داخل با مجموع ظرفیت روزانه 770 هزار بشکه دارد. امارات در حال ساخت پالایشگاه تازه‌ای در فجیره به ظرفیت 200 هزار بشکه در روز است و قرار است در پایان سال 2016 تولید را آغاز کند؛ همچنین امارات و عمان به دنبال ساخت یک پالایشگاه مشترک به ظرفیت 200 هزار بشکه در روز در دبی هستند که قرار است در سال 2017 راه‌اندازی شود.

قطر: این کشور دارای دو پالایشگاه به ظرفیت پالایشی حدود 339 هزار بشکه در روز است. قطر در نظر دارد تا سال 2016 ظرفیت پالایشگاه رأس لفان خود را دو برابر کند به طوری که حدود 146 هزار بشکه به ظرفیت این پالایشگاه افزوده می‌شود.

بحرین: این کشور دارای یک پالایشگاه به نام سیتره به ظرفیت پالایشی 267 هزار بشکه در روز است. بحرین در نظر دارد تا سال 2017 ظرفیت پالایش خود را به 360 هزار بشکه در روز برساند. آمارهای یادشده دلالت بر این دارد که تا سال 2020 ظرفیت پالایش در منطقه خلیج فارس از حدود رقم کنونی روزانه هشت میلیون و 200 هزار بشکه به حدود 11 میلیون و 500 هزار بشکه در روز می‌رسد، در حالی که مصرف فرآورده‌های نفتی از حدود هفت میلیون و 500 هزار بشکه در روز کنونی به حدود هشت میلیون و 200 هزار بشکه افزایش می‌یابد. لازم به یادآوری است نخستین فاز افزایش ظرفیت تولید منطقه خلیج فارس تا سال 2018 با راه‌اندازی پالایشگاه‌های ستاره خلیج فارس ایران به ظرفیت روزانه 360 هزار بشکه و پالایشگاه رأس لفان قطر به ظرفیت روزانه 146 هزار بشکه تولید را آغاز می‌کند. به هر روی آمارها نشان می‌دهند خاورمیانه پالایشی در حال شکل‌گیری است. کشورهای این منطقه بویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس اکنون افزون بر رقابت بر سر توان تولید نفت خام، در عرصه افزایش ظرفیت پالایشی نیز وارد مسابقه با یکدیگر شدند و در تلاش هستند ضمن حفظ قدرت نفتی خود، جای پای خود را در بازار فرآورده‌های نفتی نیز محکم کنند.

ایمان نیکزاد

جام‌جم