صادرات غیرنفتی در شیب کاهش

بهمن 1392 بود که مقام معظم رهبری با ابلاغ سیاست‌های اقتصادی مقاومتی برای آینده اقتصاد کشورمان، هدفگذاری فرمودند و مسیرهای رشد و توسعه اقتصاد ایران را مشخص کردند.

یکی از این راهکارها حمایت همه‌جانبه و هدفمند صادرات کالاهای غیرنفتی و خدمات با درنظر گرفتن میزان ارزش افزوده آنها برای رونق اقتصاد و اشتغالزایی در اقتصاد ایران بود؛ راهکاری که بی‌تردید در صورت اجرای دقیق آن بسیاری از مشکلات اشتغال و مهم‌تر از آن رکود اقتصادی برطرف می‌شود، اما امروز نه‌تنها صادرات کالاهای غیرنفتی کشورمان رشد نداشته بلکه نسبت به گذشته کاهشی قابل ملاحظه نیز به خود دیده است.

براساس گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران در سه‌ ماهه ابتدای سال جاری، صادرات غیرنفتی نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.

خریداران کالاهای ایران بی‌پول شده‌اند

ولی‌الله افخمی‌راد، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، با تائید کاهش صادرات غیرنفتی ایران طی چند ماه گذشته به خبرنگار جام‌جم گفت: اگر بخواهیم درباره دلایل کاهش صادرات غیرنفتی کشورمان اظهار نظر کنیم، باید ابتدا به بازارهای صادراتی ایران خوب دقت داشته باشیم، چون این بازارها دستخوش تغییراتی شده‌اند که مستقیماً روی میزان صادرات کالاهای ایران به این مناطق تاثیرگذاشته است.

افخمی‌راد افزود: کاهش صادرات غیرنفتی ایران به سه دلیل عمده اکنون اتفاق افتاده که اولین مشکل درباره نرخ ارز داخل بازار کشورمان است. به صورتی که قیمت ارز حاصل از صادرات برای تولیدکنندگان ایران صرفه اقتصادی ندارد. چون هزینه‌های تولید مثل دستمزد، مواد اولیه و برخی دیگر از موارد تاثیرگذار در قیمت تمام شده کالاها، برای تولیدکنندگان ایران همواره درحال افزایش است، اما قیمت ارز حداقل طی یک‌سال گذشته در یک محدوده مشخصی ثابت مانده است، به همین دلیل اکنون ارز حاصل از صادرات برای صادرکنندگان ایرانی صرفه نداشته و آنها زیاد به دنبال صادرات نیستند.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به دومین علت کاهش صادرات غیرنفتی تصریح کرد: دومین نکته‌ای که باید درباره کاهش صادرات غیر نفتی کشورمان توجه داشته باشیم، مربوط به کاهش قیمت جهانی نفت است. به صورتی که این عامل درآمد بسیاری از کشورها را -که اغلب‌آنها خریداران سنتی کالاهای ایرانی نیز هستند -کاهش داده است. پس وقتی این کشورها درآمد کمتری دارند، طبیعی است که خرید کمتری هم از دیگر کشورها از جمله ایران داشته باشند.

به اعتقاد این مقام مسئول، سومین عامل تاثیرگذار در این زمینه درگیری‌های منطقه‌ای است، چون بسیاری از بازارهای هدف کالاهای ایران در منطقه خاورمیانه بوده و اکنون درگیری‌ها و نا امنی‌های موجود باعث شده نه‌تنها دولت‌ها اولویت‌های دیگری داشته باشند بلکه بخش خصوصی مرتبط با یکدیگر در میان کشورهای تولید کننده و خریدار محصولات نیز کم‌کارتر می‌شوند.

افخمی‌راد با اشاره به برطرف شدن تحریم‌های بانکی گفت: گرچه کاهش صادرات غیر نفتی حداقل از نیمه دوم سال گذشته تا امروز باعث نگرانی شده است، اما بی‌تردید با به نتیجه رسیدن مذاکرات درباره برطرف شدن موانع انتقال ارز و پول میان بانک‌ها، کم‌کم شاهد تغییر در این زمینه خواهیم بود.

استراتژی مشخصی نداریم

از سوی دیگر مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران با اشاره به کاهش نزدیک به 17 درصدی صادرات غیرنفتی ایران طی سال 1394 به خبرنگار ما گفت: این اتفاق برای اقتصاد کشورمان نگران کننده است و باید بسرعت در این زمینه چاره اندیشی کنیم، چون در صورت ادامه این روند، به‌رغم افق‌های تازه فعلی، مشکلات عمده‌ای در زمینه تولید و اشتغالزایی خواهیم داشت.

دانشمند افزود: اگر نگاهی دقیق به آمارهای صادراتی و البته کشورهای هدف کالاهای ایرانی داشته باشیم، حتی در برخی از بازارهای سنتی کالاهای تولید شده ایران، سهم بازارمان کاهش یافته و دور از ذهن نیست اگر بگوییم این اتفاق به دلیل نبود سیاست و البته هدفگذاری دقیق مسئولان اتفاق افتاده است. به عنوان مثال، گرچه بازار عراق به دلیل نا امنی‌های اخیر تحت تأثیر قرار گرفته، اما در همین بازار هم سهم بازار کالاهای ایرانی نسبت به دیگر محصولات کشور ترکیه یا چین کاهش یافته است.

وی تصریح کرد: سیاست‌های نامناسب صادراتی و همچنین هدفگذاری نامشخص، حتی بازارهایی چون آفریقا و افغانستان را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و بخش قابل توجهی از سهم بازار تولیدات ایران را به دیگر کشورها هدیه داده است.

به سمت کالاهای دانش‌بنیان برویم

مجیدرضا حریری، نایب‌رئیس اتاق مشترک ایران و چین، با انتقاد از ترکیب صادرات غیرنفتی ایران به جام‌جم گفت: باید نسبت به اقلام صادراتی کشورمان تجدید نظر کنیم و با برنامه‌ریزی به دنبال تولید محصولاتی باشیم که مبتنی بر فناوری روز دنیاست به عنوان مثال، امروز می‌بینیم بخش قابل توجهی از محصولات صادراتی ما را کالاهایی مانند آبگرمکن یا کولر آبی تشکیل داده است که این اقلام خریدارانی جز عراق و افغانستان ندارد و نمی‌توانیم برای آینده ‌آنها برنامه‌ریزی کنیم.

به اعتقاد این فعال صنفی، بهترین راهکار برای افزایش صادرات غیرنفتی این است که ابتدا دولت موانع تولید را کاهش دهد و پس از آن در یک بازار رقابتی کاملا سالم با حضور محصولات با کیفیت خارجی، اجازه ارتقای کیفیت تولید محصولات ایران را بدهد و پس از آن موانع صادراتی نیز برداشته شود تا تولیدهای با کیفیت ایرانی در بازارهای بین‌المللی خودنمایی کند.

عماد عزتی - اقتصاد