نقد نظام بانکی به روایت بانکی‌ها

مخالفت‌های نظام بانکی با طرح مجلس، این ابهام را ایجاد کرد که آیا از نگاه مسئولان بانکی، نظام بانکداری فعلی کشور ایرادی ندارد؟ آیا طرح مجلس هیچ نکته مثبتی نداشت که با چکش‌کاری در زمان تصویب، بتوان با اجرای آن بخشی از ایرادات فعلی شبکه بانکی را در جهت کمک به مردم و تولیدکنندگان رفع کرد؟

هرچند طرح مجلس با تشکیل نشدن جلسات کمیسیون اقتصادی به‌دلیل به حدنصاب نرسیدن تعداد اعضا، نیمه‌کاره ماند و بررسی آن در مجلس نهم بایگانی شد، اما هنوز این سوال مطرح است که اگر در مجلس دهم این طرح مجدد مورد بررسی قرار گیرد یا طرح دیگری برای اصلاح نظام بانکی مطرح شود، باز هم باید شاهد تلاش مدیران بانک‌ها برای تصویب نشدن آن باشیم؟

دفاع مدیران بانکی از وضع موجود در حالی است که اصلاح نظام بانکی، خواسته عام و خاص در کشورمان است و ایفای نقش مثبت بانک‌ها و تطبیق آنها با مواد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، یکی از فرامین موکد رهبر معظم انقلاب در جهت اجرای اقتصاد مقاومتی در دو سه سال اخیر بوده است.

یکی از توصیه‌ها‌ی مهم رهبر معظم انقلاب در زمینه‌ اقتصاد مقاومتی، عمل کردن بانک‌ها به وظایفشان است. ایشان در این زمینه فرموده‌اند: «بانک‌ها باید نقش ایفا کنند، باید خودشان را تطبیق بدهند با مواد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و برنامه‌ریزی‌های دولت در این زمینه و می‌توانند نقش ایفا کنند، نقش مثبت؛ البته نقش منفی هم می‌توانند.»

به همین منظور با چند نفر از مسئولان فعلی و سابق نظام بانکی گفت‌و‌گو کرده‌ایم و از آنها پرسیده‌ایم از نگاه مدیران بانکی، نظام بانکی چه ایرادی دارد و برای رفع این ایرادات که صدای اعتراض مردم را سال‌هاست بلند کرده، چه پیشنهادی دارند؟

قانونی که 33 سال خاک ‌خورده

دکتر عبدالحمید انصاری که چند سالی مدیرعامل بزرگ‌ترین بانک کشورمان (بانک ملی) بود درباره ایرادات نظام بانکی به جام‌جم گفت: پیش از انقلاب در سال 51 نظام بانکی کشور تغییراتی را در خود مشاهده کرد و پس از انقلاب هم در سال 62 قانون بانکداری بدون ربا به تصویب رسید و از سال 63 نیز لازم‌الاجرا شد. این قانون با استناد به اصل 85 قانون اساسی کشور به کمیسیون اقتصادی مجلس سپرده شد تا این کمیسیون تخصصی روی اجرای آن نظارت داشته باشد. در آن زمان قرار بر این شد قانون بانکداری بدون ربا به طور آزمایشی اجرا شود و در مدت پنج سال ایرادات آن رفع شود، اما بعد از 33 سال هنوز این قانون اجرا نشده است.

وی افزود: حتی قانون بانکداری اسلامی نیز که از ده سال قبل قرار بود اجرا شود به فراموشی سپرده شد.

سودها، پاشنه آشیل نظام بانکی

دکتر سیدعباس موسویان که سال‌هاست عضو شورای فقهی بانک مرکزی است، در گفت‌وگو با جام‌جم درباره مهم‌ترین اشکالات نظام بانکی اظهار کرد: موضوعی که اکنون کشور را با مشکل فراوان روبه رو کرده، نرخ سود بانکی است و همین یک مورد باعث شده تا اقتصاد به رکودی عمیق فرو برود.

وی افزود: زمانی که تورم 10 درصد است، اما بانک‌ها سود 18 درصد رسمی و 22 درصد غیررسمی می پردازند، چطور می‌توان توقع تولید و رشد داشت؟

موسویان ادامه داد: براساس اصول اقتصاد مقاومتی، نظام بانکی باید در اختیار تولید باشد، اما تسهیلاتی که به تولیدکننده داده می شود بیش از 25 درصد است. در حالی‌ که بر اساس اصول اقتصادی حداکثر باید 5 درصد بالاتر از نرخ تورم تسهیلات در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد و اکنون نرخ تورم بنا بر اعلام مرکز آمار حدود 10 درصد است. به بیان بهتر نرخ سود بانکی یکی از عوامل بیکاری و معضلات اقتصادی کشور به‌شمار می آید که باید هر چه سریع‌تر رفع شود.

بانک‌ها جلوی چشم بانک مرکزی تخلف می‌کنند

وی گفت: نرخ سود سپرده نیز باید 3 درصد بالاتر از نرخ تورم باشد، اما در ایران 8 درصد است. اکنون بانک ها مقابل چشم بانک مرکزی تخلف می‌کنند و هیچ نظارتی روی عملکرد آنها نیست. به‌عنوان مثال در بانک‌ها صندوق‌هایی با نام سرمایه‌گذاری در نظر گرفته‌اند و سود‌های خارج از تعرفه می‌پردازند و این به معنای زیر پا گذاشتن مصوبات شورای بانک های دولتی و قانون نظام بانکی است.

موسویان با اشاره به طرح اصلاح نظام بانکداری که از سوی مجلس تهیه شده بود، اما به مرحله اجرا نرسید گفت: مجلس دهم باید طرح اصلاح نظام بانکداری را در دستور کار قرار دهد و آن را اجرایی کند تا دیگر شاهد این‌گونه مشکلات نباشیم.

مشکل قوانین در هم تنیده است

از سوی دیگر، دکتر حمید تهرانفر که تا اردیبهشت سال‌جاری معاون نظارتی بانک مرکزی بود، توپ مشکلات نظام بانکی را به میدان مجلس انداخت و به جام‌جم گفت: یکی از مشکلاتی که برای نظام بانکی به‌وجود آمده، قوانین در هم تنیده و زیاد علیه بانک‌هاست و پشت سر هم این قوانین به تصویب می‌رسد و بانک مرکزی و دولت را مجبور به اجرای آن می کنند.

وی افزود: سلامت بانک ابتدا برای خود بانک اهمیت دارد به این دلیل که یک بنگاه اقتصادی است و باید بتواند روی پای خود بایستد.

تهرانفر ادامه داد: بدترین حالت نظام بانکی اکنون است که هر روز قانون جدید برای اجرا به تصویب می‌رسد و طوری وانمود می‌شود که بانک‌ها اگر زمین بخورند همه چیز خوب خواهد شد در حالی که این‌طور نیست.

محمدحسین علی‌اکبری - اقتصاد