متخصصان قلابی؛ تخلفی آشکار در نظام سلامت

این روزها کم نیستند افرادی که بدون داشتن تخصص لازم، در کار طبابت دست برده اند و تلاش می‌کنند از این بازار پرسود، به منفعتی برسند. حضور انواع و اقسام طب‌های جایگزین و مکمل که تاثیر علمی خیلی از آنها اثبات نشده، شاهدی بر این مدعاست که بازار پرسود حوزه پزشکی، خیلی‌ها را وسوسه کرده تا از این بازار گل‌آلود، ماهی خودشان را بگیرند.

جدای از این طب‌های رنگارنگ که هر روز پرده جدیدی از آنها در جامعه اکران می‌شود، در حوزه تشخیص بیماری نیز این نابسامانی‌ها و پا در کفش کردن‌ها موج می‌زند. تازه‌ترین اتفاق در این حوزه را باید به فعالیت کارشناسان و متخصصان رادیولوژی نسبت داد.

عقل سلیم حکم می‌کند در این حوزه هم فقط اهل فن حضور داشته باشند و هر فرد غیرمتخصصی نتواند به حیطه تخصصی عکسبرداری پزشکی ورود پیدا کند، ولی اوضاع و احوال فعلی در این رشته تخصصی، با این اصول علمی چندان سازگار نیست و بسیاری از افراد غیرمتخصص به خود اجازه داده اند که به کار تشخیص پزشکی وارد شوند. این تداخل کاری به طور مستقیم به ضرر بیماران تمام و باعث می‌شود سلامت مردم به دست کسانی بیفتد که با الفبای نظام سلامت، بیگانه هستند.

پای پرتو پزشکی در کفش رادیولوژی

اگر پای حرف متخصصان و کارشناسان رادیولوژی بنشینید، آنها هم از این تداخل کاری نگران هستند و حتی رویه موجود را یک اتفاق خطرناک می‌دانند. پیمان شادیان، رئیس انجمن علوم پرتونگاری تهران در گفت‌وگو با جام‌جم، ورود افراد غیرمرتبط به رشته رادیولوژی را رویه‌ای غیرعلمی می‌داند که به بهداشت و درمان کشور لطمه می‌زند: زمان جنگ هشت ساله با کمبود نیروی رادیولوژیست روبه‌رو بودیم و به همین دلیل به برخی افراد مثل کارشناسان بهداشت، مجوز رادیولوژی داده شد، اما حالا که دیگر آن شرایط اضطراری دوره جنگ وجود ندارد و آن نیروهای قدیمی هم بازنشسته شده‌اند، هیچ توجیهی برای ورود افراد غیرمرتبط به رشته رادیولوژی وجود ندارد.

رشته رادیولوژی، یک رشته تشخیصی به حساب می‌آید که با عکسبرداری از اجزای مختلف بدن، فرآیند درمان را برای درمانگر تسهیل می‌کند. متخصصان این رشته، پزشکان عمومی هستند که در رشته تخصصی رادیولوژی قبول شده‌اند، اما کارشناسان رادیولوژی افرادی هستند که سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و پزشکی هسته‌ای انجام می‌دهند و تحت نظر متخصص رادیولوژی، کار عملی انجام می‌دهند یعنی فرآیند عملی رادیولوژی را کارشناسان این رشته و نظارت و تحلیل نتایج را متخصص این رشته بر عهده دارد.

شادیان یادآوری می‌کند که‌ نباید غیر از این دو گروه فرد دیگری وارد کار رادیولوژی شود، اما هم اکنون فارغ‌التحصیلان رشته پرتو پزشکی نیز به کار رادیولوژی روی آورده اند که این کارشان کاملا تخلف است: کارشناسان پرتوپزشکی، از منظر فنی و مهندسی به مساله تصویربرداری پزشکی نگاه می‌کنند و اطلاعاتشان نسبت به بالین بیمار بسیار ضعیف است، اما در مراکز پزشکی هسته‌ای، مشغول به کار هستند.

وظیفه اصلی کارشناسان پرتوپزشکی، فعالیت تحقیقاتی در بیمارستان هاست و آنها بیشتر با فیزیک دستگاه‌های پرتوپزشکی آشنا می‌شوند، ولی به دلیل آشفته بازار فعلی رادیولوژی، آنها در کار بالینی هم دخالت می‌کنند و به عکسبرداری پزشکی روی آورده‌اند. حتی به قول شادیان، این فارغ‌التحصیلان به طور کلی فقط چهار واحد مرتبط با پزشکی در دانشگاه‌ها می‌خوانند، اما به آنها اجازه داده شده،‌ تصویربرداری پزشکی از بالین بیمار انجام دهند.

قلب را با مثانه اشتباه گرفتند

تصویربرداری پزشکی در عصر حاضر، با تصویربرداری که 30 سال قبل انجام می‌شد، فرق دارد. در گذشته، همین که اپراتور با طرز کار دستگاه آشنا بود، به عنوان فردی حاذق اجازه داشت کار حساس تصویربرداری را انجام دهد، اما به گفته رئیس انجمن علوم پرتونگاری تهران، امروزه فقط موضوع گرفتن عکس از اندام‌های مختلف بدن مطرح نیست، بلکه کارشناس رادیولوژی باید درس بالین خوانده باشد تا بتواند با دقت بالا، عسکبرداری پزشکی را انجام دهد.

فرض کنید یک دانشجوی پرتوپزشکی فقط چهار واحد مرتبط با پزشکی خوانده باشد.معلوم است که تصویربرداری او پر از اشتباه و اشکال خواهد بود. جالب این که شادیان می‌گوید: موردی داشتیم که در آن کارشناسان پرتوپزشکی در یکی از بیمارستان‌ها، قلب بیمار را با مثانه اشتباه گرفته بودند و با همان تشخیص غلط هم نمای غیرتخصصی از بدن بیمار را عکسبرداری کرده بودند. ندیدن توده‌ای مهم از بدن، به اشتباه انداختن متخصص رادیولوژی یا پزشک متخصص، تشخیص اشتباه و انحراف در مسیر درمان، یک چشمه از نتایج ورود افراد غیرمتخصص به حوزه رادیولوژی است که شادیان به آن اشاره می‌کند.

چرا به افراد غیرمتخصص اجازه دخالت می‌دهند

این که به افراد غیرمتخصص اجازه ندهند در امر حیاتی تشخیص پزشکی وارد شوند، ضرورتی بدیهی است که نیاز به تفسیر و توجیه چندانی ندارد، اما سوال اینجاست که چرا به کارشناس رشته‌ای غیرمرتبط اجازه تصویربرداری می‌دهند؟

رئیس انجمن علوم پرتونگاری تهران، دلیل این کار را به مسائل استخدامی مرتبط می‌داند: وقتی کارشناس غیرمرتبط در حوزه رادیولوژی به کار گرفته می‌شود، این کارشناس‌ها با حقوقی کمتر استخدام می‌شوند و به دلیل نداشتن تخصص در این رشته، معمولا در محیط کار نیز سر به زیرتر و مطیع‌تر هستند. قسمت بد ماجرا اینجاست که بتازگی راه برای ورود افراد غیرمتخصص به مقطع کارشناسی ارشد فناوری تصویربرداری پزشکی نیز هموار شده است. در این رشته تخصصی که قاعدتا باید فعالان رادیولوژیست شرکت کنند، دانشجویانی از گروه‌های غیرمرتبط با بالین بیمار مثل فارغ‌التحصیلان فیزیک و ریاضی محض هم شرکت کرده‌اند که این موضوع نیز مورد اعتراض رادیولوژیست‌ها قرار گرفته است.

اشعه مرگبار

داستان بی‌سروسامانی فعالیت در حوزه رادیولوژی، به حضور غیرمتخصصان در این رشته و تاثیرات مرگبار آن بر سلامت مردم ختم نمی‌شود. علی معظمی، عضو هیات مدیره انجمن علوم پرتونگاری تهران در گفت‌وگو با جام‌جم، گلایه می‌کند برای سال‌های سال «حق اشعه» به بسیاری از رادیولوژیست‌ها تخصیص داده نشده است. این حق در سال 68 برای این تعریف شد تا افرادی که شبانه‌روز در معرض تابش اشعه‌های خطرناک قرار دارند، به ادامه کار دلگرم شوند، ولی به گفته معظمی، این حق در اغلب موارد برای رادیولوژیست‌ها اعمال نمی‌شود: حدود 25 هزار کارشناس رادیولوژی در کشور داریم که طبق قانون سختی کار باید 20 ساله بازنشسته شوند، اما این قانون هم روی کاغذ مانده است.

برای رادیولوژیست‌هایی که در مناطق محروم کار می‌کنند نیز به گفته معظمی، تسهیلات خاصی دیده نشده است: خیلی از رادیولوژیست‌ها در سنین بازنشستگی دچار انواع سرطان‌های بدخیم می‌شوند، زیرا به طور مداوم در معرض اشعه‌های خطرناک قرار دارند، اما متاسفانه در بسیاری از بیمارستان‌های کشور، موارد امنیتی رعایت نمی‌شود و فضای محیط‌های پرتونگاری در ایران، خطرناک است و سلامت و امنیت رادیولوژیست‌ها را تامین نمی‌کند.

با توجه به این که درمان علمی از مسیر تشخیص علمی می‌گذرد، هرچقدر روی این حوزه حساس باشیم و دغدغه‌های بخش رادیولوژی را مرتفع کنیم، نفع آن مستقیم به جیب بیمار خواهد رفت؛ بیماری که حق دارد از سواد علمی رادیولوژیست خود مطمئن باشد.

امین جلالوند