سرنوشت مبهم یارانه نقدی

در شرایطی که از سال 1389 تاکنون به دنبال گران شدن چند مرحله‌ای قیمت حامل‌های انرژی، بخشی از این گرانی با پرداخت یارانه نقدی به مردم جبران شد؛ اما هر از گاهی اظهارات مسئولان دولت و مجلس درباره لزوم توقف شیوه معیوب پرداخت یارانه نقدی، میلیون‌ها نفر از اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه که زندگی خود را با یارانه 45 هزار تومانی تنظیم کرده‌اند، به هراس و اضطراب می‌اندازد.

چند روز پیش محمدحسین پیوندی، معاون شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مراسم سالگرد پنجاه‌و‌یکمین سال تاسیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با اشاره به این‌که سال آینده برای اقتصاد کشور به دلیل بازی مصرف‌کنندگان با قیمت نفت خام، سال بسیار سختی خواهد بود، گفت: با این حجم درآمد نفتی دولت توان پرداخت یارانه‌های نقدی را هم نخواهد داشت.

اظهارنظر این مقام نفتی از آن جهت حائز اهمیت است که سهم بالایی از یارانه نقدی را شرکت‌های نفتی تامین می‌کنند.این در حالی است که از جانب دولت هنوز موضع قاطعی درباره ادامه یا توقف هدفمندی یارانه‌ها در سال آینده ـ که سال اول اجرای برنامه ششم توسعه خواهد بود ـ ذکر نشده است.

به عنوان مثال، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اواخر آذرماه در یک گفت‌وگوی تلویزیونی درباره افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال آینده گفت: افزایش قیمت حامل‌های انرژی به این موضوع بستگی دارد که قانون هدفمندی یارانه‌ها ادامه خواهد یافت یا خیر زیرا در حال حاضر نه بودجه 95 قطعی شده است و نه برنامه ششم توسعه.

در انتظار تعیین تکلیف بودجه

تقریبا از ابتدای ماه جاری طبق روال همیشگی پایان سال، بحث‌های مربوط به ارائه لایحه بودجه دولت یا همان دخل‌و‌خرج کشور بالا گرفت و بسیاری از کارشناسان درباره کمبودها و نواقص این بودجه با توجه به کاهش درآمدهای نفتی ایران اظهار نظر کرده و گفتند که بدون تردید دخل و خرج کشور در سال آینده دستخوش تغییراتی خواهد شد و از تراز نسبی همیشگی خارج می‌شود.

کارشناسان اقتصادی در این باره معتقدند بهترین گزینه برای دولت جهت تراز کردن دخل و خرجش در سال 1395 این است که از هزینه‌های جاری خود کاسته و در بخش‌های مهم‌تری‌ هزینه کند؛ اما یک نکته یعنی سایه سنگین پرداخت یارانه‌های نقدی هرگز قابل انکار و چشم‌پوشی نیست و باید برای آن برنامه‌ریزی کرد. به طوری که برخی اعتقاد دارند دولت توان پرداخت یارانه‌های نقدی را در سال آینده نخواهد داشت. آنها شاهد مثال این اظهارنظرها را سخنان علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد مبنی بر عزای دولت در شب پرداخت یارانه‌های نقدی می‌دانند.

بی‌هدفمندی در هدفمندی

دکتر مهدی پازوکی، اقتصاددان موافق دولت در این زمینه به خبرنگار جام‌جم گفت: باتوجه به این‌که اکنون یارانه‌های نقدی به حدود 77 میلیون نفر از 78 میلیون و 900 هزار نفر جمعیت کل کشور داده می‌شود، درمی‌یابیم فقط نزدیک به دو میلیون نفر از ایرانیان یارانه نقدی دریافت نمی‌کنند که این موضوع با اظهارات گذشته مسئولان کاملا متفاوت است و مشخص می‌کند هنوز هم بخش عمده‌ای از مردم هر ماه مبلغی به عنوان یارانه نقدی از طرف دولت دریافت می‌کنند که این رقم گرچه از نظر واحد بسیار ناچیز است، اما در مجموع سایه‌ای سنگین بر اقتصاد کشور انداخته است.

وی با اشاره به رقم پرداختی دولت بابت یارانه‌ها افزود: با توجه به تعداد افراد یارانه بگیر و البته جمع رقمی که به عنوان یارانه به آنها پرداخت می‌شود در سال، دولت ایران مجبور به پرداخت رقمی معادل 42 هزار و 500 میلیارد تومان بابت این موضوع است. به این ترتیب اگر بودجه جاری کشور را حدود 170هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، نزدیک به 25 درصد بودجه جاری کشور مربوط به تعهد پرداخت یارانه‌های نقدی است. این درحالی است که اگر به بودجه عمرانی کشور یعنی نزدیک به 47 هزار میلیارد تومان نگاهی بیندازیم عملا نزدیک به 30 هزار میلیارد تومان بیشتر تخصیص پیدا نخواهد کرد.

پازوکی افزود: این هزینه درواقع از دولت گذشته به دولت یازدهم تحمیل شده است، چون در آن زمان موضوع پرداخت یارانه‌ها رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته بود و هیچ توجیه‌اقتصادی پشت آن نبود.

وی به اهمیت همکاری قوای سه‌گانه در این زمینه تاکید کرد و گفت: اکنون بهترین راهکار این است که قوای سه گانه با یکدیگر همکاری و همیاری داشته باشند به این صورت که با استفاده از ابزارهای شناسایی و البته سیستم دقیق کنترل فقط به سه دهک پایین جامعه این یارانه پرداخت شود و اگر کسی از افراد جامعه اعلام کرد نیازمند این رقم است با ثبت اطلاعات و مشخصات خود در کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی از این طریق برای دریافت یارانه اقدام کند.

شمشیر دولبه یارانه‌ها

در همین حال ابراهیم نکو، عضو کمیسیون اقتصاد و از نمایندگان همسو با دولت درباره تامین منابع مالی مورد نیاز پرداخت یارانه‌های نقدی در سال آینده گفت: با توجه به تنگناهای موجود و مواردی که به عنوان مشکلات تامین منابع مالی برای پرداخت یارانه‌ها اعلام شده است، بدون تردید مسئولان مربوط، سال آینده با چالش‌های گسترده‌ای روبه‌رو خواهند بود و ممکن است حتی در تقابل با یکدیگر قرار گرفته و در نهایت با یکدیگر درگیر شوند که حاصل آن مشکلاتی برای مردم است.

عضو کمیسیون اقتصاد مجلس عبارت مصیبت بزرگ را برای دولت درباره پرداخت یارانه‌ها مطرح کرد و افزود: امروز اگر به ارقام ارائه شده در لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال آینده توجه کنیم و نیم نگاهی هم به موضوع رکود اقتصادی موجود داشته باشیم، می‌بینیم سال 1394 به مراتب اوضاع دخل و خرج دولت بهتر از سال آینده بوده است و دور از واقعیت نیست اگر این‌گونه بگوییم که دولت برای سال 1395 توان پرداخت یارانه‌ها را ندارد و دولت مدام در بحران به‌سرخواهد برد. این درحالی است که موقعیت سیاسی دولت اجازه نمی‌دهد که یارانه‌ها را مستقیم حذف کرده و خود را از این تعهد رها کند، چون مشکلات عمده‌تری در این صورت به جان خواهد خرید.

اجرای هدفمندی یارانه‌ها متوقف نشود

از سوی دیگر غلامرضا کاتب، سخنگوی کمیسیون برنامه‌، بودجه و محاسبات مجلس به خبرنگار ما گفت: درآمدهای سال آینده مسلما نسبت به امسال کاهش می‌یابد و دولت برای این‌که این درآمد موجب کسری بودجه و همچنین اجرای هدفمندی یارانه‌ها نشود، باید تدابیری مانند کاهش دهک‌های خانوار و افزایش قیمت حامل‌های انرژی را در نظر بگیرد.

وی افزود: کاهش درآمد نباید موجب توقف در اجرای هدفمندی یارانه‌ها شود و باید غیر نیازمندان از فهرست یارانه‌بگیران حذف شوند. در سال گذشته از 42 هزار میلیارد تومانی که از هدفمندی یارانه‌ها در نظر گرفته شده بود، تنها 31 هزار میلیارد تومان محقق و مابقی از منابع عمومی پرداخت شد.

عماد عزتی - اقتصاد