گل مالی؛ ارادت خالصانه عزاداران لرستانی به سالار شهیدان

این آیین که توسط پیر و جوان و زن و مرد به نمایش گذاشته می‌شود به یادگار مانده از پیشینیان مردم لرستان است که هنگام از دست دادن عزیزترین افراد خود انجام می‌دادند. اکنون نیز این مراسم در روز عاشورا به کامل‌ترین شکل خود اجرا می‌شود.

آئین گل مالی دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است، آغاز می‌شود. در این روز همه عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند. فردای آن روز نیز عده‌ای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن هیزم در سطح شهر می‌پردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد عزادارانی که در گِل می‌افتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند. لذا عده‌ای در خارج از شهر و با خواندن جملاتی از صاحبخانه‌ها تقاضای هیزم می‌کنند که مردم نیز با کمال میل به‌واسطه نذری که دارند به آنان هیزم می‌دهند.

در روز تاسوعا نیز عزاداران در مقابل خیمه‌ها و تکیه‌های شهر که از نخستین روز محرم برپا کرده‌اند حوضچه‌هایی بزرگ و کوچک با آجر درست می‌کنند و سپس خاک نرم و الک شده را مهیا کرده و به همراه تربت خاک کربلا در آن می‌ریزند، بطری‌های گلاب را نیز بر تپه‌ای از خاک رس در میان حوضچه‌ها می‌چینند تا در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط و گِل روز عاشورا را درست کنند.

غروب روز تاسوعا خرم‌آباد سراسر اندوه و ماتم است. همه بی‌تابند و حادثه‌ای ناگوار را انتظار می‌کشند. حوضچه‌های خاک رس در سطح شهر آماده شده و هیزم‌های جمع‌آوری شده نیز کنار حوضچه‌های خاک رس قرار دارد.

با شروع روز عاشورا در اولین ساعات روز صدای ساز و دهل با نوای سوزناک و غم‌انگیزی موسوم به نوای «چمریونه» عزاداران حسینی را به حضور در دسته‌ها و هیات‌های عزاداری دعوت می‌کند. عزاداران نیز با حضور در تکیه‌های محله و گل‌مالی کردن خود دور آتش می‌ایستند تا از سرما محفوظ مانده و سپس شروع به سینه‌زنی و عزاداری می‌کنند.

صبح عاشورا در این محلات غوغایی به پاست. بازار شهر تعطیل شده و بر سر در همه مغازه‌ها پرچم سیاه افراشته شده است. همه عزاداران حسینی خود را گل مالی کرده‌اند و برخی نیز در نوبت هستند تا سرتاپایشان را با گل معطر روز عاشورا آذین کنند.

بعد از خشک شدن لباس‌ها وگل‌های روی سر وصورت، عزاداران با اشعاری ازجمله «این بدن از کیست که سر ندارد ـ عزیز زهراست کفن ندارد» شروع به سینه‌زنی می‌کنند و مراسم ادامه می‌یابد.