رایزنان بازرگانی؛ حاشیه‌نشینان تجارت ایران

به گزارش خبرنگار جام‌جم، نگاهی به پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان توسعه تجارت ـ که ظاهرا سازمان اصلی مسئول در اعزام رایزن‌های بازرگانی به اقصی نقاط جهان است ـ نشان می‌دهد ایران فقط در 18 نقطه جهان،‌ رایزن بازرگانی رسمی دارد و در دیگر کشورهای جهان این پست خالی است یا کارمندانی درون سفارتخانه‌های ایران به گونه‌ای معمول و غیرتخصصی برخی وظایف فوری و غیرقابل اغماض رایزن بازرگانی را انجام می‌دهند. وقتی قرار است هیات تجاری از ایران به کشوری سفر کند یا متقابلا هیاتی از کشوری به ایران بیاید، سفارت ایران با بسیج نیروهای خود تلاش می‌کند، کار رایزن بازرگانی را به انجام رساند، حال آن که معمولا درتمام دنیا سفارتخانه‌ها محلی برای تامین منافع ملی در کشور میزبان هستند که یکی از مهم‌ترین موارد آن، تامین منافع اقتصادی و برقراری پیوندهای تجاری است، اما ظاهرا در سفارتخانه‌های ایران درجهان به موضوع رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی و استقرار و نقش‌آفرینی آنها توجه لازم نشده است. چنین است که کارشناسان اقتصادی و فعالان تجاری در دوره جدیدی که روابط ایران با جهان در حال تجربه کردن فصلی جدید است، از دولت می‌خواهند با ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌هایی که در بهبود کمی و کیفی کار رایزن‌ها نقش دارند، کارکرد آنها را احیا کند.

رایزنان بازرگانی جایگاه شایسته ندارند

اسدالله عسگراولادی، رئیس اتاق مشترک ایران و چین، با اشاره به اهمیت حضور رایزنان بازرگانی در بازارهای هدف تجاری ایران به خبرنگار جام‌جم گفت: اگرچه فعالیت‌هایی از سوی سازمان توسعه تجارت در این زمینه صورت گرفته، اما نتایج به دست آمده براین موضوع گواهی دارند که هنوز باید فعالیت بیشتری در زمینه حضور رایزنان بازرگانی در بازارهای هدف کشورمان داشته باشیم، به‌خصوص در دوره کنونی که افق‌های تازه اقتصادی را به دلیل توافق هسته‌ای مقابل خود داریم.

وی با اشاره به اهمیت تولید صادرات محور در اقتصاد کشور افزود: اگر صادرات به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که تولید کننده مطمئن باشد برای محصولات تولیدی خود خارج از مرزهای ایران مشتری مناسبی می‌تواند بیابد، گام موثری در تولید صادرات محور برداشته‌ایم و این مهم با حضور رایزنان بازرگانی ایران در بازارهای هدف شکل خواهد گرفت چون این افراد تکمیل‌کننده حلقه تولید و صادرات محصولات ایرانی هستند.

رئیس اتاق مشترک ایران و چین تصریح کرد: تکمیل چرخه تولید و صادرات با استفاده از امتیاز حضور رایزنان بازرگانی در کشورهای بازار هدفمان این گونه شکل می‌گیرد که محصولات ایرانی با توجه به امتیازاتی که نسبت به دیگر محصولات دارند در بازارهای یاد شده معرفی می‌شوند و مورد اقبال قرار می‌گیرند که این وظیفه یعنی آشنایی خریداران با توانایی تولیدکنندگان ایرانی برعهده رایزنان بازرگانی ایران در خارج از مرزهای کشورمان است.

این فعال بخش بازرگانی با تاکید بر به روز بودن اطلاعات این رایزنان افزود: اهمیت حضور رایزنان بازرگانی و مسئولیتی که برعهده دارند، این مهم را یادآوری می‌کند که پس از انتخاب و اعزام افراد به مقاصد مورد نظر باید طوری برنامه ریزی شود که علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های موجود که می‌تواند اطلاعات آنها را نسبت به توانایی تولید کشورمان افزایش دهد، هر شش‌ماه یکبار آنها به ایران بیایند و متناسب با نیاز کشور میزبانشان، اطلاعات و توانمندی‌ تولیدکنندگان ایرانی را داخل مرزها مورد بررسی قرار دهند.

تسلط بر زبان محلی

وی افزود: نکته مهمی که باید درباره انتخاب رایزنان اقتصادی مدنظر داشته باشیم، تسلط کامل افراد منتخب به زبان محلی کشور بازار هدف و محل ماموریتشان است چون دانستن زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی گاهی نمی‌تواند کارساز باشد. به عنوان مثال در کشور کره جنوبی و چین، بسیاری از تولیدکنندگان و صاحبان سرمایه، قدرت تکلم به زبان انگلیسی را ندارند و نمی‌توان از مترجم نیز به خوبی بهره‌مند شد. بنابراین تسلط به زبان محلی، یکی از مهم‌ترین نیازهای این افراد است که باید در نظر داشته باشیم.

سفارتخانه‌ها بیش از حد سیاسی شده‌اند

مجیدرضا حریری،عضو اتاق بازرگانی درباره نقص کارکرد رایزنان اقتصادی و بازرگانی به خبرنگار جام‌جم گفت: دفاتر جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور باید در خدمت اقتصاد و رفاه ایران باشند، اما فعلا و تا امروز، فضای سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران خارج از کشور به‌شدت سیاسی است و از اقتصاد فاصله گرفته است.

وی اضافه کرد:نکته و سوال دیگر دراین میان این است که آیا اداره و امور دفاتر رایزنی تجاری و اقتصادی ایران درخارج باید دولتی باشد؟ با توجه به اهمیت موضوع در شرایط فعلی جهان پاسخ این سوال منفی است چون بخش خصوصی می‌تواند با حفظ چارچوب‌های اداری وقانونی در این زمینه گام‌های موثری بردارد.

این فعال بازرگانی با اشاره به نوع فعالیت رایزنی‌های اقتصادی کشورهایی چون کره‌جنوبی، ژاپن، هنگ کنگ و برخی کشورهای دیگر در ایران و سایر کشورهای هدفشان افزود: تمام این کشورها، اقتصادهای شفاف و کاملا خصوصی دارند و فعالیت آنها می‌تواند به موضوع مهم اقتصادی یعنی توسعه تجارت منجر شود درحالی که کشور روسیه یا برخی کشورهایی که اقتصاد دولتی دارند، هرگز امکان ایجاد چنین دفاتری را خارج از مرزهایشان به عنوان رایزنان اقتصادی ندارند.

از نظر حریری، تاکنون کمیت و کیفیت کار رایزنان اقتصادی به دلیل کمبود بودجه و موانع اداری وسپرده نشدن اختیارات کافی قانونی به آنها ناموفق بوده، چراکه تا وقتی دولت، وزارت امور خارجه و سازمان توسعه تجارت زاویه دیدشان به نقش و اهمیت رایزن اقتصادی در سفارتخانه‌های ایران در جهان تغییر نکند و سفارتخانه‌ها را بیشتر واجد ارزش و کار سیاسی بدانند، حضور این افراد موثر نخواهد بود.

درهمین حال، تلاش طولانی مدت خبرنگار جام‌جم برای دریافت نظر یا مصاحبه با مسئولان سازمان توسعه تجارت و وزارت امور خارجه درباره اصلاح جایگاه و نقش رایزنی‌های بازرگانی و اقتصادی بی‌نتیجه ماند.

کترای کره جنوبی

برخلاف ایران، سایر کشور‌ها استفاده گسترده‌ای از رایزن‌های اقتصادی برای تامین اهداف تجاری ومنافع ملی کشورشان می‌برند. به عنوان مثال کره جنوبی برای گسترش روابط تجاری خود با کشورهای بازار هدفش، اقدام به تاسیس بخشی بازرگانی با نام «کترا» کرده است که این مرکز با توجه به فعالیت‌های متعددی که در زمینه توسعه صادرات به کشورهای دیگر دارد، اقدام به برگزاری همایش‌های اقتصادی و هماهنگی دیدار بازرگانان کره‌ای و سایر کشورها می‌کند. این کشور علاوه بر این، به عنوان مشاوری دقیق و البته قابل اعتماد برای تولیدکنندگان و صاحبان صنایع کره‌ای در کشورهای بازار هدفش شناخته شده است. از این رو امکان بروز مشکلات و اختلاف‌ میان تولیدکنندگان کره‌ای و خریداران کشورهای میزبان را به حداقل رسانده است. اطلاعات به روز و بیان توانمندی تولیدی کره جنوبی با توجه به نیازها و شناخت دقیق از بازار کشور میزبان، اصلی‌ترین فعالیت مشاوران این مرکز است. این مرکز بلافاصله پس از اعلام بیانیه مشترک وین، دفتری را مخصوص تاجران کره‌ای که می‌خواهند در دوره جدید در ایران فعالیت کنند، تاسیس کرد.

ویژگی‌های رایزنان اقتصادی

عسگر اولادی درباره خصوصیات رایزنان گفت: مهم ترین نکته درباره این افراد ـ که به عنوان رایزنان بازرگانی در اقصی نقاط دهکده جهانی اعزام می‌شوند ـ این است که دولتی نباشند و به طور کلی از بخش خصوصی انتخاب شده باشند چون ارتباط آنها با بدنه دولت باعث بروز مشکلاتی در روند اجرای سیاست‌ها خواهد شد و نمی‌توان به نتیجه کارشان امیدوار بود، هرچند چنین تجربیاتی در بخش‌های دیگر داشته‌ایم و به قول معروف، آزموده را آزمودن خطاست.