بی‌‌کفایتی عربستان در‌حج از زبان شاهدان خارجی

به گزارش جام جم آنلاین، مقام‌های سعودی ادعا می‌کنند فاجعه منا به‌دلیل ازدحام جمعیت و بی‌نظمی حجاج بوده، ولی ناظران با استناد به شواهد میدانی حادثه و گفته‌های شاهدان عینی می‌گویند فاجعه منا ناشی از رفتار مدیریتی شاهزادگانی است که اولین مناسک حج بعد از مرگ ملک‌ عبدالله را برگزار می‌کردند‌. ملک سلمان‌، پادشاه عربستان دو وزیر را برکنار و دستور تحقیق و تفحص صادر کرد‌؛ اما بعد از 12 حادثه فاجعه بار در ایام حج طی 40 سال گذشته، مطالبات برای تغییر مدیریت حج بین ملل مسلمان به بحثی جدی تبدیل شده است. رسانه‌‌های پاکستانی در گزارش‌‌های گوناگون از فاجعه ناگوار و مرگبار در مراسم رمی جمرات در سرزمین منا به نقل از شاهدان عینی نوشتند مسئولان آل‌سعود مقصر اصلی وقوع این رویداد تلخ هستند. به نوشته روزنامه‌‌های پاکستانی «اکسپرس تریبیون» و « داون» شاهدان عینی بازگشته از سفر حج گفته اند فاجعه منا به حدی وحشتناک بود که آنها با دیدن این رویداد، حتی ترسیدند به ادامه اعمال حج بپردازند. برخی شخصیت‌‌های مذهبی و سیاسی پاکستان گفتند عربستان به دلیل این که امسال تمام توجه خود را معطوف حمله به یمن کرده و بخش عمده نیروهای نظامی و حتی انتظامی خود را در شهرها و استان‌‌های مرزی با یمن مستقر کرده بود ، نتوانست توجه کافی به امنیت جانی حجاج داشته باشد.

بی‌برنامگی و سردرگمی

«احمد ابوبکر» حاجی 45 ساله از کشور لیبی که توانسته همراه مادرش از حادثه جان سالم به در ببرد، می‌گوید: جمعیت زیاد بود. پلیس عربستان همه مسیرهای ورودی و خروجی به سمت چادرهای حجاج را بسته و فقط یک مسیر را باز گذاشته بود. وی می‌افزاید: نیروهای پلیس که در صحنه حضور داشتند، هیچ کاری از دستشان برنمی‌آمد و نمی‌دانستند چه کار باید بکنند. آنها هیچ گونه آشنایی با منطقه نداشتند و حتی مسیرها و خیابان‌ها را بلد نبودند. عرفان العوی، یکی از بنیانگذاران «بنیاد تحقیقات میراث اسلامی» واقع در مکه هم کارآزموده نبودن پلیس عربستان را تایید کرده و می‌گوید پلیس فاقد مهارت‌‌های زبانی برای برقراری ارتباط با زائران خارجی بود.

«محمد حسن» زائر 39 ساله مصری نیز به عنوان یکی دیگر از شاهدان عینی فاجعه منا، از عملکرد نیروهای پلیس عربستان به شدت انتقاد می‌کند و می‌گوید آنها فقط یک گوشه جمع شده بودند و هیچ کاری انجام نمی‌دادند. او حتی به نوع برخورد نیروهای پلیس عربستان به‌شدت معترض است و می‌گوید نیروهای پلیس با من با الفاظ بد و توهین‌آمیز برخورد کردند. چرا آنها ما را تحقیر می‌کنند؟ ما فقط برای زیارت به عربستان آمده بودیم‌. یک حاجی دیگر مصری به نام «حسن» نیز گفته است‌: تنها دلیل فاجعه مرگبار و تلخ منا، بی‌برنامگی و بی‌تدبیری عربستان به عنوان برگزار کننده این مراسم بود.

سهل‌انگاری ماموران انتظامی

همچنین یکی از حجاج الجزایری درباره فاجعه منا به تلویزیون الشروق الجزایر گفت‌: این حادثه ساعت 8 صبح و پس از آن که ما رمی جمرات العقبی را انجام دادیم‌، روی داد. این مراسم به‌خوبی انجام شد و ما در حال بازگشت به مسیر و خیابان اصلی بودیم که متوجه شدیم مسیرهای بازگشت به چادرهای ما را بسته بودند. وی می‌افزاید: علاوه براین مشکل، مسأله اصلی این بود که خبری از هیچ مامور انتظامی و تدبیری در ساماندهی حرکت حجاج نبود. ما با مسیر مسدود مواجه شدیم و در نتیجه برای رفتن به چادرهای خود مسیر خود را تغییر دادیم‌. حدود 5/2 یا 3 کیلومتر حرکت کرده بودیم که بار دیگر به ما اعلام شد مسیر اولیه باز شده است و باید از همان مسیر اول به چادرهای خود بازگردیم و ما نیز بازگشتیم. پس از طی مقداری از راه دوباره به ما گفته شد مسیر باز نشده است ، برگردید . پس از حرکت در مسیر به حجاج دیگری برخورد کردیم.

فشار جمعیت

یکی دیگر از حجاج الجزایری که از این فاجعه جان سالم به در برده به تلویزیون الشروق گفت‌: ما همان اول صبح رمی جمرات را انجام دادیم، اما در حال بازگشت بودیم که به ما گفته شد ورودی بسته شده است‌. پس از بازگشت دوباره اعلام شد دروازه اصلی را باز کرده‌اند و ما دوباره به مسیر اول خود برگشتیم. در این هنگام از مسیر دیگری نیز حجاج در حال تلاقی با ما بودند، به گونه‌ای که از سه مسیر انبوهی از حجاج به یکدیگر برخوردکردند‌. وی می‌افزاید: خیلی‌ها فریاد زدند که حجاج توقف کنند و کسی نباید حرکت کند، اما حجاجی که عقب بودند صدا را نمی‌شنیدند و در نتیجه به حرکت خود ادامه می‌دادند. حجاجی که از سه مسیر با یکدیگر برخورد کرده بودند فشار زیادی را بر جمعیت وارد می‌کرد. افرادی که جلو بودند به علت فشار روی یکدیگر افتادند. حجاج گروه گروه روی یکدیگر می‌افتادند‌. خیلی‌ها خفه شدند و آنهایی هم که زنده بودند برای نجات خود تلاش می‌کردند. این حاجی الجزایری خاطرنشان می‌کند، فشار جمعیت به حدی بود که آنهایی که می‌توانستند خود را بالا می‌کشیدند و برای شکستن موانع و دیوار اطراف تلاش می‌کردند. نیروهای امنیتی و انتظامی وارد عمل نشدند و اصلا چیزی به نام انتظامات و نیروی امنیتی وجود نداشت. ما تلاش کردیم خودمان را به کناره‌‌های مسیر برسانیم و به این ترتیب از مرگ نجات پیدا کردیم.

کارنامه سیاه

روزنامه گاردین نیز در گزارشی نوشت: باوجود این که مقامات ریاض گرمای هوا، خستگی زائران و بی‌توجهی به ضوابط را علت حادثه منا می‌دانند اما زائران، دست‌اندرکاران سعودی را مسئول این فاجعه دانسته و اظهار می‌کنند که از شرکت در ادامه مناسک حج هراسانند. این روزنامه انگلیسی می‌افزاید: این حادثه، ناگوارترین رویداد در 25 سال گذشته بوده که در جریان مراسم رمی جمرات در منا، خارج از شهر مکه رخ داده است‌. این درحالی است که پیشتر خالد الفلیح ، وزیر بهداشت عربستان، حجاج را مقصر فاجعه دانسته و مدعی شده بود آنها ضوابط گفته شده را رعایت نکرده‌اند.

بدون شک، اکنون به کارنامه سیاه عربستان در یمن، سوریه و عراق یک جنایت دیگر هم افزوده شده و آن جنایت علیه زائرانی است که مهمانان خانه خدا هستند‌. رژیمی که خود را متولی این خانه می‌داند به تجربه نشان داد صلاحیت و لیاقت مدیریت آن را ندارد‌؛ زیرا دست سران این رژیم به خون مسلمانان آغشته است. در حقیقت بسیاری از کشورهای مسلمان و حتی کشورهای غیرمسلمان از رژیم عربستان به دلیل عملکرد ضعیف در برنامه‌ریزی و اجرای مراسم حج انتقاد می‌کنند‌. بسیاری از کارشناسان معتقدند برگزاری حج باید از انحصار عربستان خارج شود و اجرای این مراسم بزرگ اسلامی باید به طور مشترک توسط کشورهای مسلمان یا از طریق سازمان همکاری اسلامی مدیریت شود.

واکنش نهادهای حقوق بشری به فاجعه منا

دبیرخانه سازمان جهانی حقوق بشر در بیانیه‌ای در واکنش به فاجعه منا تصریح کرد: با دلایل قاطع برای ما روشن شد که حادثه منا نه‌تنها قضا و قدر نیست، بلکه زشت‌ترین جرمی است که بشریت در طول دوره زمانی کنونی شاهد آن بوده است.شیخ ماهر حمود، دبیرکل اتحادیه علمای مقاومت نیز در واکنش به حادثه منا گفت: حادثه منا بزرگ‌ترین فاجعه در تاریخ حج معاصر است و باید گفت در این حادثه نوعی از حماقت و کوتاهی دیده می‌شود. همچنین کمیسیون حقوق بشر اسلامی انگلیس با یادآوری سوء‌مدیریت مقامات سعودی در جلوگیری از وقوع فاجعه مرگبار «منا» تاکید کرد: سعودی‌ها صلاحیت مدیریت حج را ندارند و باید تشکیلاتی بین‌المللی این مسئولیت را به‌عهده بگیرد.

مترجم: معصومه زارع

بین‌الملل