کودکان امروزی عمو نوروز را نمی‌شناسند

عمو نوروز درست است یا بابا نوروز؟

همان عمو نوروز درست است. ما در فرهنگمان عمو نوروز و حاجی فیروز را داریم. به حاجی فیروز به دلیل سیاه بودن و حساسیت‌هایی که برمی‌انگیزاند، زیاد نمی‌توان پرداخت. عمو نوروز یکی از سمبل‌های ایرانی است که با خود شادی به همراه می‌آورد و با همه نسل‌ها هم ارتباط برقرار می‌کند و به آنها هدیه می‌دهد. در داستان‌های کهن، ننه‌سرما خانه‌تکانی می‌کند و به انتظار عمو نوروز می‌نشیند. عمو نوروز اما زمانی به خانه ننه‌سرما می‌رسد که او خوابش برده است. با این حال سبد هدیه او را بالای سرش می‌گذارد که حتما در آن نارنج هم هست. نارنج یک سمبل ایرانی و نماد کره زمین است. نارنج، تنها میوه‌ای است که در فصل زمستان طاقت می‌آورد و حتی تا یکی دو ماه پس از رسیدن بهار هم روی درخت می‌ماند. اگر این میوه را داخل آب بیندازید، دوسوم آن فرو می‌رود و یک‌سوم مابقی بیرون می‌ماند، شبیه کره زمین که دوسوم آن را آب تشکیل داده است. نارنجی که در کاسه آب رها کرده و بر سر سفره هفت‌سین می‌گذارند هم به همین نشانه است. مردم ایران از 3000 سال پیش نارنج را نماد کره زمین می‌دانستند.

چگونه شد عمو نوروز سریال محله گل و بلبل شدید و چقدر از داشته‌های خودتان به این نقش اضافه کردید؟

من با تهیه‌کننده و کارگردان این سریال آشنایی نزدیک نداشتم. دوستان مشترک که می‌دانستند من پژوهشی درباره آیین نوروز و شخصیت‌های مرتبط با آن داشته‌ام و نمایش‌هایی را هم با این موضوع روی صحنه برده‌ام، به کارگردان پیشنهاد کرده بودند اگر عمو نوروز می‌خواهید، سراغ جواد انصافی بروید. ضمن آن‌که او اطلاعاتی هم درباره این شخصیت دارد.

سریال تلاشی هم دارد برای آشنایی مخاطبان کودک و نوجوان خود با شخصیت ایرانی عمو نوروز. واقعیت این است که کودکان ما بیشتر بابانوئل را می‌شناسند.

دقیقا. یکی از صحبت‌هایی که علی‌پور، کارگردان سریال هم داشت، درباره همین آشنایی بیشتر کودکان ایرانی با بابانوئل بود؛ تهاجم فرهنگی یعنی همین. بچه‌های ما بابانوئل را با عروسک، شکلات و شیرینی‌هایش می‌شناسند، اما آشنایی چندانی با عمو نوروز که یک شخصیت ایرانی است، ندارند. ما در سریال این شخصیت را برای مخاطبان کودک و نوجوانمان باز کردیم که بدانند کیست و چه خاستگاهی دارد. شاید برای بینندگان این پرسش پیش آمده باشد که وسط تابستان چه وقت آمدن عمو نوروز است؟! اما ما در سریال می‌گوییم هر کودکی که کار خوب انجام دهد، همان روز برایش نو و در اصل نوروز است. برای همین هم هست که می‌گوییم هر روزتان نوروز، نوروزتان پیروز.

اتفاقا در همین مورد هم سوال داشتم که عمو نوروز معمولا نماد آمدن بهار است و فعال در مقطع سال نو، اما در سریال محله گل و بلبل سنت‌شکنی کرده و حضوری همیشگی دارد.

هر کدام از بچه‌ها که کار خوبی انجام دهند، پیامکش برای عمو نوروز می‌آید. عمو نوروز سریال ما به روز است و تلفن همراه هم دارد. او به بچه‌ها قول می‌دهد که برایشان هدیه بفرستد، حالا از طریق والدین یا اولیای مدرسه یا اقوام نزدیک. کودکان به این صورت تشویق به انجام کار خوب هم می‌شوند. اتفاقا خود بچه‌ها هم از این شخصیت استقبال خوبی کرده‌اند، حتی فراتر از حد تصورمان.

سرودهایی که عمو نوروز محله گل و بلبل می‌خواند، ریشه در ادبیات فولکلور ما دارد یا اخیرا و در قالب فیلمنامه سریال سروده شده است؟

این سرودها در فیلمنامه نوشته شده است، اما با الهام از اشعار قدیمی. دوستان نظرشان بر این بود که شعرها باید نو و امروزی باشد. انصافا شاعر خوبی هم دارند.

همچنان شخصیت عبدلی را دوست دارید؟ این شخصیت در عین حال که برای شما معروفیت و محبوبیت به ارمغان آورد، اما در عین حال برای سال‌ها در زیر سایه آن قرار گرفتید. جواد انصافی شاید می‌توانست بازیگر بهتری باشد، اگر در زیر سایه عبدلی نبود.

راستش من همچنان شخصیت عبدلی را دوست دارم. اصلا به این دلیل که شخصیت سیاه را در تئاترهای روحوضی دوست داشتم، عبدلی و اوستا را راه انداختم. عبدلی همان سیاه ‌نمایش‌های سیاه‌بازی است، به این دلیل هم موفق شد و کارش گرفت که مردم سیاه‌بازی را دوست دارند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند. من هنوز هم در اجراهای صحنه و جشنواره‌های آیینی سنتی، سیاه‌بازی کار می‌کنم و هرگز هم رهایش نخواهم کرد. خیلی از پیشنهادهای جدی را رد کرده‌ام و نقش‌هایی را پذیرفته‌ام که دست‌کم رگه‌هایی از طنز در آنها مشاهده شود؛ مثل نقشی که در سریال «میوه ممنوعه» بازی کردم.

یعنی نقش‌های جدی را دوست ندارید؟

نه، ندارم.

محسن محمدی

رادیو و تلویزیون