راه‌های اخلاص در رفتار

راه‌های مومن شدن

سرمایه‌گذاری برای مساله نیت امر مهمی است. اگر نیت خالص نباشد بعضی ممکن است از انجام عمل دلسرد شوند. گاهی اوقات شیطان وسوسه می‌کند. یکی از کارهای شیطان، وسوسه کردن در نیت بوده و حتی ممکن است فردی را از انجام عمل خیر بازدارد به این بهانه که نیت او خدایی نبوده و ریاست.

بنابراین بسیاری از مواقع امکان دارد انسان به‌خاطر وسوسه‌های شیطانی چون ممکن است عمل او خالص نبوده و با ریا همراه باشد، عمل خیر انجام ندهد. اگر شیطان چنین وسوسه‌ای کرد توصیه‌های دینی این است که به آنها توجهی نشود؛ چرا که دقت در نیت به معنای انجام ندادن عمل نیست، بلکه انسان باید بکوشد تا آنجا که می‌تواند کار خیر انجام دهد.

اهمیت خلوص در نیت، مانع عمل خیر نیست

در دین اسلام ارائه کمک‌های مخفیانه به مستمندان سفارش شده، اما توصیه‌ای در مورد عمل نکردن به این وظیفه نشده است. شیطان ترفندهای گوناگونی برای بازداشتن انسان از عمل خیر دارد. این مساله در وسواس هنگام اعمال عبادی هم مطرح است. کسانی که دچار وسواس در مسائل طهارت و نجاست هستند باید مواظب ترفندهای شیطان در این موضوع باشند. توجه به این وسوسه‌ها حتی تا آنجا پیش می‌رود که به قول قرآن، شیطان مدعی گرفتن افسار بندگان خداست.

ازجمله این ترفندها، وسوسه در نیت است؛ چراکه شیطان می‌خواهد به انسان القا کند چون نیتش خالص نیست، بنابراین او از انجام عمل خیر منصرف می‌شود. راه مقابله با چنین القائات شیطانی در روایات آمده است. یکی از راه‌ها در چنین مواقعی لعنت فرستادن بر شیطان و استمرار و قاطعیت در کار خیر است. یکی از وظایف انسان انجام عمل خیر به صورت مخفیانه است، اما در برخی امور عبادی به صورت علنی برگزار شود. نمونه آن انجام عمل واجبی مثل نماز است چون علنی خواندن آن به منزله آشکار کردن شعار اسلام است.

علنی بودن به معنای ریا نیست

برگزاری نماز جماعت یکی از اعمال عبادی است که باید علنی برگزار شود. به عبارت دیگر، پیشفرض در اعمال واجب انسان، انجام آن به صورت علنی است. انجام عمل خیر اگر براساس نیت واقعی و کاملا خالصانه برای خدا باشد البته عمل مشکلی است.

پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: اگر قلب کسی دنبال کار خالصانه و رضایت خداوند باشد، حضرت باریتعالی نعمت اخلاص را به او هدیه می‌دهد.

صدق در قرآن تنها به معنای راستگویی نیست. اگر انسان ادعاهایش با عملش همخوانی نداشته باشد، دروغگو محسوب می‌شود. آدمی همواره باید در پی اخلاص باشد. در عین حال چنین فردی ممکن است در برخی مواقع پاهایش بلغزد. گاهی اوقات ممکن است مسیر ارتباط انسان به خدا به دلیل وجود عجب‌هایی در آدم‌ها با مشکلاتی همراه باشد. افراد بعضی اوقات فکر می‌کنند خیلی به خدا نزدیک هستند.

ممکن است چنین تصوری ناشی از وجود همین عجب‌ها باشد که این مساله هم برای پیوند او با خداوند موانعی ایجاد می‌کند. فردی ممکن است دو سه شبی نماز شب بخواند، اما همین نماز خواندن باعث ایجاد توهم نزدیکی با خدا شود. این حالت که در انسان پیش می‌آید موجبات پشت در ماندن از رحمت الهی را فراهم می‌آورد و البته این مساله هم ناشی از لطف خداست؛ چون چنین فردی در ورطه‌ای از حضیض می‌افتد که برای رهایی از آن باید پیش خدا عجز و لابه کند و راهی دوباره برای نزدیکی با حضرت باریتعالی پیدا کند. سفارش‌های قرآنی به بندگان خدا برای انفاق کردن و یاری رساندن به درماندگان تنها به منظور سیر کردن گرسنگان نیست، بلکه هدف اصلی رشد کردن انفاق کننده است.

داستان مشهور هابیل و قابیل بر همین مبنا استوار است و چنان اهمیتی دارد که خدا در قرآن از آن با عبارت نباء یا خبر بزرگ یاد می‌کند. دو برادر در راه خداوند قربانی می‌کنند، اما فقط انفاق یکی از برادران قبول می‌شود.

این مساله حسادت قابیل علیه هابیل را در پی داشت و وقتی هابیل از سوی قابیل به خاطر این موضوع تهدید به قتل شد، هابیل عنوان کرد خدا عمل متقیان را قبول می‌کند. بنابراین میزان پذیرش اعمال نزد حضرت باریتعالی به میزان تقوای بندگان برمی‌گردد.