ارزش افزوده یا مزاحمت افزوده؟

بیشتر این پیامک‌ها موضوعاتی از جمله تور لحظه آخر، تبلیغ بلیت کنسرت یا تئاتر، فال و استخاره، آموزش زبان‌های مختلف، آمار دلار و سکه، بسته‌های خاص آقایان، ترک اعتیاد، منزل‌های لوکس در شمال تهران و ویلاهای شمال دارد، اما گاهی پیامک‌هایی با متن‌های عجیب و غریب هم در میان آنها یافت می‌شود: «از شما مشتری ارزشمند تشکر می‌کنیم! تا یک ساعت آینده عدد چهار را به شماره xxxxx ارسال کنید.

این پیامک می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد: به سرویس پیامک روزانه بسته جامع زبا‌ن‌های خارجی ملحق شده و به قرعه‌کشی یک تلویزیون منحنی سه‌بعدی 65 اینچ x سری x وارد شوید. عدد چهار را به شماره xxxxx ارسال کنید.

هر محتوا 1500 ریال.» پیامکی که با وعده یک تلویزیون «سه‌بعدی» قرار است زندگی من و هزاران نفر دیگر را تغییر دهد. جالب است این پیامک‌ها آنقدر «بزن دررویی» است که حتی سعی نمی‌کنند غلط‌های آن را پیش از ارسال اصلاح کنند.

غیرفعال کردن مزاحمت‌ها

دریافت این‌گونه پیامک‌ها، بسیاری از ما را مصمم کرده این «خدمت ارزش افزوده» را که بیش از این‌که خدمت باشد مزاحمت است، غیرفعال کنیم.

خدمتی که بدون اجازه و به‌صورت یک‌طرفه از سوی اپراتور تلفن همراهی که مشترک آن هستیم برای ما و میلیون‌ها کاربر دیگر فعال شده و در صورتی که این خدمت را نخواهیم با راه‌ها و روش‌های خاصی غیرفعال می‌شود.

البته این راه‌ها به تناسب شرکتی که از آن خدمات تلفن همراه می‌گیریم، متفاوت است. جالب اینجاست که پس از گذشت چند ماه از غیرفعال کردن این خدمت، ممکن است چند پیامک تبلیغاتی از ثبت شرکت تا فروش شلوار جین به خط شما ارسال شود که نشان می‌دهد این روش‌های غیرفعالسازی قطعی و کارآمد نیست و خللی در آن وجود دارد.

«مشتری گرامی نظر به این‌که شما درخواست مسدود کردن پیامک‌های تبلیغاتی خود را داده‌اید، اگر تمایل ندارید از زمان و شرایط حراج‌های ما مطلع شوید، عدد دو را به شماره xxxx پیامک کنید، در غیر این صورت به‌طور خودکار پیامک‌های حراج (نام برند) را دریافت خواهید کرد.»

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که این پیامک را از یکی از برندهایی که تاکنون نه اسم آن را شنیده‌اید و نه از آن خرید کرده‌اید، دریافت کنید.

جالب است، باید به شرکتی که نمی‌شناسیم پیامک بزنیم که او هم با قطع دریافت پیامک تبلیغاتی ما موافقت کند؛ زیرا این شرکت به درخواست قطع سرویس پیامک تبلیغاتی که به اپراتور داده‌ایم اکتفا نمی‌کند. این اوج بی‌نظمی و نابسامانی این موضوع را نشان می‌دهد.

رویه کیک و حقایق ماجرا

خدمات‌ مختلفی از سوی اپراتورهای تلفن همراه در سراسرجهان ارائه می‌شود. راه‌اندازی این خدمات برای کاربر معمولا منوط به درخواست کاربر است. این خدمت‌ها اغلب کاربردی و برای هر دو طرف یعنی اپراتور و کاربر سودمند است.

در ایران متاسفانه این مساله به جولانگاه پولسازی اپراتورهای تلفن همراه، شرکت‌های دارای پروانه فعالیت ارزش افزوده پیامک، شرکت‌های تبلیغاتی و برخی شرکت‌های دیگر تبدیل شده است.

از طرفی در ایران روش تبلیغ پیامکی به‌عنوان یکی از روش‌های مرسوم جهان و روشی با بالاترین نرخ موفقیت تبلیغ معرفی شده و سخنرانی‌های متعدد در مزیت‌های این روش برگزار و کتاب‌هایی هم منتشر شده است.

از طرفی عدد و رقم‌هایی که در این‌باره تولید و ارائه می‌شود هم وسوسه‌کننده است، اما باید دید در مقابل این اعداد و ارقام چه حقایقی وجود دارد.

آیا تبلیغ پیامکی روش مناسبی است؟ اگر با روش جستجو در متون انگلیسی و با کلمات کلیدی «بازاریابی پیامکی» وارد شویم به مطالب متعددی از این دست برمی‌خوریم: «96 درصد کاربران تلفن‌های همراه هوشمند از خدمات پیامکی استفاده می‌کنند.

هر کاربر در کشورهای توسعه‌یافته روزی 150 بار به گوشی تلفن همراه خود نگاه می‌کند. 98 درصد پیامک‌ها خوانده می‌شود، در حالی که فقط 22 درصد ایمیل‌ها خوانده می‌شود. کوپن‌های تخفیف خرید از طریق پیامک ده برابر بیشتر از کوپن‌های خرید پستی مشتری جذب می‌کند و...»

این آمار شیرین را که بی‌شباهت به شکلات و خامه رویه کیک هم نیست، یک شرکت ارائه‌کننده خدمات بازاریابی پیامکی در سال 2010 منتشر کرده و مشابه آن مطالب زیادی در اینترنت وجود دارد.

در این مواقع بهتر است قبل از خواندن آمار، منبع آن را نگاه کنید؛ زیرا بسیاری از آمار از سوی مراجع ذی‌نفع تهیه و منتشر می‌شود. ما هم برای دیدن روی دیگر سکه، اینبار حریم خصوصی و بازاریابی پیامکی را جستجو کردیم و نتیجه برعکس بود.

طبق نتایجی که با جستجوی کلمات کلیدی حریم خصوصی و بازاریابی پیامکی به زبان انگلیسی پیدا شد و به نقل از دانشنامه آنلاین ویکی‌پدیا: «این نوع بازاریابی در سال 2000 یعنی 14 سال پیش شروع شد و خیلی سریع به‌عنوان یکی از روش‌های مناسب از سوی بسیاری از شرکت‌های تبلیغاتی استفاده شد.

اما با نارضایتی کاربران و انتقاد و پیگیری شدید نهادهای رگولاتور از اپراتورهای تلفن همراه چند کشور توسعه‌یافته و درحال توسعه درباره فروش فهرست شماره تلفن‌های شخصی کاربران به شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بازاریابی پیامکی، این روش در بسیاری از کشورها کنار گذاشته شد.

در موارد دیگر خدمات جدیدی تعریف شد تا با در نظرگرفتن عوامل مختلف از جمله موقعیت مکانی، پیامک‌های هوشمندانه به کاربران ارسال شود.»

منع قانونی در کشورهای پیشرفته

کلمات کلیدی مسائل قانونی، قوانین و مقررات و بازاریابی پیامکی، اما نتایج جالب دیگری را به همراه دارد که نشان می‌دهد با وضع قوانین جدید از سوی کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) از سال 2013 بازاریابی پیامکی منع قانونی دارد.

این قانون به عنوان مکملی برای قانون قدیمی‌تر «حمایت از مشترکان تلفن ثابت» مصوب سال 1991 به تصویب رسیده است.

طبق این قانون، اپراتورها و شرکت‌هایی که پیش از ارسال پیامک‌های تبلیغاتی از کاربر، درخواست رضایت کتبی از فعالسازی این خدمت را اخذ نکرده باشند، به‌ازای ارسال هر پیامک به هر کاربر بین 500 تا1500 دلار جریمه می‌شوند.

این جریمه فقط شامل پیامک نمی‌شود و تماس‌های تلفنی تبلیغاتی و پست الکترونیکی را نیز دربر می‌گیرد. همچنین سال 2014 دوباره این قانون به‌روز شد و عنوان «هرزنامه‌های پیامکی» نیز در آن آورده شد.

بنابراین از سال 2013 پیش‌فرض اپراتورهای بین‌المللی در مورد این بازاریابی به این صورت شده است که براساس تقاضای فعالسازی کاربر این خدمت ارائه می‌شود. حال این‌که در کشور ما این روند برعکس است.

این خدمت برای همه کاربران به‌صورت پیش‌فرض فعال است و برای غیرفعال کردن آن کاربر باید نظر خود را از طریق پیامک یا تلفن یا وارد کردن کد به گوشی اعلام کند.

پیش‌فرض بودن یا نبودن

کمتر کاربری ممکن است از دریافت این پیامک‌ها راضی باشد. پیش از نوشتن این گزارش، با خود قرار گذاشتم تا در یک روز از هر کسی که می‌بینم بپرسم آیا این پیامک‌ها را دریافت می‌کند یا نه؟ و اگر دریافت می‌کند، آیا از دریافت این پیامک‌ها راضی است یا ناراضی؟

در پرسش از نزدیک به 40 نفر که همگی این پیامک‌ها را دریافت می‌کردند، حتی یک نفر هم از دریافت این پیامک‌ها راضی نبود.

تعدادی از این افراد هم نمی‌دانستند آیا این پیامک‌ها برایشان هزینه‌بر است یا نه و معتقد بودند اطلاع‌رسانی درستی درخصوص این‌که آیا این پیامک‌ها واقعا برای مشترک تلفن همراه هزینه‌ای دارند یا نه صورت نگرفته چون آنها به این مساله شک دارند.

روزانه بین 15 تا 20 پیامک تبلیغاتی برای کاربران ایرانی تلفن همراه ارسال می‌شود. با دید منصفانه می‌توان گفت تقریبا تمام این پیامک‌ها نه‌تنها بی‌مصرف هستند، بلکه ضرر و زیان هم برای گیرندگان آن دارند، زیرا خواندن و پاک کردن آن وقت را هدر می‌دهد و این خواندن و پاک کردن، شارژ گوشی را کم می‌کند و مصرف انرژی گوشی هم زیادتر می‌شود.

همچنین بی‌ربطی این پیامک‌ها با شخص دریافت‌کننده می‌تواند کسالت‌آفرین و در مواردی دردسرساز باشد.

مثلا یکی از متداول‌ترین این پیامک‌ها فروش خانه‌های فوق‌العاده لوکس در شمال تهران است و تصور کنید مستاجری که هر هفته چند پیامک از این دست دریافت می‌کند، چه حالی می‌شود.

آیا بهتر نیست روند ارائه این خدمت که حاصلی جز هدر دادن پول و وقت مردم ندارد تغییر کند و همان‌گونه که بسیاری از اپراتورها ارائه این خدمت را منوط به دریافت تقاضای کاربر کرده‌اند، اینجا هم همین اتفاق بیفتد؟

محمدعلی پورخصالیان - کلیک