سایه سنگین اختلافات بر سر اوباما و ملک سلمان

در تحلیل این دیدار، خوان کول کارشناس مسائل خاورمیانه می‌نویسد، سلمان بن عبدالعزیز پیشتر در نشست سران حاشیه خلیج فارس در ماه می‌که به دعوت آمریکا برگزار شد، به خاطر خشم از مذاکرات غرب با ایران بر سر برنامه هسته‌ای، حضور پیدا نکرد. به اعتقاد ناظران این مخالفت بدون شک بر نشست پادشاه عربستان با اوباما سایه‌افکنده است. خوآن کول یکی از اندیشمندان و مورخان آمریکایی معاصر در حوزه خاورمیانه و جنوب آسیا در مطلبی به همین مناسبت به چهار موضوع اساسی اشاره می‌کند و می‌گوید: اول این‌که، مفهوم ضمنی مذاکرات موفقیت آمیز با ایران این است که تحریم های بین‌المللی بتدریج حذف می‌شود و ایران قادر خواهد بود 5/1 میلیون بشکه نفت را در هر روز بیش از زمان کنونی صادر و در تجارت آزادانه‌تر عمل کند. این مراحل کاهش بیشتر قیمت نفت را به همراه خواهد داشت و به اقتصاد عربستان صدمه می‌زند و از طرفی باعث می‌شود ایران به لحاظ اقتصادی قوی‌تر عمل کند که این پیشرفت‌ها به مذاق ریاض هرگز خوش نمی‌آید. از این رو اوباما وظیفه بسیار دشواری دارد و آن آرام کردن ملک سلمان به خاطر تحولات جاری است زیرا جغرافیای سیاسی عربستان سعودی در کوتاه مدت دستخوش تغییرات بزرگی خواهد شد.

دوم این‌که، ایالات متحده داعش را تهدیدی بزرگ می‌داند و از آن به عنوان مهم‌ترین موضوعی یاد می‌کند که دولت اوباما درگیر آن در خاورمیانه است، از این‌رو تمام تلاش خود را برای شکست این گروه انجام خواهد داد. در این میان عربستان خوب می‌داند که نابودی داعش در عراق و سوریه بیشتر از همه به نفع متحدان شیعه ایران است. بنابراین وظیفه سنگین دیگر اوباما در این دیدار متقاعد کردن ملک سلمان برای همراه کردن ایالات متحده در این مسیر است.

سوم این‌که، عربستان سعودی از شورشیان احرار الشام و جیش‌الاسلام در سوریه حمایت می‌کند که هر دوی آنها جزو سلفی‌های تندرویی هستند که اعتقادی به دموکراسی ندارند اما خواهان تشکیل یک دولت مذهبی همچون طالبان هستند که در ظاهر تمایل به قانون اسلامی دارد. ارتش آزاد سوریه نیز به نوبه خود با جبهه النصره که از شاخه‌های وابسته به القاعده بوده، متحد شده است. ایالات متحده و عربستان سعودی موافق کناره‌گیری اسد هستند، اما آمریکا نمی‌خواهد با القاعده همکاری کند. این درحالیست که عربستان سعودی شکست اسد را مهم‌ترین موضوع می‌داند. هنوز روشن نیست که شکاف بین اوباما و ملک سلمان در این باره چگونه از بین می‌رود.

چهارم این‌که، دولت اوباما به‌طور کلی حامی جنگ عربستان در یمن بوده و از ریاض پشتیبانی لجستیکی می‌کند. با این حال حوثی‌های یمن در لیست تهدیدهای تروریستی واشنگتن قرار ندارند، این درحالیست که ریاض آنها را دشمن شماره یک خود می‌داند. اینجا هم برخی اختلاف نظرهای بین واشنگتن و ریاض آشکار می‌شود.

نکته آخر این‌که عربستان سعودی به یک قدرت نظامی منطقه‌ای تبدیل شده که این موضوع تا حد زیادی به کمک تسلیحاتی ایالات متحده مربوط می‌شود. عربستان سعودی در پی خریداری کشتی‌های جنگی جدید برای نیروی دریایی کوچک خود به‌منظور گشتزنی در خلیج‌ فارس است و به نظر می‌رسد این موضوع نیز محور گفت‌وگوهای اوباما با پادشاه عربستان باشد. در حقیقت پنتاگون تلاش می‌کند به یکی از همپیمانان کلیدی خود در منطقه خلیج فارس درباره توافق هسته‌ای ایران اطمینان خاطر بدهد و درعین حال مشغول نهایی کردن توافقنامه تسلیحاتی یک میلیارد دلاری با عربستان سعودی است. آمریکا همواره متحد قدیمی و همیشگی ریاض بوده و حمایت آشکار واشنگتن از تجاوز به یمن بار دیگر بر این موضوع صحه گذاشته است که آمریکا هرگز ریاض را در جنایت‌های بشری تنها نمی‌گذارد. حال باید دید آیا اوباما این بار در دیدار با پادشاه سعودی می‌تواند یخ روابط دو کشور را ذوب کرده و در راستای عادی‌سازی روابط گام بردارد یا خیر؟

معصومه زارع - بین الملل