فساد در حال سیستمی شدن است

به گزارش جام‌جم، این هشداردر «میزگرد بررسی فساد سیستمی در ایران؛ روندها، زمینه‌ها، علل و پیامد‌ها»، با حضور دکتر احمد توکلی، دکتر حسین راغفر، دکتر محمد‌امین قانعی‌راد و دکتر حسین عابد جعفری دانشگاه تهران برگزار شد .به گفته این کارشناسان، بررسی فسادهای مالی اخیر رخ داده در کشور نشان می‌دهد این فسادها چه در بعد حجم و رقم و چه در بعد دامنه و تعداد افراد درگیر، از حد توان یک شخص خارج است و همواره یک سیستم هماهنگ و شبکه پرشمار از افراد در رده‌های مختلف باعث رقم زدن آن شده است. بنابراین آسیب‌شناسی چگونگی وقوع این فسادها باعث می‌شود زنگ خطر گسترش و نهادینه شدن فساد به طور سیستمی به صدادرآید. لذا قوای سه‌گانه باید در این خصوص ورود جدی کرده و فکری کنند.

این درحالی است که برخی کارشناسان با اشاره به هشدارهای مکرر رهبر معظم انقلاب و از جمله فرمان هشت ‌ماده‌ای ایشان معتقدند مدیران عالی‌رتبه هنوز خطر رشد فساد آن هم به طور سیستمی را هنوز بدرستی درک نکرده ولذا به اجرای فرمان هشت‌ماده‌ای رهبری نیز اهتمام لازم نورزیده‌اند. در واقع اگر مفاد این فرمان به موقع و در زمان ابلاغ اجرا می‌شد، شاید اکنون شاهد رشد فساد و تبدیل آن به فساد سیستمی نبودیم.

فساد زائیده فضای بسته سیاسی

دکترحسین راغفر، استاد دانشگاه الزهراء در این همایش با اشاره به تاثیر فساد در اقتصاد گفت: فساد یکی از موانع توسعه در ایران است، در بیان کلی فساد به این معناست که عده‌ای از منابع عمومی به‎طور خصوصی استفاده می‌کنند، زیرا فساد مساوی با انحصار است.

این استاد دانشگاه الزهرا عوامل وقوع فساد را بر شمرد و تصریح کرد: یکی از عوامل فساد، انحصار است.

راغفر با بیان راهکارهای مقابله با فساد، خاطر‌نشان کرد: مهم‌ترین راهکار این است که عزم سیاسی لازم به‌وجود بیاید، زیرا اگر مسأله فساد حل نشود، نه‌تنها مانعی در مسیر توسعه می‌شود، بلکه در درازمدت به یک تهدید سیاسی نیز برای کشور تبدیل می‌شود.

فساد سیستمی از رفیق بازی حاصل می‌شود

در ادامه، احمد توکلی نماینده تهران در مجلس درخصوص بروز فساد سیستمی در کشور گفت: فساد سیاسی باعث می‌شود فساد اقتصادی و اجتماعی به صورت سیستمی حاصل شود که همه مردم متضرر این موضوع هستند. وی با اشاره به نفوذ افراد سودجو به بدنه دولت و سایر قوا افزود: برخی افراد در دوره‌هایی هزینه‌های مالی سنگین می‌کنند تا در زمان آینده بتوانند بذری را که کاشتند درو کنند.

به عنوان مثال برخی برای این‌که به اهداف خود برسند در ستاد انتخاباتی افراد منتخب هزینه می‌کنند و بعد از این جریان از آن رانت استفاده خواهند کرد.این اقتصاددان با اشاره به افزایش اختلاس‌ها گفت: پریروز شاهد ظهور افرادی چون شهرام جزایری بودیم، دیروز مه‌آفرید امیر خسروی و امروز بابک زنجانی را شاهد هستیم. خدا می‌داند فردا چه کسی پرچمدار اختلاس خواهد بود.

توکلی با بیان این موضوع که حمایت‌های ویژه در اقتصاد نیز باعث بروز فساد می‌شود، گفت: برخی حمایت‌ها تنها به دلیل آشنایی است. به عنوان مثال در دولت پیشین از گروه مالی امیر منصور آریا حمایت شد که آثار و مشکلات آن اکنون در جامعه مشخص است.

لذا اگر قوای سه‌گانه برای از بین بردن این ریشه‌ها فکری نکنند، فساد سیستمی دربدنه اقتصاد و نظام اداری کشور جا خوش می‌کند.

فساد، سیستمیک شده است

در ادامه دکتر محمد‌امین قانعی‌راد، جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران با طرح این سوال که، باید دید فساد در کجا و به چه دلیلی وجود دارد، گفت: باید در بحث فساد فاز سیاسی را پشت سر بگذاریم، زیرا این موضوع تنها به یک ترفند برای پیروزی در مبارزات سیاسی و انتخاباتی تبدیل شده است.این جامعه‌شناس با سیستمیک خواندن بحث فساد، تاکید کرد: باید در نظر داشت که در برخی از موارد فساد نهادینه شده و به‌شکل یک امر اجتناب نا‌پذیر در آمده است.لذا باید توجه داشت که هرچند فساد سیستمیک شده است، اما همین فساد نیازمند راه‌حل‌های سیستمیک نیز است. پس باید از حاکمیت خواست به طورجدی وارد مساله شود.

اول فساد کلان کنترل شود بعد فساد خرد

همچنین حسین عابد جعفری، پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی با اشاره به نقش عوامل سیاسی و کلان در ایجاد فساد اداری، گفت: بسیاری بر این باورند که فساد، بیشتر در دستگاه دولت، هم در سطح کلان بین برخی مسئولان عالی‌رتبه و هم در سطح خرد مطرح می‌شود. بدیهی است بدون کنترل فساد کلان، امکان کنترل فساد خرد وجود ندارد.

فساد اداری در رده‌های میانی و پایین نظام اداری نیز تا حد زیادی به میزان فساد در بین رده‌های بالا، یعنی برخی سیاست‌گذاران و کارمندان عالی‌رتبه بستگی ‌دارد.

عابد جعفری با اشاره به آثار فساد نیز گفت: فساد بر رشد اقتصادی، بهره‌وری و سرمایه‌گذاری در اقتصاد تأثیر منفی می‌گذارد. لذا قوای سه‌گانه باید به هوش باشند که فساد سیستمی درحال گسترش است و این امررا می‌توان از ساختارشناسی اختلاس‌های اخیر به راحتی درک کرد.

فرازهایی از فرمان هشت ماده‌ای رهبر معظم انقلاب در خصوص مبارزه بافساد

رهبرمعظم انقلاب درتاریخ 10 اردیبهشت 1380 فرمان هشت ماده‌ای را برای مبارزه با فساد صادرفرمودند که به گفته کارشناسان اگر دولت‌های وقت در13سال اخیر به اجرای آن اهتمام می‌ورزیدند اکنون شاهد گسترش فساد نبودیم. فرازهایی از این فرمان را مرورمی کنیم:

1ـ با آغاز مبارزه‌ جدی با فساد اقتصادی و مالی، یقیناً زمزمه‌ها و بتدریج فریادها و نعره‌های مخالفت با آن بلند خواهد شد... این مخالفت‌ها نباید در عزم راسخ شما تردید بیفکند. به مسئولان خیرخواه در قوای سه گانه بیاموزید که تسامح در مبارزه با فساد، بنوعی همدستی با فاسدان و مفسدان است./ 2- ممکن است کسانی بخطا تصور کنند که مبارزه با مفسدان و سوءاستفاده‌کنندگان از ثروت‌های ملی، موجب ناامنی اقتصادی و فرار سرمایه‌ها است. به این اشخاص تفهیم کنید که بعکس، این مبارزه موجب امنیت فضای اقتصادی و اطمینان کسانی است که می‌خواهند فعالیت سالم اقتصادی داشته باشند./ ۳ـ کار مبارزه با فساد را چه در دولت و چه در قوه‌ قضاییه به افراد مطمئن و برخوردار از سلامت و امانت بسپارید./ 4- ضربه‌ عدالت باید قاطع ولی در عین حال دقیق و ظریف باشد. متهم کردن بیگناهان، یا معامله‌ یکسان میان خیانت و اشتباه، یا یکسان گرفتن گناهان کوچک با گناهان بزرگ جایز نیست./ ۵ـ بخش‌های مختلف نظارتی در سه قوه باید با همکاری صمیمانه، نقاط دچار آسیب در گردش مالی و اقتصادی کشور را بدرستی شناسایی کنند و محاکم قضائی و نیز مسئولان آسیب‌زدایی در هر مورد را یاری رسانند./ 6 ـ‌ وزارت اطلاعات موظف است در چهارچوب وظایف قانونی خود، نقاط آسیب‌پذیر در فعالیت های اقتصادی دولتی کلان مانند: معاملات و قراردادهای خارجی و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، طرح‌های ملی و نیز مراکز مهم تصمیم‌گیری اقتصادی و پولی کشور را پوشش اطلاعاتی دهد ./ 7- در امر مبارزه با فساد نباید هیچ تبعیضی دیده شود. هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند با عذر انتساب به اینجانب یا دیگر مسئولان کشور، خود را از حساب کشی معاف بشمارد./ 8- با این امر مهم و حیاتی نباید بگونه‌ شعاری و تبلیغاتی و تظاهرگونه رفتار شود. به دست اندرکاران این‌مهم تاکید کنید که بجای پرداختن به ریشه‌ها و ام‌الفسادها به سراغ ضعفا و خطاهای کوچک نروند و نقاط اصلی را رها نکنند.

محمدحسین علی‌اکبری / گروه اقتصاد