ریشه‌های فساد اقتصادی

اما به عقیده من فساد اقتصادی حادتر از این حرف‌هاست و ریشه آن نیز گسترده‌تر است. این ریشه در یک کلمه، رانت‌خواران هستند، رانت‌خوارانی که شبکه‌ای از مفسدین اقتصادی را ایجاد کرده که البته یقه‌سفیدها هم عضوی از آن هستند.

در واقع یقه‌سفیدان خود جزئی از یک شبکه سازمان‌یافته فساد اقتصادی هستند، اما ریشه اصلی به حساب نمی‌آیند؛ کما این‌که در این شبکه حتی ممکن است کارمندان جزء نیز حضور داشته باشند. رانت‌خواران با استفاده از روابطی که دارند، در بدنه اقتصاد کشور نفوذ کرده و منشأ بسیاری از مفاسد شده و می‌شوند.

این‌که چند هزار میلیارد تومان در یک شب جابه‌جا می‌شود،‌ کار یک نفر و دو نفر نیست، بلکه یک تشکل سازمان‌یافته از مجریان خود حمایت می‌کند تا سودجویان به اهداف خود برسند.

همچنین فسادهایی که اخیرا در صندوق‌های قرض‌الحسنه و موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز رخ داده و میلیاردها تومان پول مردم را ضایع کرده‌اند، قاعدتا این افراد کارمند و حتی مدیر نیستند؛ بلکه یک شبکه رانت‌خواری منسجم هستند.

این در حالی است که قوانین ایران آن‌قدر متناقض و معارض است و آن‌قدر راه فرار در آن وجود دارد که شبکه رانت‌خواری براحتی قادر به دور زدن آن است. به عبارت دیگر چون شبکه یا شبکه‌های رانت‌خواری دارای ارتباطی در سیستم اداری و بروکراتیک کشور هستند، این ارتباطات همدست این شبکه‌ها را روی منابع باز می‌کند، هم از آنها پشتیبانی کرده و در نهایت نیز مشخص نمی‌شود سر این شبکه‌ها کجاست و حامیان آنها چه کسانی هستند. اینچنین است که بهترین راه برای مبارزه با ریشه‌های فساد و شبکه‌های رانت‌خواری، اصلاح نظام اداری کشور و حذف پیچیدگی‌های غیرضرور است.

وقتی نظام اداری کوچک، چابک و شفاف باشد و وقتی فرآیندها و فرصت‌ها به‌طور عادلانه و شفاف توزیع شود، امضای طلایی وجود نخواهد داشت که به‌واسطه آن رانتی ایجاد شود، در نهایت اگر می‌خواهیم با فساد و رانت‌خواری مبارزه کنیم اولویت اول به‌جای برخورد قهری، شفاف‌سازی و کوچک‌سازی نظام اداری، توزیع برابر فرصت‌ها و البته خصوصی‌سازی صحیح است.

دکتر محمد طبیبیان - کارشناس اقتصادی