رأی بسکتبال به تغییر است

باور این نکته برای منتقدان سرسخت او سخت است، هر چند اطرافیان او می‌گویند قبل از انتخابات مجمع فدراسیون بسکتبال، مشحون به آنها قول تغییر و اصلاح رویکرد داده است.

چرا بسکتبال باید تغییر کند؟

پیشرفت‌های بسکتبال در دهه گذشته ـ که اوج آن حضور در رقابت‌های جهانی و گرفتن سهمیه المپیک بود ـ با اصرار ورزیدن به کارهای بدون پشتوانه علمی و تلاش برای حذف منتقدان، خیلی زود فروکش کرد. بسکتبال در عرصه رقابت جهانی پایداری نداشت، زیرا برنامه‌ریزی در این زمینه صورت نگرفت. از این رو ظرفیت آن برای موفقیت‌های بزرگ‌تر ناشناخته ماند.

از طرفی در مقایسه بسکتبال با والیبال، فرآیند حضور جهانی این ورزش و اثبات موقعیتی متعادل درمیان تیم‌های دنیا، بسکتبال را بیشتر در چشم مردم قرار داد تا انتظاری که از والیبال دارند، از بسکتبال هم داشته باشند، گر چه به اعتقاد ما قیاس ورزش‌ها با یکدیگر مناسب نیست اما حداقل انتظارات از نوع مدیریت کردن بسکتبال در بعد داخلی و در سطحی فراتر، بین‌المللی بود که از این جنبه می‌توان به قضایای بسکتبال در کنار والیبال نگاه کرد.

موفقیت‌های جهانی والیبال و برآیند اجتماعی این ورزش نیز سطح توقعات مردم از ورزش‌های گروهی بویژه بسکتبال را از آسیا فراتر برد، به‌قدری که موفقیت‌ آسیایی بسکتبال چندان به چشم نیامد و از آنجا که بسکتبال همپای والیبال در زمینه‌های مختلف، استراتژی مشخص نداشت، ضعف و کاستی‌های آن نزد مردم بیشتر نمایان شد. هر چند والیبال نیز در این سال‌ها نشان داده، بیشترین انرژی خود را روی رخدادهای بین‌المللی گذاشته و در برگزاری لیگ‌ها ضعف‌هایی داشته‌، اما این کاستی‌ها به اندازه‌ای نیست که بسکتبال با آن روبه‌روست .

بسکتبال ایران در لیگ ملی و حرفه‌ای بعد از هشت ماه بازی فرسایشی و ریخت و پاش تیم‌های باشگاهی به بن‌بست رسید و در سطح بین‌المللی نیز برنامه‌ای نداشت و حتی برای انتخاب مربی خارجی اقدام‌های سرپرست فدراسیون ناکام ماند تا برنده انتخابات در نخستین صحبت‌هایش بعد از مجمع اعلام کند، به خاطر محدودیت زمانی شاید به جای مربی خارجی از مربی ایرانی برای تیم ملی بسکتبال استفاده کند.

این اتفاق در شرایطی می‌افتد که بسکتبال ایران بیش از 10 سال مربیان ایرانی را بالای سر خود ندیده است. موافقان این طرح، آن را فرصتی برای مربیان ایرانی و اثبات توانایی خود بعد از گذشت سال‌ها بی‌توجهی به مربیان ایرانی می‌دانند، اما منتقدان استفاده از مربی ایرانی با وجود فضای حاکم بر مدیریت فدراسیون طی سال‌های گذشته، حضور مربی ایرانی با احتمال شکست در بازی‌های جام ملت‌ها و انتخابی المپیک را تائید تز قبلی فدراسیون در قبال به‌کارگیری مربیان ایرانی می‌دانند؛ همان که همواره گفته و شنیده می‌شود مربیان ایرانی نمی‌توانند تیم ملی را اداره کنند. محمود مشحون نیز در صحبت‌های بعد از انتخابات خود شانس 50 ـ50 برای تیم ملی در جام ملت‌ها و گرفتن سهمیه المپیک قائل شده است که این نکته، منتقدان طرح را در مقطع کنونی برای استفاده از مربیان داخلی، نگران‌تر کرده است.

برخی منتقدان می‌گویند محمود مشحون با راه انداختن مبحث مربیگری تیم ملی توسط مربیان ایرانی ، بازی برد ـ برد را دنبال می‌کند. اگر چه او با احتمال موفقیت تیم ملی و شانس 50 ـ50 آن در جام ملت‌ها و با مربی ایرانی جلو آمده‌، اما عاقبت طرحش را پیش‌بینی کرده است. در صورت پیروزی تیم ملی، مشحون در صف اول تبریک گوینده‌ها به مربی ایرانی است و در صورت شکست، مواضع قبلی خود را درقبال مربیان ایرانی دنبال خواهد کرد.

در روزهایی که مشحون گفته گزینه مربی خارجی سرپرست فدراسیون را قبول ندارد و بحث مربی ایرانی را مطرح کرده است، باید پرسید آیا تغییر در بسکتبال فقط با نگاه نتیجه‌گرا ممکن است ؟ «اگر مربی خارجی نشد، مربی ایرانی» کجای برنامه ساختاری یک فدراسیون 13 ساله قرار دارد که در دوره جدید با شعار تغییر و اصلاح رویکرد روی کار آمده است و آیا در برنامه راهبردی نباید اهداف دورتر را دنبال کرد؟ آیا بسکتبال با وجود شعار‌های تغییر و اصلاح رویکرد، همان راهی را می‌رود که پیش از این با تصمیم‌های لحظه‌ای به راه‌اندازی لیگ ملی و حرفه‌ای انجامید یا به‌دنبال تغییر ساختار و نگاه کلان به مربیگری در تیم ملی است؟

تغییر آدم‌ها یا افکار

«ایراداتی به عملکرد ما وارد بود که همه به آن واقف هستیم. اصلی‌ترین موضوع، ساختار فدراسیون است که باید تغییر کند و ما نیز این کار را انجام می‌دهیم. هر ایرادی هم که دوستان معتقدند بسکتبال با آن دست و پنجه نرم می‌کند، به ما بگویند تا آن را بررسی کنیم. هیچ انسانی کامل نیست و مطمئنا هر مشکلی وجود داشته باشد، برای حل آن تلاش می‌کنیم. ما با تمام توان، راه نرفته را طی خواهیم کرد.»

این عین جملات محمود مشحون با خبرنگاران بعد از انتخابات است. بسیاری نحوه تفکرات مرد 74 ساله بسکتبال را تغییر‌ناپذیر می‌دانند اما از سوی دیگر برخی می‌گویند مشحون راهی جز تغییر ندارد.

مهران شاهین‌طبع، سرمربی تیم بسکتبال دانشگاه آزاد ـ که از او به‌عنوان گزینه اول مشحون برای سرمربیگری تیم ملی نام برده می‌شود ـ درباره ضعف‌های گذشته به این جمله بسنده می‌کند که با ‌به‌کارگیری همه نیروهای بسکتبال و انسجام و همبستگی، باید کارها را در آینده پیش برد.

کاپیتان تیم ملی بسکتبال با تائید اشتباهات مدیریت بسکتبال توسط مشحون می‌گوید: مشحون به اشتباهات قبلی خود در این شش ماه پی برده و در مدت کم باقی‌مانده تا جام ملت‌های آسیا باید هر چه زودتر تیم ملی را آماده کنیم.

در این میان، افرادی هم منتقد مشحون هستند و می‌گویند، تغییر فقط جابه‌جا کردن آدم‌ها نیست و باید افکار مدیریت بسکتبال تغییر کند.

آقاکوچکی: برای تغییر باید صبر کرد

اتفاقات 13 ساله بسکتبال با مدیریت کنونی فدراسیون و باور تغییر در فدراسیونی که سال‌ها روی برخی اشتباهات پافشاری کرده، سخت است. از این رو حتی خوشبین‌ترین افراد و نزدیکان به مدیریت مشحون اعتقاد دارند، از هم اکنون نباید درباره تغییرات فقط صحبت کرد بلکه باید اصلاح رویکرد را در عمل دید. عباس آقاکوچکی از مربیان ملی بسکتبال ایران می‌گوید: تغییر، نیاز اصلی بسکتبال ایران است. وقتی همه نامزدهای انتخابات از تغییر ساختار حرف می‌زنند و خود مشحون بیش از همه با قبول برخی اشتباهاتش به دنبال ایجاد تغییر است، چاره‌ای جز اصلاح ساختار بسکتبال وجود ندارد.

سرمربی تیم ملی بسکتبال باویلچر ایران ادامه می‌دهد: مشحون در شش ماهی که از فدراسیون دور بود، مسائل این ورزش را بهتر رصد کرد. شاید او به دوری چند‌ماهه احتیاج داشت. بنابراین از همه نیروهای کارآمد باید در ایجاد تغییر و ساختار جدید استفاده کند. مربی تیم امید ایران در رقابت‌های 2004 تهران در پاسخ این پرسش جام‌جم که اصولا اصلاح ساختار فدراسیون برمبنای چه کارهایی استوار شده، می‌گوید: اصلاح ساختار زمان‌بر است و نمی‌توان نسخه‌ای یکشبه برای آن پیچید. ما نیازهای زیادی در زمینه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری داریم. بسکتبال دنیا به سمت و سوی تکنولوژی و بهره‌گیری از علم روز در همه زمینه‌ها رفته است. فدراسیون به‌تنهایی نمی‌تواند همه فرآیندها را برآورده کند بلکه وزارت ورزش و جوانان نیز باید در این راه کمک‌حال فدراسیون باشد. آقاکوچکی درباره این‌که برخی منتقدان می‌گویند افکار مشحون تغییر‌ناپذیر است و به افراد در حیطه‌های کاری اختیار نمی‌دهد، می‌گوید: اعتماد‌سازی، پیش‌شرط پیشرفت است. مشحون باید گفته‌هایش را در عمل نیز ثابت کند تا منتقدانش به این باور برسند، قصد او تغییر رویه گذشته است. به اعتقاد من باید صبر کرد و مشحون هم باید شیوه‌های عملیاتی تغییر را آغاز کند.

شکوری: تغییر بدون تک‌محوری

تجربه نشان داده است، محمود مشحون آمادگی ایجاد تغییر ندارد، زیرا روحیات او با این مفاهیم سازگار نیست. علی شکوری، پیشکسوت بسکتبال ایران می‌گوید: اگر هدف به معنای واقعی، تغییر روند و اصلاح ساختار بسکتبال باشد عالی است اما به اعتقاد من در این جریان باید دست از کلی‌گویی برداشت و ذهن جامعه را منحرف نکرد.

دبیر سابق فدراسیون بسکتبال در پاسخ این پرسش جام‌جم که چرا در برابر تغییرات مشحون موضعگیری تندی دارد در صورتی که به عنوان منتقد، همواره پیگیر تغییرات بسکتبال است، می‌گوید: تغییراتی که من و منتقدانی مانند من در پی آن هستیم با آنچه مشحون می‌گوید، متفاوت است. ممکن است مشحون درزمینه تغییر آدم‌ها حرکت‌هایی صورت دهد اما افکار او باید تغییر کند. او در فدراسیون از یک عده خاص استفاده می‌کند تا نظر نهایی او را در انتهای همه تصمیم‌گیری‌ها تائید کنند. اگر مشحون از افراد قوی و با دیدگاه مشخص استفاده کند که بتوانند تصمیم‌های او را به چالش بکشند و ضعف و قوت‌ها را آشکار کنند‌، می‌توان تا حدی شعارهایش را درباره تغییر رویه و اصلاح ساختار قبول کرد. تغییر با تک‌محوری امکان‌پذیر نیست.

شکوری درباره این‌که یکی از تغییرات فدراسیون مشحون در دوره جدید مدیریت، استفاده از مربیان ایرانی در تیم ملی است، می‌گوید: من این را بیشتر دام می‌بینم تا تغییر. چرا امروز که تا جام ملت‌های آسیا زمان محدود است باید به فکر مربی ایرانی باشیم؟ من خودم طرفدار به‌کارگیری مربی ایرانی هستم و اعتقاد دارم در حق مربیان ایرانی طی 13 سال گذشته اجحاف شده، اما امروز در فاصله سه ماه تا رویداد قهرمانی آسیا حضور مربی ایرانی در تیم ملی به صلاح نیست. بسکتبال بی برنامه یعنی همین که آقایان 13 سال در برابر هر گونه انتقاد از مربیان خارجی به حمایت از آنها سینه‌سپر کردند اما امروز شعار استفاده از مربی ایرانی سر می‌دهند. به عقیده من تا فرآیند توسعه، مسیر خود را بدرستی طی نکند، این حرف‌ها ادامه دارد و مربیان ایرانی باید مراقب باشند در این مسیر و براساس اهدافی خاص قربانی نشوند.

محمد رضاپور / گروه ورزش