دوگانه ظالم و مظلوم؛ استراتژی ایران در منطقه و جهان

یکی از قدیمی‌ترین موارد جدایی، شکاف ایرانی ‌- عربی است که متاسفانه در سایه نژادپرستی برخی اشخاص و حکمرانان مانند آتشی زیر خاکستر عمل کرده و باعث جدایی‌ها شده و می‌شود. از سوی دیگر، شکاف شیعه و سنی هم موضوعی است که از زمان‌های دور وجود دارد و متاسفانه عملکرد بد برخی حکومت‌ها و نیز افراد در بستر تاریخ باعث عمیق‌تر شدن آن شده است. صدالبته که در عمیق‌شدن و اهمیت پیدا کردن هر دوی این موضوعات می‌توان بوضوح رد پای دولت‌های خارجی را هم مشاهده کرد.

از سوی دیگر نزدیکی و دوری به بازیگران داخل یا خارج منطقه هم باعث اختلافاتی شده است. مثال بارز این مساله را می‌توان در برخورد دوگانه کشورهای عربی با 2 جنبش سیاسی- نظامی حاضر در فلسطین دید. نزدیکی حماس به ایران باعث شد این جنبش در چشم کشورهای عربی منطقه ارج و قرب کمتری نسبت به جنبش فتح داشته باشد. همچنین در حال حاضر، احتمال نزدیکی ایران به بلوک غرب، بعد از موفقیت احتمالی در مذاکرات هسته‌ای باعث شده شمشیر خصومت برخی کشورهای عربی علیه ایران تیزتر شود.

در این میان، رویکردها برای یافتن دوست و دشمن در منطقه بیش از هر چیز بر مبنای منفعت‌طلبی و البته بر اساس یک شاخص مهم است: خویشاوندی. دوستِ دوست ما و دشمنِ دشمنِ ما دوست ماست، ولی اگر کشوری دوستِ دشمن یا دشمنِ دوست ما بود به دشمن ما تبدیل خواهد شد. بر این اساس، شاخص اصلی در منطقه نسب و سبب است و نه حقانیت یا درستی راه و روش ایشان.

با این حال سخنان چندی قبل رهبر انقلاب راه جدیدی در این میانه بود. ایشان در سخنرانی روز مبعث خود گفتند: «ما از هر مظلومی حمایت خواهیم کرد؛ امروز ملّت یمن مظلومند. دیگر از این ظلم بالاتر نیست که در ماه حرام - ماه رجب ماه حرام است - [مسلمان‌ها را می‌کشید.] مشرکان مکه هم وقتی ماه رجب می‌شد، جنگ را قطع می‌کردند. امروز زشت‌تر و بدتر از مکه آن روز، کسانی هستند که در ماه رجب - ماه حرام - خانواده‌های یمنی را به عزا می‌نشانند. در یک شبانه‌روز 100بار، 200 بار با هواپیما حمله می‌کنند به نقطه‌ای، به بهانه‌های واهی، با استدلال‌های غلط، با ادّعاهای دروغ. این ملّت ملّت مظلومی است. ملّت یمن ملّت مظلومی است. ملّت بحرین ملّت مظلومی است. ملّت فلسطین دچار مظلومیت مزمن است و سال‌های متمادی است این ملّت زیر فشار است. ما هر مقداری که بتوانیم از مظلوم حمایت می‌کنیم و هر مقداری که توانایی‌های ما و وسع ما باشد وظیفه ماست؛ اسلام به ما گفته است «کن للِظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ عَونا»- این سفارش امیرالمؤمنین است - ما نمی‌گوییم «اُنصُر اَخاک ظالِماً اَو مَظلوما» - این شعار جاهلی است؛ می‌گفتند اگر برادرت ظالم هم هست یا مظلوم است، باید از او دفاع کنی و حمایت کنی - قرآن این را نمی‌گوید؛ معرفت اسلامی این را منع می‌کند. نخیر؛ ظالم هر کسی بود باید با او مقابله کرد و جلوی ظلم او را گرفت؛ مظلوم هرکسی هست باید از او حمایت کرد.» (بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، 26‌/‌2‌/‌1394)

همان‌طور که مشاهده می‌شود در این منطق، وابستگی منافع یا نزدیکی مواضع برای حمایت از یک کشور یا دولت جای خود را به حق بودن آن حکومت یا کشور می‌دهد. اهمیت این موضوع وقتی خود را نشان می‌دهد که بدانیم با این شاقول، تمام شکاف‌های موجود در منطقه یعنی شکاف ایرانی -‌ عربی، شیعه و سنی یا نسبیت و سببیت برهم ریخته و تنها یک شکاف به وجود می‌آید که آن هم شکاف ظالم و مظلوم است. از بستر همین مساله است که حمایت ایران شیعی از عرب فلسطینی سنی، عرب سوری علوی و عرب یمنی زیدی معنا پیدا می‌کند.

در سوریه هم با رجوع به واقعیت‌های میدانی می‌توان به‌درستی مواضع ایران پی برد. نخست این‌که دولت جمهوری اسلامی ایران و مسئولان آن در ظاهر و باطن، حمایت خود را از ملت سوریه اعلام کردند. یکی از نمونه‌های واضح این مساله پیام رهبری به حج سال 1391 بود که در آن آمده بود: «ما طرفدار ملت سوریه و مخالف هرگونه تحریک و دخالت خارجی در آن کشوریم. هرگونه اصلاح در آن کشور باید به‌ وسیله خود ملت و با روش‌های کاملاً ملّی‌ صورت گیرد.» (پیام به کنگره عظیم حج، 4‌/‌8‌/‌1391) نکته دوم این است که از همان ابتدا، دلسوزان منطقه از جانشینان احتمالی دولت بشار اسد نگران و معتقد بودند اندیشه و عملکرد ایشان نشان می‌دهد در صورت قدرت گرفتن ایشان وضع حقوق بشر و دموکراسی در این کشور به قهقرا خواهد رفت. نکته سوم هم این است که سوریه یکی از خطوط مقدم مبارزه علیه بزرگ‌ترین ظالم منطقه یعنی رژیم صهیونیستی است.

در صورت سقوط دولت بشار اسد و حاکمیت مخالفان این دولت (کسانی که تاکنون علیه تمام کشورهای همسایه سوریه اقدام نظامی داشتند غیر از رژیم صهیونیستی) آن گاه این خط مقدم از دست می‌رفت و دیگر جایی برای مبارزه علیه آن ظالم بزرگ نبود. پس بهتر این‌که در سوریه اصلاحی در جهت منافع ملت صورت گیرد، نه از بین رفتن «حکومتی که سه دهه به‌تنهایی در برابر صهیونیست‌های غاصب ایستاده و از گروه‌های مقاومت در فلسطین و لبنان دفاع کرده است.» (پیام به کنگره عظیم حج، 4‌/‌8‌/‌1391)

رهبر انقلاب در یکی از نخستین اقدامات خود در دوران رهبری و در نخستین پیام حج خود در سال 1368 بصراحت بر دوگانه مظلوم و ظالم تاکید کردند و گفتند «سیاست نه شرقی و نه غربی» و حمایت از مستضعفان و مظلومان... [از] خطوط اصلی برنامه‌های ماست.» (پیام به حجاج بیت‌الله الحرام، 14‌/‌4‌/‌1368) به نظر می‌رسد تنها در صورت تغییر نظام ذهنی ما از 3 عامل نژاد، مذهب یا سبب و نسب به ظالم و مظلوم است که رژیم صهیونیستی در سیبل حملات ما قرار خواهد گرفت؛ چرا که در غیر این صورت مبارزه با این رژیم در میانه جنگ ایران و اعراب، شیعه و سنی و نیز دوستی‌ها و دشمنی‌های منطقه گم خواهد شد و ما برای همیشه شرمنده تاریخ باقی خواهیم ماند.

مصطفی مسجدی آرانی / جام‌جم