آسمان نفوذناپذیر ایران

سال 2007 بود که خبر امضای یک قرارداد نظامی میان ایران و روسیه تبدیل به خبر اول بیشتر رسانه‌های جهان شد: «ایران از روسیه سامانه موشکی اس ـ 300 خرید». چنانکه تسنیم نوشته، جمهوری اسلامی ایران و شرکت روس آبارون اکسپورت شرکت دولتی صادرات و واردات تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه در سال 2007 قراردادی را امضا کردند که به‌ موجب آن، این شرکت موظف شد پنج آتشبار اس‌ ـ300 را به‌ ارزش حدود 800 میلیون دلار به ایران تحویل دهد. اما دیمیتری مدودف رئیس‌جمهور وقت روسیه سه سال بعد و در سال 2010 میلادی با صدور فرمانی، تحویل سامانه موشکی اس ـ 300 به ایران را ممنوع کرد.

اس ـ 300 یک سامانه موشکی سطح‌ به‌ هوای دوربرد با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست. از این سامانه به‌‌عنوان نوع تکمیلی سامانه پدافندی اس ـ200 یاد می‌شود که ایران با به‌کارگیری توان داخلی، موفق به بهینه‌سازی آن نیز شده و قرار است موشک‌های صیاد مکمل موشک‌های این سامانه پرقدرت شود.

اس ـ 300 اکنون یک خانواده است و انواع مختلفی از این سامانه با کاربردهای متفاوت در وزارت دفاع روسیه تولید شده است. هم‌اکنون اس ـ 300 پی‌ام‌یو (S-300PMU) به‌عنوان یکی از مرگبارترین و پیشرفته‌ترین سامانه‌های موشکی خانواده اس ـ 300 است که توانایی ردیابی و انهدام حدود 100 هدف را دارد. آن‌‌طور که روس‌ها اعلام کرده‌اند، زمان آماده‌سازی این نوع از سامانه‌ها، حدود 5 دقیقه‌ است که این خود یکی از ویژگی‌های مهم سامانه موشکی اس ـ 300 پی‌ام‌یو به شمار می‌رود.

همزمان با لغو این قرارداد از سوی دولت روسیه، جمهوری اسلامی ایران نیز به دادگاه بین‌المللی در این‌ باره شکایت کرد و نهایتا دادگاه، رای خود را صادر و روسیه را محکوم کرد و مقرر شد که مسکو طبق قرارداد، خسارت لغو این قرارداد را که چیزی حدود چهار میلیارد دلار اعلام شده بود به تهران بپردازد. چندی بعد و در سال 2013، روزنامه «کامرسانت» چاپ روسیه با انتشار خبری، اعلام کرد که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در دوازدهم آگوست به ایران سفر خواهد کرد تا با حسن روحانی رئیس‌جمهور جدید ایران مذاکره کند.

بنابر آنچه کامرسانت آن زمان منتشر کرده بود، پوتین در مذاکرات خود در تهران قصد دارد دو مساله مهم برای روسیه را بررسی کند که یکی از آنها فروش سامانه‌های موشکی «آنتی ـ 2500» به ایران در ازای سامانه موشکی «اس ـ 300» است. سامانه دفاع موشکی آنتی ـ 2500 نیز همانند اس ـ 300 ، یک سامانه پدافندی قدرتمند است که می‌تواند به‌‌طور همزمان 24 هواپیما را در فاصله 200 کیلومتری هدف قرار داده یا با حمله 16 موشک بالستیک به‌صورت همزمان مقابله کند. اما ایران بلافاصله با این پیشنهاد مخالفت کرد و خبرگزاری ریانووستی به نقل از سید محمودرضا سجادی سفیر وقت ایران در مسکو نوشت که وی ضمن رد پیشنهاد مسکو برای تحویل سیستم دفاع موشکی جایگزین برای اس ـ 300، تأکید کرده است: سیستم دفاع هوایی پیشنهادی از سوی روسیه قابلیت همگرایی با سیستم دفاعی ایران را ندارد.

اما ماجرا ادامه داشت تا این‌که 30 دی ماه سال گذشته نیز، در جریان سفر ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه به تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پس از دیدار وزرای دفاع دو کشور گزارش داد که «ایران و روسیه برای حل و فصل مشکل سامانه موشکی اس ـ‌300 به توافق رسیده‌اند» و چندی بعد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با صدور فرمانی، رسما ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس ـ300 به ایران را لغو کرد، تا توافق وزرای دفاع ایران و روسیه در تهران، یک قدم دیگر به اجرایی شدن نزدیک‌تر شود.

جمهوری اسلامی ایران در کنار تمام ماجراهای دریافت سامانه پدافندی اس300، اما کار ساخت یک سامانه پدافندی به نام باور373 (اس ـ300 ایرانی) را نیز همزمان با کارشکنی‌ها در تحویل نمونه مشابه روسی آغاز کرد؛ همان سامانه‌ای که همزمان با رژه نیروهای مسلح کشورمان در روز ارتش، به نمایش گذاشته شد.

امروز، چند سال از آغاز کار تولید سامانه مشابه اس ـ300 گذشته است؛ امیر اسماعیلی، فرمانده قرارگاه پدافند هوایی ارتش (نهم شهریور سال 92) درباره روند تولید سامانه موشکی باور، گفته بود: «درباره باور 373 باید باور داشته باشیم که به نقاط خوبی رسیده‌ایم. مهم‌ترین اصل این است که باور 373 به مرحله «باور» رسیده و مشکل فنی در این بخش نداریم. زیرسیستم‌های این سامانه نهایی شده و بخشی از تست‌های فنی و تست‌های عملیاتی هم صورت گرفته اما بخش درون سیستمی آن امسال(سال92) انجام خواهد شد.» گرچه هنوز هیچ مسئولی درباره موشک‌ها، رادارها و دیگر سامانه‌های باور 373 سخنی نگفته اما در جریان رژه روز ارتش در بیست و نهم فروردین سال 89، لانچرهایی رونمایی شد که بسیار شبیه لانچرهای سامانه موشکی اس ـ300 بود و بسیاری از کارشناسان نظامی، آن لانچرها را همان لانچرهای سامانه باور 373 نامیدند.

بعدها هم در جریان بازدید علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، شبکه خبر سیما فیلمی از بازدید پخش کرد که در آن موشک و رادار ردگیر سامانه باور 373 به نمایش گذاشته شده بود. گرچه این شبکه اعتنایی به این رادار و موشک نکرده بود و تنها، تصاویر آن در حالی که رئیس مجلس از نمایشگاه بازدید می‌کرد، پخش شد و این، اولین تصاویر از موشک و رادار ردگیر سامانه باور 373 بود که به نمایش درآمد که البته شاید ناخواسته هم بود.

بررسی فیلم پخش شده، نشان می‌دهد این موشک که باور 373 هم نام‌گذاری شده است، بسیار به موشک صیاد 3 یعنی همان موشکی که آن هم به طور شاید ناخواسته در همان نمایشگاه توسط شبکه خبر سیما به نمایش درآمد، شبیه بود ولی ضخامت بدنه و طول موشک باور، کمی بزرگ‌تر از موشک صیاد 3 به نظر می‌رسد. ناگفته نماند که خودروی فوق سنگین ذوالجناح نیز اندکی بعد رونمایی شد و تصاویری از همان لانچرها (لانچرهای باور 373) پشت آن نصب شده بود و این یعنی، لانچرهای این سامانه قرار است توسط این خودرو حمل شود.

حدود هشت سال از قرارداد اولیه ایران و روسیه برای دریافت اس ـ300 روسی و چند سال هم از آغاز تولید یک سامانه ایرانی و مشابه اس ـ300 روسی به نام باور 373 می‌گذرد؛ رئیس‌جمهور روسیه شخصا با صدور دستوری ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس ـ300 به ایران را لغو کرده و وزارت دفاع روسیه هم اعلام کرده که، «اس ـ 300 را فورا به ایران تحویل می‌دهیم». در طرف مقابل، سردار دهقان وزیر دفاع ایران نیز گفته است: «امسال (2015 میلادی) سامانه موشکی اس ـ300 را تحویل خواهیم گرفت» و فرمانده قرارگاه پدافند هوایی ارتش هم می‌گوید: «خبرهای خوبی از «باور373» در بیست و نهم فروردین اعلام خواهیم کرد.»

تحویل سامانه اس ـ300 روسی و پایان یافتن فرآیند ساخت اس ـ300 ایرانی یا همان سامانه موشکی باور 373 و قرار گرفتن این دو سامانه پدافندی در کنار یکدیگر، نفوذناپذیری آسمان ایران و بخصوص مراکز حساس کشور را کامل خواهد کرد و این امر در کنار اظهارات رئیس‌جمهور کشورمان که راهبرد نظامی ایران را مبتنی بر «صلح» دانسته بود، می‌تواند نقش مهمی در ثبات و امنیت منطقه داشته باشد.