نسخه‌ای تازه برای ردیابی بازار سیاه متادون

این مربع پراتهام از ابتدای ورود متادون به چرخه درمان اعتیاد وجود داشته، اما برای رفع ابهامات و یافتن مقصر هیچ‌ وقت کاری نشد تا این‌که بازار غیرقانونی فروش متادون همه جا پهن شد و این ماده شبه‌مخدر به آسانی یافتن یک لیوان آب در دسترس مشتری‌ها قرار گرفت.

اما حالا بساط این مخدر فروشی علنی قرار است با یک نسخه جدید برچیده شود که جرقه‌اش در ستاد مبارزه با مواد مخدر خورده و هدفش این است که تا سال آینده راه‌های نشتی متادون به بازار آزاد را کشف کند.

پرویز افشار، معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با موادمخدر این خبر را به ما داد و گفت که قرار است همه داروهای آگونیست (شبه مخدرها) از جمله متادون‌های تولیدی، دارای هولوگرام و بارکد و با یک سیستم کنترل هوشمند ردیابی شود تا بدانیم متادون‌های تولیدی در کدام نقطه است و اگر در جایی غیر از نقطه هدف قرار دارد، شناسایی شود.

افشار حُسن این روش را در کنترل گلوگاه‌های مشکل‌دار از تولید تا مصرف می‌داند، روشی که مانع از اتهام‌زنی به یکدیگر می‌شود و نقاط نشتی را با سند و مدرک شناسایی می‌کند.

او می‌گوید دولت حالا می‌خواهد مالش را سفت بگیرد تا همسایه را دزد نکند که اشاره‌اش به برخی اظهارنظرهاست که مراکز درمان اعتیاد را مسبب ورود داروهای شبه مخدر از جمله متادون به بازار آزاد می‌داند.

اگر سیستم هوشمند کنترل آگونیست‌ها اجرا شود، کمر بازار سیاه متادون شکسته خواهد شد، شبه مخدری که در اختیار داشتن آن بدون مجوز جرم است و برای این‌که به درمان اعتیاد ختم شود باید طبق قاعده و به دستور پزشک مصرف شود اما چون سال‌هاست چنین سیستمی برای رصد وجود ندارد، بازار آزاد فروش متادون، سیاه سیاه است به طوری که پیگیری‌های جام‌جم نشان می‌دهد در برخی شهرهای کشور این ماده شبه افیونی در حجم بسیار بالا و به صورت کاملا علنی در دسترس است و عده‌ای هم در نقش دلال، قیمت‌ها را کنترل می‌کنند و با فروش متادون به نرخ دلخواه سود می‌برند.

پس اگر داروهای آگونیست ترک اعتیاد صاحب هولوگرام و بارکد شود، در واقع صاحب شناسنامه می‌شود که هم جلوی ورود آنها به بازارهای غیررسمی را می‌گیرد و هم معتادان در حال ترک را از اصل بودن داروی مصرفی مطمئن می‌کند، یعنی دو اتفاقی که برای حوزه درمان اعتیاد دو نیاز واجب است.

سرانجام ِتقلب و عطاری‌ها چه می‌شود؟

این‌که چرا متادون سر از بازار آزاد درآورد حکایتی مفصل دارد. تاکنون که رد این ماجرا گرفته شده به چند دلیل ختم شده که یکی از آنها مراکز درمان اعتیاد است که به اصرار بیمار برایش متادونی بیش از حد نیاز تجویز می‌کنند و او نیز این متادون اضافه را در بازار آزاد می‌فروشد.

گره دوم هم به دست برخی از بیماران مبتلا به سرطان به این ماجرا بسته شده است، کسانی که برای تسکین دردشان متادون را به قیمت‌های نازل از دولت می‌گیرند و برای تامین مخارج سرسام‌آور بیماری‌شان متادون‌های اضافه را به چند برابر قیمت در بازار آزاد عرضه می‌کنند.

مجرای بعدی نشت را بعضی کارخانه‌های تولیدکننده متادون و سیستم توزیع می‌دانند که دلیل هم می‌آورند که چون متادون در برخی بازارهای غیررسمی در گالن‌های بزرگ فروخته می‌شود پس نشتی به دست اینها انجام می‌شود که حجم زیادی دارو در اختیار دارند.

اما چون علیه هیچ کدام از این مراجع مدرکی مستند در دست نیست، به هیچ کدام از اتهام‌زنی‌ها نمی‌توان استناد کرد. اما با این حال پای عطاری‌ها همچنان در موضوع متادون‌فروشی در میان است، چون همین حالا که این کلمات نوشته می‌شود یکی از آسان‌ترین راه‌های دسترسی به متادون، عطاری‌هاست.

این موضوعی است که رئیس اتحادیه عطاری‌های تهران نیز قبول دارد که در گفت‌وگو با ما گرچه متادون‌فروشی در عطاری‌ها را تائید کرد، اما این کار را مختص عطاری‌های بی‌مجوزی دانست که در طول سال چند بار مکانشان را تغییر می‌دهند و از دست بازرسان اتحادیه می‌گریزند.

پس اگر قرار است نسخه تازه برای نظم‌دهی به بازار مصرف متادون اجرا شود و رد عرضه غیرقانونی متادون زده شود، نظارت بر عطاری‌ها نیز باید تشدید شود چون بعید نیست این بار متادون‌های هولوگرام‌دار وارد چرخه فروش غیرقانونی در عطاری‌های غیرمجاز شود.

و اما متادون‌های تقلبی همچنان دغدغه‌ای بزرگ است که اگر سیستم هوشمند کنترل داروهای آگونیست راه‌اندازی شود، می‌تواند به بازار این تقلب‌ها نیز خاتمه دهد، البته به شرط این که مصرف‌کنندگان هوشیار باشند و فقط متادون‌های هولوگرام‌دار را بخرند.

هم‌اکنون به گفته سیامک دانیالی، کارشناس درمان اعتیاد، متادون‌هایی در بازار آزاد فروخته می‌شود که چیزی نیست جز مخلوطی از قرص‌های آرامبخش، خواب‌آورها، آنتی‌هیستامین، شربت هیدروکسیزین و آب در مقدار اندکی متادون که به دست قاچاقچیان و فروشندگان به شربت‌های متادون اضافه می‌شود و با کاستن از اثربخشی دارو، به خرید بیشتر متادون منجر می‌شود.

این ناخالصی‌ها تهدیدی برای درمان اعتیاد است، اما نکند پس از عملی شدن سیستم کنترل هوشمند داروهای ترک اعتیاد، متادون‌هایی با هولوگرام‌ها و بارکدهای تقلبی وارد بازار شود؟

مریم خباز ‌- گروه جامعه