شناخت فرهنگ و هنر به وقت مهتاب

تاکنون برنامه‌های شبانگاهی زیادی از تلویزیون پخش شده که ازموفق‌ترین آنها می‌توان به شب شیشه‌ای، پارک ملت، این شب‌ها و رادیو هفت اشاره کرد. بتازگی شبکه چهار هم برنامه «به‌وقت مهتاب» را در جدول پخش خود قرار داده است. این برنامه از شنبه تا سه‌شنبه ساعت 22 به مدت 70 دقیقه پخش می‌شود و مخاطبان با تماشای این اثر می‌توانند بیننده یک مجله شبانگاهی تصویری فرهنگی باشند که از جوانب مختلف یک موضوع را بررسی می‌کند. «تولد» موضوع هفته اول و امید موضوع هفته دوم این برنامه بود و در هفته‌های آینده به موضوعاتی همچون گفت‌وگو، اخلاق، شهرت، فرهنگ و... پرداخته می‌شود.

قبل از ورود به موضوع، بخش‌های ویژه پنج دقیقه‌ای پخش می‌شود تا یک سیر تاریخی از موضوع را پیش روی مخاطبان قرار بدهد و آن را از زاویه تاریخ، فیلم، ادبیات و فلسفه بررسی می‌کند. این برنامه شامل بخش‌هایی از جمله نمایشی، روایت داستان، داستان مصور و فتو رمان است.

در این شب نشینی زمستانی گزارش‌های ویژه‌ای از مهم‌ترین و جدیدترین رویدادهای حوزه فرهنگ و هنر به مخاطبان ارائه می‌شود. هر بخش از این برنامه شبانه را افرادی تولید می‌کنند که تجربه ساخت فیلم کوتاه، نمایش‌های صحنه، ادبیات، فلسفه و... را دارند.

به دلیل برخورداری از موضوعات متنوع تخصصی، هر شب مهمانی از حوزه‌های مختلف هنرهای نمایشی و غیرنمایشی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، اندیشه و فلسفه و... به شب نشینی شبکه فرهیختگان می‌آید. داوود نماینده، فرشاد صابری، مهدی خانکه، امیر راد، امیر طیبی و محسن ابوالحسنی مجریان این برنامه هستند که بخش‌های متنوع این برنامه را اجرا می‌کنند.

حمید ناصری‌مقدم، تهیه‌کنندگی برنامه به وقت مهتاب را به عهده دارد. او درباره شکل‌گیری این برنامه به جام‌جم می‌گوید: این برنامه بر اساس نیاز مخاطبان، دغدغه‌ها و علاقه‌مندی خودم به موضوعات فرهنگی و هنری شکل گرفت. دوست داشتم برنامه‌ای تولید کنم که در هنرهای مختلف و فعالیت‌های فرهنگی جامعیت داشته باشد تا تماشای آن نه تنها مخاطبان شبکه چهار را سرگرم کند، بلکه به دانش‌شان بیفزاید. بعد از تعامل با مدیریت شبکه طرح این برنامه برای تولید تصویب شد. وی ادامه می‌دهد: در ابتدا علی میرمیرانی به عنوان سردبیر با برنامه همکاری داشت، اما بعد از مدتی نتوانست با گروه همکاری کند و از ما جدا شد. ‌اکنون بهاءالدین مرشدی سردبیر برنامه است. گروه تحریریه این برنامه از همکاران مطبوعاتی هستند.

بررسی یک موضوع از زوایای مختلف

این تهیه‌کننده درباره طراحی بخش‌های این برنامه که شامل پرونده و گفت‌وگوی روز است، می‌گوید: برنامه به وقت مهتاب به مدت 70 دقیقه تولید می‌شود. بخش اول برنامه پرونده است که در چهار شب به یک موضوع می‌پردازیم و درباره موضوع با چهار صاحب نظر صحبت می‌کنیم. شب اول از نگاه جامعه‌شناس و روان‌شناس، شب دوم از دیدگاه یک هنرمند نمایشی یا منتقد هنرهای نمایشی سینما و تئاتر، شب سوم از نگاه فلسفه و اندیشه و شب چهارم از نگاه یک ادیب یا هنرمند آثار غیر نمایشی مثل تجسمی مفهوم در نظر گرفته را بررسی می‌کنیم. وی می‌افزاید: در این بخش، آیتم تاریخ‌نگاری داریم و از زاویه دین، اسطوره، ادبیات و فیلم به موضوع می‌پردازیم. همچنین یک آیتم نمایشی هم داریم که شامل داستان، فتو رمان، کمیک استریپ و نمایش کوتاه است. در این بخش‌ها موضوع پرونده با یک ساختار متفاوت به تماشاگران ارائه می‌شود.

ناصری‌مقدم با اشاره به بخش گفت‌وگوی روز توضیح می‌دهد: در این بخش یک گزارش پخش می‌کنیم که بهانه‌ای برای ورود به گفت‌وگو برای بررسی مباحث فرهنگی و هنری است. موضوع این گزارش از مباحث روز انتخاب می‌شود. به عنوان مثال با توجه به گردهمایی سینما و باستان‌شناسی از مهمانی دعوت می‌کنیم تا در این باره صحبت کند یا به بهانه برگزاری نمایشگاه عکس از فردی دعوت می‌شود درباره فرم عکاسی صحبت کند.

این تهیه‌کننده درباره نحوه انتخاب موضوعات برنامه توضیح می‌دهد: ما مفاهیم ادبی، فرهنگی و هنری بسیاری داریم و هر روز درباره آنها چیزهای زیادی می‌شنویم یا می‌خوانیم، اما خیلی روی این مفاهیم فکر نکرده و بسادگی از کنار آن عبور می‌کنیم. در اتاق فکر، اعضای تحریریه ساعت‌ها درباره مفاهیم برنامه صحبت می‌کنند و از جوانب مختلف موضوع در نظر گرفته می‌شود و بعد به آن پرداخته می‌شود. مرتب پیگیر نظرات صاحب‌نظران هستیم تا برنامه‌ به لحاظ محتوایی غنی باشد.

وی با اشاره به رسالت برنامه به وقت مهتاب گفت: این برنامه تلاش می‌کند به عمق مفاهیم بپردازد. هر چه به نوروز نزدیک می‌شویم قصد داریم به مفاهیم محیط زیست بپردازیم و در این باره به مخاطبان تلنگری بزنیم که با طبیعت چگونه رفتار کنند.

داستان‌های مصور

یکی از بخش‌های جذاب این برنامه کمیک استریپ است که با نام داستان مصور پخش می‌شود. این در حالی است که تاکنون کمتر از کمیک استریپ در برنامه‌های تلویزیونی استفاده شده است.

ناصری‌مقدم در این باره می‌گوید: متاسفانه داستان مصور در مجلات ما کم است، در حالی که مخاطب علاقه زیادی به داستان مصور دارد. ما با قرار دادن این بخش قصد داریم آن را در جامعه ترویج کنیم. گرچه برنامه ما مخصوص کودکان و نوجوانان نیست و بزرگسالان بیننده این برنامه هستند، اما نسبت به این بخش کودکان و نوجوانان هم علاقه نشان می‌دهند. در این برنامه موضوع فرهنگی فقط از دیدگاه یک هنرمند بررسی نمی‌شود و مخاطبان می‌توانند با دیدگاه‌های جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، با موضوع مورد بررسی آشنا شوند. این تهیه‌کننده در این باره توضیح می‌دهد: من از ابتدا علاقه‌مند بودم برنامه جامعیت مناسب داشته باشد. مثلاً اگر یک مکانیک هم بیننده این برنامه است و تا به حال سراغ کتاب فلسفه نرفته، در این برنامه نسبت به موضوع فرهنگی دیدگاه فلسفی پیدا کند.

وی ادامه می‌دهد: ما در این برنامه راحت با مردم صحبت می‌کنیم و از مهمانان هم خواسته‌ایم درباره مباحث طوری صحبت کنند که همه اقشار را در نظر بگیرند. به زبان ساده‌تر برنامه به وقت مهتاب، یک مجله شبانگاهی ساده و در عین حال عمیق است که تلاش کردیم با طراحی بخش‌های متنوع مخاطبان را خسته نکنیم و میزان اطلاعاتی که به مخاطب می‌دهیم، زیاد باشد. در واقع از مهمانان می‌خواهیم بحث را به سمتی پیش ببرند که ساده‌تر باشد.

ناصری‌مقدم درباره انتخاب مجریان این برنامه می‌گوید: فرشاد صابری برای گفت‌وگو با مهمانان جامعه‌شناس، روان‌شناس و استادان فلسفه، امیر راد و مهدی خانکه برای گفت‌وگوهای تجسمی، امیر طیبی برای گفت‌وگوهای سینمایی و محسن ابوالحسنی برای بخش ادبیات انتخاب شدند. تلاش کردم از افراد صاحب‌نظر استفاده کنم که خودشان هم در حوزه‌ای که با مهمانان صحبت می‌کنند، کار کرده باشند. وی درباره انتخاب داوود نماینده در برنامه می‌افزاید: صدای وی حس نوستالژی برای مخاطبان دارد و در این برنامه داستان، شعر و.. را متناسب با موضوعات برنامه می‌خواند. حضور او به برنامه طراوت خاصی می‌دهد.

افزایش سواد بصری

امیر راد، مجری - کارشناس بخش هنرهای تجسمی برنامه به وقت مهتاب است. او قبل از این برنامه سابقه اجرا در برنامه‌های منشور و کرانه را داشته است.

وی درباره پذیرفتن اجرای این برنامه به جام‌جم می‌گوید: من قبل از اجرای برنامه به وقت مهتاب، سابقه اجرا در برنامه‌های تجسمی را داشتم. به همین دلیل با آگاهی اجرای این برنامه را پذیرفتم، چون همیشه علاقه‌مند طرح مسائل این حوزه بودم. به نظرم هنرهای تجسمی جزو هنرهایی است که مورد بی‌توجهی واقع شده است.

وی ادامه می‌دهد: ضمن این‌که تولید این برنامه اتفاق خوبی است که در شبکه چهار- که شبکه‌ای فرهنگی است - افتاده، ما می‌توانیم مباحث حوزه تجسمی را در برنامه به وقت مهتاب با حضور مهمانان برنامه بررسی کنیم.

راد درباره این‌که تا چه میزان در اتاق فکر این برنامه و در طرح موضوعات دخیل است، توضیح می‌دهد: بحث‌هایی که در اتاق فکر و به قول معروف پشت صحنه این برنامه داریم و موضوعات را به بحث می‌گذاریم برایم جذاب‌ است، چون درباره اتفاقات و رویدادهای مهم حوزه تجسمی صحبت می‌کنیم. همچنین در مباحث محتوایی مشخص می‌کنیم از چه افرادی در برنامه دعوت کنیم یا مباحث را چگونه در برنامه پیش ببریم.

این کارشناس - مجری درباره این‌که تا چه حد پرداخت به موضوعات تجسمی در مجلات فرهنگی شبانگاهی جای کار دارد، می‌گوید: این جای تاسف است که در این حوزه کمتر ورود پیدا کرده‌ایم. در تمام روز و در شهر و زندگی روزمره با تصاویر گوناگون بصری رو به رو هستیم که تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر زندگی ما دارد. بر این اساس ‌باید سواد بصری را ارتقا بدهیم.

وی ادامه می‌دهد: گاهی رویدادهای بصری در قالب یک گالری به نمایش گذاشته می‌شود، اما باید سعی کنیم مردم بیشتر با حوزه تجسمی آشنا شوند. در تمام دنیا روی تربیت بصری افراد کار می‌شود، اما ما به لحاظ سواد بصری فقیر هستیم و جا دارد در تلویزیون به این موضوع بپردازیم. این حوزه می‌تواند مخاطب گسترده هم داشته باشد.

راد در پایان با اشاره به حوزه سینما می‌گوید: این حوزه هم تخصصی است، اما به دلیل تعدد پخش برنامه‌های این حوزه باعث شده مخاطب عام هم با واژه‌های سینمایی آشنا باشند و در این باره صحبت کند. بنابراین بهتر است در حوزه تجسمی هم بیشتر از این کار کنیم که به افزایش سواد بصری نه فقط در دانشجویان هنر، بلکه در مخاطبان عام هم منجر شود.

ضرورت سردبیر محتوایی

اجرای اصلی برنامه به وقت مهتاب به عهده داوود نماینده است که سال‌های گذشته سابقه اجرای برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی را در کنار گویندگی داشته است. وی درباره پذیرفتن اجرای برنامه به وقت مهتاب به جام‌جم می‌گوید: من هشت سال پیش مسابقه «تصویر اندیشه» را برای شبکه یک اجرا کردم و قبل از آن هم برنامه‌هایی با موضوع معضلات اجتماعی تهیه و اجرا کرده‌ام. بنابراین از مسائل فرهنگی دور نیستم، چون برای بر طرف کردن معضلات اجتماعی هم باید فرهنگ را دخالت بدهیم. ضمن این‌که در طول این سال‌ها مستندهای بسیاری در زمینه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی گویندگی کردم.

وی ادامه می‌دهد: وقتی اجرای برنامه به وقت مهتاب به من پیشنهاد شد، متوجه شدم فضای برنامه با روحیات من همخوانی زیادی دارد. ضمن این‌که برنامه سردبیر محتوایی داشت. به همین دلیل بعد از صحبت با تهیه‌کننده از این مساله استقبال کردم، چون داشتن یک سردبیر محتوایی برای یک برنامه تلویزیونی ضرورت دارد، اما این مساله خیلی مورد توجه دوستان برنامه‌ساز قرار نمی‌گیرد.

نماینده عنوان می‌کند: در مجموع احساس کردم با اجرای برنامه به وقت مهتاب به داشته‌های خودم هم اضافه می‌‌شود موضوع برنامه هم جزو تعلقات فکری و نگاهی خودم هم است. این مجری در پاسخ به این سوال که آیا قبل از برنامه با دیگر مجریان این برنامه تعامل دارید یا نه؟ توضیح می‌دهد: بله، حتی من چند ساعت قبل از ضبط برنامه وارد استودیو می‌شوم و با دوستان صحبت می‌کنم، چون برنامه شامل بخش‌های داستان‌گویی، شعرخوانی، غزل‌خوانی و... است. بنابراین مباحث مقدماتی کمک زیادی در زمان تولید برنامه به ما می‌کند و مشخص می‌کنیم چگونه به مباحث ورود پیدا کنیم و به چه نتایجی می‌خواهیم برسیم.

وی در پایان می‌گوید: هدف از تولید برنامه به وقت مهتاب کمک به فرهنگ جامعه است. ما غنای فرهنگی داریم، اما باید مراقب باشیم ضربه‌ای به آن وارد نشود. خوشبختانه این برنامه با طراحی بخش‌های متنوع این ویژگی را برای مخاطبان شبکه چهار دارد.

فاطمه عودباشی‌‌ /‌‌ گروه رادیو و تلویزیون