صنایع‌دستی هیچ ابزار تبلیغی ندارد

من که می‌نویسم استاد محمود فرشچیان و تابلوی مینیاتور «ضامن آهو»اش را مثال می‌زنم و برگه را تحویل می‌دهم و به خودم لعنت می‌فرستم که چرا نام دو هنرمند مملکتم را نمی‌شناسم. با وجود این، شاید دست‌‌اندرکاران این حوزه نیز بی‌تقصیر نباشند. حالا اداره کل توسعه و ترویج معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور برای جبران این نقصان قصد دارد به ثبت و مستندنگاری مجموعه آثار نفیس صنایع‌دستی موجود در موزه‌های مختلف تهران بپردازد. برای اطلاع از جزئیات این برنامه گفتگوی کوتاهی انجام دادیم با دکتر سیدعبدالمجید شریف‌زاده پژوهشگر و مدیرکل این اداره که در پی می‌آید.

چه شد که به فکر مستندنگاری آثار نفیس هنرهای سنتی و صنایع‌دستی افتادید؟ یعنی چنین کاری تاکنون صورت نگرفته است؟

این آثار نه‌تنها شناسایی نشده، بلکه بسیاری از آنها در حال از بین رفتن است. از سوی دیگر، پژوهشگران ما برای تحقیقات خود ‌دنبال اطلاعات و تصاویری درباره این آثارند، اما از آنجا که دسترسی به این آثار دشوار است، چنین امکانی برای آنها فراهم نیست، بنابراین به این نتیجه رسیدیم که دست‌کم به مستندسازی تصویری و شناسنامه‌ای این آثار بپردازیم.

این آثار نگهداری می‌شوند که دسترسی به آنها دشوار است؟

اکنون این آثار در سه مجموعه سعدآباد، موزه هنرهای ملی و پژوهشکده هنرهای سنتی کشور نگهداری می‌شوند. البته آثاری که مربوط به نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی ایران بوده و در گذشته در ساختمان ولنجک نگهداری می‌شد به مجموعه سعدآباد منتقل شد و اکنون در شرایط نامناسبی نگهداری می‌شود.

مردم ما شناخت چندانی از این آثار ندارند. می‌توانید نمونه‌هایی از آنها را برشمرید تا دست‌کم به کم و کیف آن پی ببرند؟

مجموعه هنرهای ملی شامل آثاری است که تا سال 1368 از سوی هنرمندان برجسته ما خلق شده، برای مثال آثار مرحوم هادی تجویدی، مرحوم محمدطاهر امامی در منبت، آثار استاد فرشچیان و... از این جمله است.

آثار هنرمندانی که از سال 68 در پژوهشگاه سازمان مشغول بوده‌اند در پژوهشکده هنرهای سنتی نگهداری می‌شود. آثار استادانی چون مقصود پاشایی، مهین افشان‌پور، احمد فیناستیان، بیاض امیرعطایی، ابوالحسن هاشمی، گلریز خاتمی و پارچه‌های زربفت مرحوم ماشاءالله عنایتی و... که تا سال 85 خلق شده‌اند.

مجموعه‌ای که در سعدآباد نگهداری می‌شود مربوط است به آثار نفیس خریداری شده از هنرمندان این حوزه‌ها که در سازمان صنایع‌دستی سابق نگهداری می‌شد. شاید بیش از 2000 قطعه آثار استادان و هنرمندان معاصر که هم به جهت هنری و هم ریالی ارزش بسیار والایی دارد اکنون در شرایط بدی نگهداری می‌شود و در حال تخریب است.

به چه دلیل این آثار در این شرایط نگهداری می‌شود؟ آیا سازمان میراث فرهنگی برنامه‌ای برای ساماندهی آنها ندارد؟

حدود 20 سال پیش مرحوم حسن حبیبی، معاون ریاست‌جمهوری اعتبار خرید این آثار را تأمین کرد و آنها طی پنج سال خریداری شد. تا سال 85 این آثار در ساختمان ولنجک نگهداری می‌شد که اکنون مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای شده است. با تغییر و تحولاتی که در سال‌های گذشته صورت گرفت، این آثار به مجموعه سعدآباد منتقل شد و ابتدا در موزه ظروف به نمایش درآمد ولی این موزه تعطیل شد و بخشی از این آثار را به موزه مردم‌نگاری بردند و بخش عظیم آنها در شرایط بدی در انبار نگهداری می‌شود.

ما با معاونت میراث مکاتباتی انجام داده‌ و خیلی تلاش کرده‌ایم آنها را به معاونت صنایع‌دستی بازگردانیم ولی متأسفانه تاکنون موفق نشده‌ایم.

یکی از دلایل ناشناخته بودن این آثار همین معرفی نشدن‌شان است؟

قطعا، وظیفه معرفی و ترویج این هنرها بر عهده سازمان است و باید با تأمین اعتبار این کار صورت گیرد. شرایط سخت است و ما نتوانسته‌ایم وظیفه خود را بدرستی انجام دهیم. ما حتی سایت یا نشریه‌ای تخصصی در این حوزه نداریم، در حالی‌که انواع شیوه‌های تبلیغی برای معرفی این آثار به نسل جوان و مردم وجود دارد.

در برنامه کنونی برای معرفی این آثار چه کاری صورت می‌گیرد؟

در فاز نخست این پروژه، عکاسی از آثار موجود در موزه هنرهای ملی ایران در دستور کار قرار دارد.

در فازهای بعدی این مستندنگاری به صورت پیوسته از مجموعه آثار موجود در پژوهشکده هنرهای سنتی کشور و آثار موزه صنایع‌دستی که اکنون در انبارهای مجموعه سعدآباد نگهداری می‌شوند، عکاسی خواهد شد.

طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در این خصوص در صورت تامین بودجه‌های مرتبط، ماحصل کار به‌صورت مجموعه‌های چندرسانه‌ای و کتاب این آثار منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

کمیل انتظاری ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر