گذری بر سوگواره هنر عاشورایی

عاشورا را می‌توان خاستگاه عشق معرفی کرد عشقی که دل‌ها را به تپش وا می‌دارد تا درباره این رویداد، اثری بیافریند از شعر و ادب و تصویر و رنگ و آنچه در این سوگواره هم هنگام بازدید به چشم می‌آید ریشه در همین عاشقی دارد.

هنگامی که وارد نمایشگاه می‌شوی بیش از ۲۰۰ اثر را می‌بینی که در سه بخش پوستر، پرچم‌های عاشورایی و تصویرسازی با موضوع عاشورا و مادران شهدا روی دیوار رفته‌‌اند، این آثار از میان 1404 اثر توسط محمد خزایی، احمدآقا قلی‌زاده و فرشته سعیدا در بخش پوستر و پرچم و ابوالفضل همتی آهویی، محمدعلی بنی‌اسدی و عصمت افضل طوسی در بخش تصویرسازی داوری و انتخاب شده‌اند.

هرچند برگزاری این سوگواره با توقفی یکساله روبه‌رو بود‌، اما برگزارکنندگان بر منظر ارزشی و اعتقادی آن تاکید دارند چنان که مرتضی گودرزی دیباج، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری در این خصوص می‌گوید‌: امروز نیازمند غنی‌سازی فرهنگی در حوزه تفکر و مطالعات هستیم و باید به دنبال شوکی باشیم که عامل پویایی و تحرک در جامعه شود. این حرکت باعث تزکیه نفس، آرامش روحی و خلق اثری متعالی می‌شود.

آنچه دیباج می‌گوید با ورود به نمایشگاه چشم‌های تو را می‌نوازد، عناصر دینی و مذهبی همچون علامت‌هایی از دست سقای کربلا، پیشانی‌بندها، دسته‌های عزاداری، پرچم‌‌های برافراشته به خون آغشته و... گوشه‌ای از روایت این نمایشگاه است.

با مرور آثار این سوگواره درمی‌یابیم تصویرسازی توانسته جایگاه خود را بیش از گذشته در هنر متعهد کشورمان پیدا کند و رو به تعالی و پیشرفت باشد، اما این مسأله در مورد پوستر صادق نیست و پوستر دست‌کم در این رویداد نتوانسته آنچنان که باید پا از کلیشه‌ها فراتر بگذارد، استفاده از عناصر تکراری در ترکیب‌های قدیمی دیگر مقبولیتی در جامعه ندارد. جامعه امروز نیازمند هنرمندی امروزی است با آثاری که در خور مخاطب باشد. شاید ضعف طراحان ما در طراحی تصویری سبب ارائه آثاری ضعیف در این حوزه شده است.

مخاطب با حضور در میان آثار به خطوط کوفی می‌رسد که تکرار دائمی آن در پوسترها نشان از ضعف تایپوگرافی دارد. ترکیب‌بندی‌‌های تکراری و جانمایی چهره‌های نورانی در همان حالت‌های قدیمی همگی گواهی بر تکرار مکررات در طراحی گرافیک دارد.

و البته این تکرار نه تنها در فرم و ترکیب‌بندی بلکه در رنگ قابل توجه است. رنگ‌های قرمز، سیاه، زرد و سبز همواره نمادی از هنر عاشورایی بوده و در این نمایشگاه بارها به چشم می‌آید. حتی مد سال نیز به نمایشگاه راه یافته و آثاری با رنگ‌های شب‌رنگ را می‌توان دید. شب رنگ‌هایی که چندان قرابتی با هویت اصیل هنر متعهد ندارند.

حتی استفاده هنرمندان از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و سقاخانه‌ای نیز از این نمایشگاه جا نمانده و در گوشه و کنار سوگواره‌های عاشورایی، مجلس‌هایی از عزای حسینی و نوحه را در قالب این مکاتب هنری می‌توان دید.

این موضوع را باید درباره پرچم هم یادآوری کرد و حتی اهمیتش دوچندان است، چراکه بر خلاف پوستر که شاید چندان فراگیری در جامعه نداشته باشد، پرچم‌ها کاربرد همگانی دارد و در همه جا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گودرزی دیباج نیز بر این نکته تاکید دارد و معتقد است:‌ تکنولوژی و شکل‌های نادرست استفاده از آن در حال نابودی فرهنگ ما هستند. ما باید درس فرهنگی بدهیم. میزان بی‌اخلاقی موجود در جامعه باید توسط هنرمند رصد شود تا بتوان امید به تحول داشت. هنر متعهد فقط طراحی پرچم، علم و کتل نیست؛ باید به روز بود، باید به عاشورا و مسائل آن نه به نگاه نمره و جایزه بلکه تأثیر آن در رفتار، زندگی و آخرت هر فرد نگریست. امروز زمانی است که باید مطالعه، تحقیق و پژوهش کنیم. امروز نیازمند غنی‌سازی فرهنگی در حوزه تفکر و مطالعات هستیم و باید به دنبال شوکی باشیم که عامل پویایی و تحرک ما و جامعه شود و این وظیفه شما جوانان خلاق و نوآور است که زمینه این تغییرات را فراهم کنید.