اعتیاد مثبت

گلاسر برای ایجاد یک ساختار شفاف و قابل درک از اعتیاد‌های رفتاری، طبقه‌بندی جالبی ارائه‌ می‌دهد. او همان گونه که در نوشته‌های دیگرش نظیر واقعیت‌درمانی و نظریه انتخاب مطرح کرده، معتقد است که درد و رنج و غمگین بودن، یک احساس است؛ احساسی که به من و شما پیام می‌دهد چیزی در جایی نادرست است و باید تغییر کند. این ما هستیم که «انتخاب» می‌کنیم در مواجهه با این پیام، چه رفتاری نشان دهیم.

انسان‌های ضعیف، سه گزینه پیش روی خود دارند: گزینه اول «تسلیم شدن» است، گزینه دوم افسردگی و آخری «اعتیاد منفی». گزینه سوم یا اعتیاد منفی به همان اعتیادهای مضر دنیای امروز از قبیل الکل و مواد مخدر اطلاق شده است. گلاسر در مقابل این گزینه، راهکار دیگری را مطرح می‌کند که آن را «اعتیاد مثبت» نامیده است. او معتقد است عادت‌های منفی به خودی خود حذف نمی‌شوند و تلاش برای حذف آنها نیز چندان اثربخش نخواهد بود، مگر آن که عادت‌های رفتاری مثبت یا همان اعتیاد مثبت جایگزین آن شود.

طبق نظریه گلاسر، اگر تصمیم دارید نسبت به یک رفتار اعتیاد مثبت داشته باشید، آن رفتار باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

اول – باید ذات آن از رقابت و فضای رقابتی دور باشد. این‌که بگویید من هر روز تلاش می‌کنم بیشتر از خواهرم یا همکارم کتاب بخوانم یا یک ساعت بیشتر از همکارم کار کنم ممکن است درد و رنج‌های جدیدی را به زندگی شما اضافه کند.

دوم – باید بتوانید حداقل روزی یک ساعت برای آن وقت بگذارید. اساسا کمتر از این زمان را بسختی می‌توان یک رفتار «اعتیادآور» دانست.

سوم – نباید فشار خیلی سنگین به شما وارد کند، چه فکری، چه فیزیکی و چه احساسی. اساساً اگر دقت کرده باشید ویژگی رفتارهای اعتیادآور این است که خیلی ساده هستند. تا به حال شنیده‌اید کسی به جابه‌جایی روزانه دو تن بار، معتاد شود؟!

چهارم – باید تا حد امکان بتوانید تنهایی آن را انجام دهید. کافی است برنامه «اعتیاد» خود را روی «مطالعه گروهی» متمرکز کنید. بدیهی است که دیر یا زود در این برنامه شکست خواهید خورد. چون بقیه هم در آن نقش دارند و ممکن است شما را همراهی نکنند.

پنجم – باید احساس کنید که این فعالیت، به نحوی برای شما ارزشمند است. ارزش صرفا به کسب درآمد محدود نیست. همین که شما را شاد کند یا به شما انرژی دهد یا دوستان تازه‌ای برای شما ایجاد کند یا ... می‌تواند یک رفتار ارزشمند تلقی شود.

ششم – باید احساس کنید با تکرار آن رفتار، توانمندی شما در آن رفتار بهتر می‌شود.

با توجه به آنچه گفته شد، آیا می‌توانید در مورد برخی از گزینه‌هایی که می‌توانند برای شما «اعتیاد مثبت» ایجاد کنند، صحبت کنید؟

محمدرضا شعبانعلی